Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Καλαμάτας είναι τα διατηρητέα κτήρια που είναι απλωμένα σε όλη σχεδόν την πόλη.
Κτήρια που χτίστηκαν πριν από το 1900, τότε που η Καλαμάτα άκμαζε. Για παράδειγμα, ποιος δεν έχει θαυμάσει το κτήριο του Δημαρχείου ή του Ρεξ, όπως και πολλά ακόμα νεοκλασικά;
Ωστόσο, 30 χρόνια σχεδόν μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986, υπάρχουν ακόμη διατηρητέα κτήρια που δίνουν μάχη με το χρόνο και τις καιρικές συνθήκες και προσπαθούν να σταθούν όρθια. Οι ιδιοκτήτες τους είτε αδιαφορούν, είτε δεν έχουν τη δυνατότητα να τα επισκευάσουν, είτε πιστεύουν ότι το τελικό αποτέλεσμα δε θα τους ανταμείψει, αφού υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί από το υπουργείο Πολιτισμού που είναι αρμόδιο για τα εν λόγω κτήρια.
Εμείς κάναμε μια βόλτα στην Καλαμάτα και φωτογραφίσαμε κτήρια – διαμάντια, που περιμένουν υπομονετικά κάποιος να ασχοληθεί μαζί τους ή, διαφορετικά, να γίνουν ένα με το έδαφος…
Παράλληλα, μιλήσαμε για το θέμα με τον Παναγιώτη Νασόπουλο, πολιτικό μηχανικό, ο οποίος έχει ανακατασκευάσει πολλά διατηρητέα της Καλαμάτας.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
«Θα πρέπει να υπάρξει υποστήριξη των ιδιοκτητών»
-Πότε ξεκινά το θέμα των διατηρητέων;
Μετά το σεισμό ήταν υπουργός η Μελίνα Μερκούρη, οπότε κατέβηκε κλιμάκιο του υπουργείου Πολιτισμού, περπάτησε όλη την Καλαμάτα, κατέγραψε γύρω στα 350 με 400 κτήρια, τα φωτογράφισε, κάποια εξ αυτών χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα, κάποια άλλα επρόκειτο να χαρακτηριστούν και μετά το κράτος, προς τιμήν του, υποστήριξε με σεισμοδάνεια την επισκευή και αναπαλαίωσή τους.
Κάποια, που ήδη έχουν πέσει, έχουν αποτυπωθεί από ειδικούς του υπουργείου Πολιτισμού που πάλεψαν και έδωσαν το είναι τους για να υποστηρίξουν την αναπαλαίωσή τους. Πραγματικά αυτό το υποστήριξαν όλοι οι συνάδελφοι και οι διοικητικοί του υπουργείου Πολιτισμού στην Καλαμάτα ανιδιοτελώς.
-Κτήρια που χτίστηκαν πότε;
Τα κτήρια αυτά χτίστηκαν πριν από το 1900. Έχω στα χέρια μου άδεια του 1888, τότε που η Καλαμάτα άκμαζε.
-Πόσα είναι τα κτήρια που έχουν κηρυχτεί διατηρητέα;
Είναι πάνω από 130.
-Τι αποτρέπει τους ιδιοκτήτες και δεν τα επισκευάζουν;
Αποτρεπτικά λειτουργούν τα εξής: Αρχικά το κόστος της αναπαλαίωσης και στη συνέχεια η θέση που ευρίσκεται το ακίνητο, δηλαδή αν είναι σε εμπορική θέση, μπορεί να αναπαλαιωθεί, να μισθωθεί και να γίνει έτσι κάποια απόσβεση. Διαφορετικά, δύσκολα κάποιος αποφασίζει να το αναπαλαιώσει. Αποτρεπτικά λειτουργεί και η συντήρηση ενός τέτοιου κτηρίου, καθώς είναι πολύ μεγαλύτερη από τα συμβατικά κτήρια, όπως και η υποχρέωση του ιδιοκτήτη να μην αλλάξει το κτήριο.
-Η κατασκευή ενός νέου κτηρίου, σε σχέση με ένα διατηρητέο, πόσο λιγότερο κοστίζει;
Αν συγκρίνουμε την κατασκευή ενός νέου σπιτιού με την αναπαλαίωση ενός παλιού, το κόστος είναι 50% παραπάνω για το διατηρητέο.
-Υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί στα διατηρητέα;
Οι βασικοί περιορισμοί είναι ότι πρέπει να αναπαλαιωθούν στην ίδια μορφή που είχαν και πριν και, φυσικά, στα υλικά. Για παράδειγμα, τα κουφώματα θα πρέπει να είναι ξύλινα και όχι αλουμινίου. Στα διατηρητέα γενικότερα ελέγχονται όλα, μέχρι και τα χρώματα που θα μπουν. Οι υπηρεσίες ελέγχουν τα πάντα και καλά κάνουν, αλλά από την άλλη θα πρέπει να υπάρχει κάποια υποστήριξη και επιδότηση των ιδιοκτητών.
-Υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης;
Κατά καιρούς έχουν εξαγγελθεί χρηματοδοτήσεις, όμως ελάχιστοι είναι αυτοί που τις έλαβαν, και είναι αυτοί που γενικότερα έχουν πάρει επιδοτήσεις. Το μόνο θετικό ήταν ότι είχαν μεγαλύτερα σεισμοδάνεια στο σεισμό της Καλαμάτας, μεγαλύτερα όχι χαριστικά.
-Υπάρχει τρόπος το υπουργείο να πιέσει τους ιδιοκτήτες να προβούν σε αναπαλαίωση;
Υπάρχει θεσμικός τρόπος που το υπουργείο Πολιτισμού, αλλά και το ΥΠΕΧΩΔΕ, μπορούν να πιέσουν, κάτι που δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Είναι ένας νόμος σύμφωνα με τον οποίο αναλαμβάνει την αποκατάσταση το κράτος και επιβαρύνονται οι ιδιοκτήτες.
-Μπορεί κάποιος να γκρεμίσει ένα τέτοιο κτήριο;
Αν κάποιος επιχειρήσει να το γκρεμίσει, επεμβαίνει το κράτος. Σε αυτή την περίπτωση έχει και ποινικές αλλά και αστικές ευθύνες ο ιδιοκτήτης.
-Τα διατηρητέα που παραμένουν αφημένα αποτελούν κίνδυνο;
Είναι άκρως επικίνδυνα για την ασφάλεια των πολιτών, ενώ και αισθητικά είναι απαράδεκτο να υπάρχουν ακόμα τέτοια κτήρια, αν υπολογίσουμε ότι πλησιάζομε στα 30 χρόνια από το σεισμό της Καλαμάτας.
Αν και όταν οργανωθεί το ελληνικό κράτος, θα πρέπει να υπάρξει παρέμβαση επ’ αυτού. Δε μιλάω για δήμευση ούτε για δέσμευση, αλλά θα πρέπει να υπάρξει οπωσδήποτε συνεννόηση ιδιωτών και κράτους, για να γίνει αναπαλαίωση αυτών των κτηρίων, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική και αρχιτεκτονική μας κληρονομιά.
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Αρχιτεκτονική της Καλαμάτας
Στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των διατηρητέων κτηρίων της Καλαμάτας έχουν επιδράσει τα νεότερα ευρωπαϊκά ρεύματα (γερμανικός κλασικισμός, ιταλική αναγέννηση, art nouveau κ.ά.), η αθηναϊκή κλασική αρχιτεκτονική, αλλά και η ενετική αρχιτεκτονική και τα πρότυπα της Τουρκοκρατίας. Παλαιότερα όλων είναι τα κτίσματα λαϊκού τύπου (πριν από το 1850). Πρόκειται για ισόγεια ή διώροφα κτήρια που δεν ακολουθούν κάποιον συμμετρικό κανόνα και έχουν απλά μορφολογικά στοιχεία. Αρκετά από αυτά βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο και ορισμένα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.Τα πρώιμα νεοκλασικά (ως το 1880) αποτελούν μεταβατική μορφή μεταξύ παραδοσιακής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Σε αυτά ο όροφος χρησιμοποιείται ως κατοικία, ενώ το ισόγειο ως κατάστημα, βιοτεχνικό εργαστήριο ή αποθήκη. Τα περισσότερα νεοκλασικά κτήρια χρονολογούνται στην περίοδο 1880-1920, βρίσκονται διάσπαρτα σε όλες τις περιοχές της πόλης που οικοδομήθηκαν αυτή την περίοδο, αλλά, κυρίως, γύρω από την οδό Αριστομένους. Είναι συνήθως κατοικίες και σπανιότερα συνδυασμός κατοικίας (όροφος) και καταστήματος (ισόγειο).
Τα κτήρια που ακολουθούν τον εκλεκτικιστικό ρυθμό τοποθετούνται χρονικά στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. και, ενώ βασίζονται στο νεοκλασικισμό, είναι επηρεασμένα και από άλλα ευρωπαϊκά πρότυπα (μπαρόκ, γοτθικός ρυθμός, rustique, art nouveau) και τις νέες τάσεις της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Αποτελούνται από έναν ενιαίο διώροφο όγκο.
Ένας ακόμη χαρακτηριστικός τύπος είναι τα κτήρια του Μεσοπολέμου, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στις καινούριες περιοχές. Είναι συνήθως διώροφα με ενιαίο όγκο και χαρακτηρίζονται από τη χρήση του νέου υλικού (μπετόν-αρμέ), το οποίο αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία του στη μορφολογία των κτηρίων.
Πολλά νεοκλασικά κτήρια έχουν αγοραστεί από το Δήμο Καλαμάτας και στεγάζουν υπηρεσίες ή δραστηριότητές του. Το Δημαρχείο της πόλης είναι, επίσης, στεγασμένο σε νεοκλασικό κτήριο. Σημαντικό ρόλο στη διάσωση των περισσότερων αξιόλογων κτηρίων είχε το πρόγραμμα «πιλότος» για την πόλη της Καλαμάτας, όπου μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986 ελήφθησαν τα παρακάτω μέτρα:
-Έγινε άμεση καταγραφή των παλαιών κτηρίων της πόλης και προχωρεί ο χαρακτηρισμός των αξιολογότερων.
-Δημιουργήθηκε Γραφείο (Κλιμάκιο ΥΠΠΟ) στην πόλη, το οποίο διευκόλυνε τις επαφές των ενδιαφερόμενων πολιτών με το ΥΠΠΟ.
-Διατέθηκαν κονδύλια συμβολικής επιδότησης των ιδιοκτητών για την εκπόνηση των μελετών επισκευής και εργασίες αποκατάστασης των όψεων των διατηρητέων κτηρίων. Τα προαναφερθέντα μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα την επισκευή των δύο τρίτων από τα 123 (κατ’ άλλους 150) διατηρητέα κτήρια της πόλης.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
