Η παρατεταμένη επικαιρότητα, σχετικά με τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων που χρειάζεται το κράτος, μου «πρόβαλε» μια παλιά εικόνα που είχε αποτυπωθεί στην πρώιμη παιδική ηλικία. Γύρω από τη φωτογωνιά του σπιτιού μας, με τον παππού μου να κάθεται στο ψηλό σκαμνί του και τις γυναίκες και τα παιδιά στα χαμηλά σκαμνιά, ακούγονταν κάθε χειμώνα πολλές ιστορίες του χωριού. Εκεί ερχόταν συχνά και μια ευπαρουσίαστη μεγαλοκοπέλα, συγγενής μας, και τότε άρχιζε η κουβέντα σχετικά με την παντρειά της. Η απάντησή της, σταθερή και επαναλαμβανόμενη, ήταν η ίδια: Εγώ θέλω γαμπρό που «να ακουμπάει στο κράτος». Η κουβέντα αυτή αποτύπωνε τη στόχευση των περισσότερων οικογενειών για τα κορίτσια τους. Ο γαμπρός – δημόσιος υπάλληλος δημιουργούσε αίσθημα εργασιακής ασφάλειας και κοινωνικής ανόδου. Η θέση του στην ιεραρχία ερχόταν δεύτερο θέμα και συναρτιόταν με την προίκα και τη μόρφωση του κοριτσιού. Για τις αγροτικές οικογένειες αρκούσε και θέση γραφέα, έστω και κλητήρα, ενώ οι αστικές έβαζαν ψηλότερα τον πήχυ, διεκδικώντας για γαμπρούς, τις περισσότερες φορές, «ψηλότερα ιεραρχικά ιστάμενους».
Είναι πολύ πιθανό αυτή η υψηλή προτεραιότητα στην αναζήτηση γαμπρών με την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου να ενισχύθηκε μετά τη συνταγματική πρόβλεψη περί μονιμότητάς τους, το 1911. Τότε που καταργήθηκε η συνηθισμένη μέχρι τότε πρακτική, η κάθε νέα κυβέρνηση να απολύει τους περισσότερους δημόσιους υπάλληλους που είχε διορίσει η προηγούμενη. Φαίνεται, όμως, ότι η συνταγματική πρόβλεψη αυτή, με την πάροδο του χρόνου, «ξέφυγε» από την ισορροπημένη εφαρμογή της. Εννοώ εκείνη που συσχετίζει τα δικαιώματα των υπαλλήλων με τις υποχρεώσεις τους για προσφορά εργασίας αντίστοιχης με τα δικαιώματα. Η απόκλιση αυτή από την ισορροπημένη σχέση μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων φαίνεται ότι οφείλεται στη μικροπολιτική διαχείριση του θέματος. Αυτή διαμόρφωνε χρόνο με το χρόνο την αντίληψη ότι για τους διορισμούς σε θέσεις δημοσίων υπαλλήλων από τους πολιτικούς θα έπρεπε η ανταπόδοση να γίνεται, κυρίως, προς αυτούς. Η προσφορά υπηρεσιών, σύμφωνα με τις ανάγκες της θέσης, έπεφτε έτσι σε δευτερότερη μοίρα…
Η αρμόδια κυβερνητική δομή για την πολιτική διαχείριση των θεμάτων της δημόσιας διοίκησης, πότε υπουργείο, πότε υφυπουργείο, πήρε με την εξέλιξη του χρόνου διάφορες ονομασίες και αρμοδιότητες: Προεδρίας της Κυβερνήσεως, Δημόσιας Διοίκησης, Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και άλλες. Σε κάποια περίοδο, μάλιστα, το 1982 νομίζω, θεωρήθηκε σκόπιμο να ιδρυθεί και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, ως αυτοτελής οργανισμός με σκοπό την παραγωγή υψηλού επιπέδου στελεχών με αντικειμενικό τρόπο. Οι εξετάσεις για την εισαγωγή στην αντίστοιχη σχολή διετούς φοιτήσεως προβλέφτηκε, σωστά, να γίνονται χωρίς προσδιορισμένη ύλη μαθημάτων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί η γύμνια των γνώσεων που παρέχονται από την εκπαίδευση και να μείνουν κενές όλες σχεδόν οι προκηρυγμένες θέσεις, αφού οι υποψήφιοι δεν «έπιασαν» τη βάση! Με αποτέλεσμα να καταργηθεί αυτή η διάταξη, να επικρατήσει το σύστημα της απομνημόνευσης της περιορισμένης ύλης, να «ανθίσουν» τα φροντιστήρια και στη δημόσια διοίκηση, εκτός από την περιορισμένη διάθεση πολλών υπαλλήλων, να προστεθεί και το στοιχείο των περιορισμένων γνώσεων!
Με αυτά τα δεδομένα προχωρούσε ο χρόνος μέχρι που πριν από δέκα χρόνια… βρήκαμε το φάρμακο για τη δημόσια διοίκηση, τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ). Η θέσπισή τους δεν αποτελούσε παρά την ομολογία ότι η δημόσια διοίκηση είναι νεκρή. Και επειδή δεν υπήρχε ικανότητα να την αναστήσει, έπρεπε να φτιαχτεί ένας νέος θεσμός για να εξυπηρετούνται οι πολίτες, εκείνοι που θα έπρεπε να εξυπηρετούνται από τους υπηρετούντες δημοσίους υπαλλήλους του Δημοσίου και των οργανισμών του. Τι κι αν με αυτό το εφεύρημα θα έπρεπε να προσληφθούν και να μισθοδοτούνται κι άλλοι υπάλληλοι! Ας είναι καλά ο κρατικός προϋπολογισμός και η δυνατότητά του να καλύπτει τα ελλείμματά του με νέο δανεισμό. Έστω και με υψηλά επιτόκια, αφού ακόμα η χώρα ήταν φερέγγυα. Καλός ο νέος θεσμός για τους πολίτες, ακόμα καλύτερος για τους πολιτικούς με τις τόσες πολλές νέες προσλήψεις που προέβλεπε. Έμειναν τα… παλούκια, δηλαδή τα οικονομικά ελλείμματα και οι παραπανιστοί υπάλληλοι. Αυτά που βρήκε η τρόικα και ζητά τον περιορισμό του αριθμού τους, προκειμένου να συνεχιστεί το πρόγραμμα δανειοδότησης!
Φαίνεται ότι φθάσαμε σε σημείο που πλέον οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν αποτελούν ελκυστικούς γαμπρούς. Οι μισθοί μειώθηκαν, τα δώρα των εορτών καταργήθηκαν, οι συντάξεις πετσοκόπηκαν, τα εφάπαξ εκμηδενίστηκαν. Δεν είναι και το απόλυτο κακό. Ίσως η κοινωνία μας μπει στη λογική αναζήτησης της παραγωγικότητας ως στοιχείο για την κατάταξη των ατόμων, αλλά… και των γαμπρών.
Του Νικολάου Μαραμπέα
