Στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας θα βρεθεί σήμερα Παρασκευή ο ψυχίατρος και συγγραφέας, Νίκος Σιδέρης.
Στην πόλη τον φέρνουν ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας, η Ένωση Συλλόγων Γονέων Δήμου Καλαμάτας, το βιβλιοπωλείο «Βιβλιόπολις» και οι εκδόσεις «Μεταίχμιο».
Μερικές ώρες πριν το «Θάρρος» μίλησε μαζί του και σας τον παρουσιάζει:
-Ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, συγγραφέας… πώς αυτά τα τρία συνδυάζονται;
Κοινός κορμός τους, η αγάπη για το λόγο και η ευαισθησία για τα βάσανα των ανθρώπων. Ιδιαιτερότητες: Ο ψυχίατρος συνεκτιμά και τις βιολογικές ακόμη συνθήκες της υποκειμενικότητας που υποφέρει. Και πράττει όχι μόνο με τις λέξεις, αλλά και με όσα άλλα εργαλεία διαθέτει ο ορθός λόγος. Ο ψυχαναλυτής με τη σιωπή του πλάθει ένα γόνιμο κενό, όπου οικεί και ανθίζει ο πιο μύχιος, μαζί και ο πιο τραυματικός, λόγος της υποκειμενικότητας. Ο συγγραφέας πλάθει μια μεταφορική πραγματικότητα, όπου καθίστανται προσιτά στη σκέψη και στο συναίσθημα ακόμη και όσα στη συνήθη εμπειρία του βίου θεωρούνται άφατα και ανείκαστα. Και οι τρεις αυτοί τύποι έργου απαιτούν τέχνη και ήθος.
-Η ειδικότητα του ψυχιάτρου είναι μια ειδικότητα ταμπού;
Υπάρχουν ψυχίατροι και ψυχίατροι, όπως και ψυχιατρικές και ψυχιατρικές. Κοινωνικά, το ανοίκειο της «τρέλας» χρωματίζει τα πάντα. Ωστόσο, η ενημέρωση και η αποδραματοποίηση επιτρέπουν όλο και ευκολότερα στους ανθρώπους που χρειάζονται ψυχιατρική βοήθεια να τη ζητούν χωρίς αξεπέραστα δράματα και στίγματα.
-Η κρίση έχει αυξήσει τον αριθμό των ατόμων που έρχονται σε εσάς;
Η οικονομική δυσπραγία και η αίσθηση απόγνωσης τροφοδοτούν κατάθλιψη και άγχος. Ωστόσο, η ίδια αιτία που αυξάνει τον αριθμό εκείνων που χρειάζονται ψυχολογική στήριξη, την ίδια στιγμή τους απαγορεύει να απευθύνονται στον «καλό» ιδιώτη θεραπευτή. Αποτέλεσμα, και ο ιδιωτικός τομέας παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας πλήττεται σοβαρά από την κρίση, και ο δημόσιος τομέας πνίγεται από την αυξημένη ζήτηση σε συνθήκες περικοπών και λιτότητας. Φαύλος κύκλος.
-Τελικά, η κατάθλιψη γιατί έχει «ξεφύγει» τόσο στις μέρες μας;
Ο μηχανισμός της κατάθλιψης στην πιο συνηθισμένη της μορφή σχετίζεται με την εμπλοκή του πένθους μιας απώλειας. Συγκεκριμένα: Όταν υφίστασαι την απώλεια ενός αγαπημένου πλάσματος (πρόσωπο, ζώο, πράγμα, σχέση, κατάσταση, ιδέα), τότε καλείσαι να πενθήσεις το απωλεσθέν. Δηλαδή, να το αποχαιρετήσεις καλώς, χωρίς άρνηση της απώλειας και δίχως μνησικακία, και να επενδύσεις την αγάπη σου αλλού. Σε ορισμένες συνθήκες (όπως στο κλίμα απόγνωσης, φόβου και ανήμπορης οργής, που παράγει η κρίση), ο αποχαιρετισμός αυτός μπλοκάρει, κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή το τραύμα της απώλειας δεν το χωράει ο νους – για παράδειγμα, να χάνεις σε ελάχιστο χρόνο κεκτημένα, βεβαιότητες, σχέδια και όνειρα… Δεύτερον, επειδή ο ζόφος είναι τόσος, που μοιάζει να μην υπάρχει εναλλακτικός τρόπος επανεπένδυσης των αισθημάτων που είχες επενδύσει σ’ αυτό που έχασες. Έτσι, το πένθος υφίσταται επιπλοκές, καταλήγει ακατόρθωτο, και καλησπέρα κατάθλιψη!
-Μέσα από τα βιβλία σας προσπαθείτε να περάσετε και μηνύματα ψυχικής ισορροπίας στους αναγνώστες σας;
Ορισμένες φορές, αναλόγως του είδους της γραφής, αυτό γίνεται εμπρόθετα (για παράδειγμα, στο «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!»). Άλλοτε, απλώς προκύπτει, δεδομένου ότι η προσωπική μου αίσθηση για τα πράγματα είναι συστατικά συναρτημένη με τις έννοιες του μέτρου, της απλότητας, της ισορροπίας και της αλήθειας.
-Έχετε γράψει πολλά διαφορετικά είδη, ποιο είναι αυτό που σας εκφράζει περισσότερο;
Κάθε παιδί σου είναι ξεχωριστό και ο τρόπος της αγάπης, που ταιριάζει στο καθένα, εξίσου ξεχωριστός.
-Μιλήστε μας για το τελευταίο σας βιβλίο.
Ο τίτλος του «Μιλώ για την κρίση με το παιδί – Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται» συμπυκνώνει το περιεχόμενό του. Τα παιδιά ζουν την κρίση, όχι μόνο στις υλικές και πρακτικές της διαστάσεις, αλλά και στον ψυχολογικό της αντίκτυπο. Υπάρχει, λοιπόν, μια μεγάλη απειλή: Να δούμε σε βάθος χρόνου να προκύπτουν χαμένες γενιές παιδιών. Χαμένες, όχι μόνο επειδή πολλά θα φύγουν απ’ τη χώρα, αλλά και ψυχολογικά βαριά τραυματισμένα. Για να αποτραπεί αυτός ο κίνδυνος, τα παιδιά περιμένουν από τους μεγάλους πρακτική προστασία και κάποιες εξηγήσεις που να δίνουν νόημα στην τερατώδη δοκιμασία που περνάμε. Δηλαδή, τα παιδιά περιμένουν από τους μεγάλους ομπρέλα και λόγια. Το βιβλίο αυτό βοηθάει πρώτα τους μεγάλους να κατανοήσουν τους ψυχολογικούς μηχανισμούς της κρίσης, ώστε να μπορούν να μιλήσουν με το παιδί με νηφαλιότητα και ορθολογική σκέψη. Σ’ ένα δεύτερο μέρος του, εξηγεί με τρόπο ξεκάθαρο και άμεσα εφαρμόσιμο στην πράξη το σκοπό της κουβέντας με το παιδί για την κρίση, τη στιγμή που θα γίνει αυτή η συζήτηση, το τι λέμε στο παιδί για την κρίση και για το αντίδοτο στην κρίση (υπάρχει!), και το πώς μιλάμε στο παιδί για τέτοια θέματα. Γι’ αυτό ένα τέτοιο βιβλίο μπορεί να φανεί πολύτιμο, όχι μόνο σε γονείς, αλλά και σε δασκάλους, παιδαγωγούς, ειδικούς ψυχικής υγείας, αστυνομικούς και κάθε μεγάλο που ο λόγος του βαραίνει για το παιδί.
-Τι είναι για εσάς η συγγραφή;
Έχει δύο διαστάσεις: Πρώτον, τρόπος ύπαρξης. Δεύτερον, ηθικό χρέος απέναντι στους ανθρώπους.
-Τι θα ακούσουν όσοι βρεθούν σήμερα στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας;
Με συμπυκνωμένη μορφή, μια ανάλυση των ψυχολογικών μηχανισμών της κρίσης. Και με περισσότερες λεπτομέρειες, την τέχνη του να μιλώ για την κρίση με το παιδί. Καθώς και ό,τι άλλο προκύψει στη συζήτηση.
-Μια συμβουλή προς τον κόσμο για τις δύσκολες στιγμές που ζούμε;
Στους δύσκολους καιρούς, είναι μεγάλος ο πειρασμός να ξεπουλήσεις την αξιοπρέπειά σου. Λέω, λοιπόν, το εξής: Αν σώσεις οτιδήποτε και χάσεις την αξιοπρέπειά σου, τα έχασες όλα. Κι αν χάσεις οτιδήποτε, αλλά σώσεις την αξιοπρέπειά σου, δεν έχασες τίποτα. Η αξιοπρέπεια μέσα στην αντιξοότητα είναι το ύψιστο αγαθό για τον άνθρωπο. Και ο ελληνικός λαός έχει συσσωρεύσει, μέσα από την εμπειρία των αιώνων δοκιμασίας που έχει ζήσει, πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία ως προς την τέχνη του αντεπεξέρχεσθαι στην αντιξοότητα. Και γνωρίζει από την πείρα του ότι στα δύσκολα μπορούμε να γινόμαστε καλύτεροι.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
