Καθώς η έναρξη των Πανελλήνιων εξετάσεων πλησιάζει και οι μαθητές εισέρχονται στην περίφημη «τελική ευθεία» οι προσπάθειες εντείνονται… και το άγχος της ενδεχόμενης αποτυχίας φτάνει στο αποκορύφωμά του.
Τόσο οι γονείς, όμως, όσο και οι ίδιοι οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν πως το άγχος σε περίοδο εξετάσεων είναι η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε έναν αντικειμενικό ψυχοπιεστικό παράγοντα που απαιτεί από τον υποψήφιο οργάνωση και τη μέγιστη δυνατή επίδοση.
Τα «λάθη» που συνηθίζουν να κάνουν οι γονείς:
· Καταστροφολογούν αφήνοντας στο παιδί τους να εννοηθεί πως αν δεν πετύχει θα έρθει το τέλος του κόσμου πχ. ‘από αυτές τις εξετάσεις κρίνεται το μέλλον σου», «τι θα γίνεις αν δεν περάσεις σε μια σχολή;», «δε θα καταφέρεις τίποτα στη ζωή σου».
· Συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλους συμμαθητές τους ή με τα μεγαλύτερα αδέρφια τους, με αποτέλεσμα να τους δημιουργούν συναισθήματα αυτοϋποτίμησης και να αυξάνουν κατακόρυφα το άγχος τους πχ. «ο τάδε πήρε καλύτερους βαθμούς από σένα», «ο αδερφός σου διάβαζε τόσες ώρες κάθε μέρα’.
· Απειλούν το παιδί τους, κάτι που ο έφηβος εκλαμβάνει ως απόρριψη πχ. «εγώ δεν πληρώνω φροντιστήρια και δεύτερη χρονιά», «δε δίνω χρήματα για εξωτερικό», «έχω επενδύσει οικονομικά στο μέλλον σου και πρέπει να μου το ξεπληρώσεις».
· Είναι υπερβολικά αισιόδοξοι, με αποτέλεσμα να προβάλλουν την αποτυχία ως κάτι αφύσικο, ενισχύοντας το άγχος του παιδιού τους πχ. «δεν υπάρχει λόγος να αγχώνεσαι, είσαι ο καλύτερος μαθητής», «αν δεν περάσεις εσύ τότε ποιος θα περάσει;»
· Έχουν υπέρμετρες φιλοδοξίες για τα παιδιά τους, παρεμβαίνουν στις επιλογές τους και τους θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους για τις δυνατότητές τους πχ. «το παιδί μου θα γίνει γιατρός, αφού εγώ δεν είχα την οικονομική δυνατότητα τώρα θέλω να προσφέρω στο παιδί μου τα πάντα», «με παππού και πατέρα δικηγόρο εσύ θα μείνεις έξω από τη νομική; πρέπει να μας βγάλεις ασπροπρόσωπους».
· Μπαίνει όλη η οικογένεια σε κατάσταση συναγερμού. Πρέπει να μπορέσουν οι γονείς να διαχειριστούν το δικό τους άγχος χωρίς να το μεταφέρουν στο παιδί τους. Οι εξετάσεις αφορούν κυρίως το παιδί και όχι τους γονείς.
Συμβουλές προς τους γονείς:
· Συμπαρασταθείτε στο παιδί σας. Να είστε διαθέσιμοι, όταν εκείνο σας χρειάζεται, για να ακούσετε αρχικά τις ανησυχίες του και μετά για να το συμβουλέψετε. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνετε την εξωτερίκευση των συναισθημάτων του και την εκτόνωση του άγχους. Οικοδομείτε συνάμα μία σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί σας.
· Να δείχνετε στο παιδί σας πως εκτιμάτε τις προσπάθειές του και πως, ακόμα και αν αποτύχει, η αξία του για εσάς δε μειώνεται. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μη συνδέετε την αξία του παιδιού σας ως άτομο με την επίδοσή του στις εξετάσεις.
· Θυμηθείτε ότι το παιδί σας είναι ήδη επιβαρυμένο με ένα δύσκολο έργο και μην το επιβαρύνετε περισσότερο με τις προσωπικές σας ανησυχίες-προσδοκίες.
· Η επιβίωση ενός παιδιού θα εξαρτάται πάντα από την ικανότητά του να αντιμετωπίζει συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Η επιτυχής προσαρμογή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μάθηση. Ο στόχος της εκπαίδευσης, με την πολύτιμη συμβολή της οικογένειας, είναι να δημιουργήσουν το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να ενισχύσουν το παιδί να αγαπήσει τη μάθηση και να θέτει στόχους που νοηματοδοτούν τη ζωή του.
Συμβουλές προς τους μαθητές κατά την προετοιμασία για τις εξετάσεις:
· Το άγχος, σε φυσιολογικά πλαίσια, είναι καλό και δημιουργικό. Μας βοηθά να συντονίσουμε τις προσπάθειές μας ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
· Το άγχος γίνεται κακός σύμβουλος όταν λαμβάνει τέτοιες διαστάσεις που μας κάνει να υποφέρουμε και μειώνει τις πραγματικές μας ικανότητες.
· Οι ηττοπαθείς σκέψεις πχ. «μπορεί να μην τα καταφέρω», «δεν πειράζει» εντείνουν την ανασφάλεια. Οι ρεαλιστικές σκέψεις πχ. «θα κάνω την καλύτερη δυνατή προσπάθεια», «ακόμα και αν δεν πετύχω υπάρχουν και εναλλακτικές λύσεις», «οι πανελλήνιες είναι πολύ σημαντικές, αλλά η πορεία της ζωής μου στην πραγματικότητα εξαρτάται και από άλλους παράγοντες» μας βοηθούν να ελέγξουμε το άγχος.
· Οργάνωσε το καθημερινό σου πρόγραμμα, το χρόνο διαβάσματος και επαναλήψεων.
· Συζήτησε τις απορίες σου με τους καθηγητές σου ή και τους συμμαθητές σου.
· Μοιράσου τα συναισθήματά σου με τους καθηγητές σου και τους φίλους συμμαθητές σου. Η συζήτηση βοηθά στην εκτόνωση του άγχους και η συνειδητοποίηση ότι δεν είσαι ο μόνος που νιώθει έτσι θα σου προσφέρει ανακούφιση.
· Φρόντισε να κάνεις διαλλείματα για να ξεκουράζεσαι πνευματικά και σωματικά. Η εξάντληση και ο κακός ύπνος επιφέρουν αρνητικά αποτελέσματα καθώς επηρεάζουν την ικανότητα συγκέντρωσης και τη μνήμη. Το σωστό πρόγραμμα διατροφής και ύπνου εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια στον οργανισμό.
· Αφιέρωσε λίγο χρόνο καθημερινά για να γυμνάζεσαι πχ. τζόκινγκ. Με τη σωματική άσκηση εκκρίνονται στον οργανισμό φυσικές ουσίες, οι ενδορφίνες, οι οποίες βελτιώνουν την ψυχική μας διάθεση και ενισχύουν τις νοητικές μας λειτουργίες.
· Ο καφές και το κάπνισμα εντείνουν το άγχος καθώς έχουν διεγερτικές ιδιότητες. Καλό θα ήταν να μην ξεκινήσεις ή αυξήσεις την κατανάλωσή τους στην περίοδο των εξετάσεων.
· Φέρνε συχνά στο μυαλό σου τις πραγματικές συνθήκες μιας εξέτασης. Προσπάθησε να φανταστείς κάθε λεπτομέρεια. Θα σε βοηθήσει να εξοικειωθείς με την κατάσταση αυτή και να την απομυθοποιήσεις. Μία άσκηση προσομοίωσης με τις πραγματικές συνθήκες εξέτασης (πχ. απαντώντας στα θέματα των προηγούμενων εξετάσεων) θα ενίσχυε την εξοικείωσή σου.
· Εξασκήσου σε τεχνικές κοιλιακής αναπνοής εισπνέοντας και εκπνέοντας αργά από το διάφραγμα. Αυτό είναι κάτι που θα σε βοηθήσει στον έλεγχο του άγχους.
Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων:
· Επίλεξε να απαντήσεις πρώτα στις ερωτήσεις που γνωρίζεις καλύτερα. Εάν δυσκολεύεσαι να απαντήσεις κάποια ερώτηση και αγχωθείς, εστίασε την προσοχή σου στην επόμενη, χωρίς να σκέφτεσαι την αποτυχία. Μπορείς να επανέλθεις στο τέλος με πιο καθαρό μυαλό.
· Αν αισθανθείς σημάδια έντονου άγχους ή πανικού σκέψου και επανάλαβε μια λέξη ή φράση που σε ηρεμεί πχ. «ηρέμησε», «θα το αντιμετωπίσω», «όλα θα πάνε καλά». Ταυτόχρονα πάρε μερικές βαθιές και αργές εισπνοές-εκπνοές. Οι ρηχές και γρήγορες αναπνοές εντείνουν το άγχος.
Γιώτα Παπαγεωργίου
