Η ιδεολογία του μοιραίου κρύβει τη βία, το έγκλημα και την ατιμωρησία των υπευθύνων
Δεν έχουμε σκοπό σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουμε το ρόλο της Δικαιοσύνης και να αποδώσουμε μοιραίες ευθύνες, αν υπάρχουν, στο θανατηφόρο τροχαίο που συνέβη προχθές στην Καλαμάτα, στη συμβολή των οδών Μαυρομιχάλη και Παλαιολόγου. Όμως, καταγράφηκε ένας ακόμα νεκρός κι ένας τραυματίας (σ.σ. ακόμα δε γνωρίζουμε πόσο σοβαρά είναι).
Όλοι μας, βέβαια, αναρωτηθήκαμε πώς είναι δυνατό σε μια διασταύρωση, η οποία χαρακτηρίζεται «καρμανιόλα», να συμβαίνει ένα τέτοιο γεγονός.
Σίγουρα ο ανθρώπινος παράγοντας είναι καθοριστικός. Όμως, από εκεί και πέρα υπάρχει η λέξη πρόληψη, η οποία θα μπορούσε να είχε προλάβει το γεγονός, ή άλλα παρόμοια που έχουν συμβεί στην πόλη. Πρώτος παράγοντας της πρόληψης είναι βέβαια η αστυνόμευση. Δεν μπορούμε, όμως, να έχουμε την απαίτηση σε κάθε διασταύρωση της πόλης να υπάρχει κι ένας τροχονόμος. Άλλωστε, είναι τόσο μικρή η δύναμη της Τροχαίας Μεσσηνίας σε ανθρώπινο δυναμικό, που μοιάζει και παράλογη μια τέτοια αξίωση.
Δεύτερος και καθοριστικότερος για εμάς παράγοντας είναι η εκάστοτε Δημοτική Αρχή. Αν στις επικίνδυνες διασταυρώσεις υπήρχε ανάλογη σήμανση, οριζόντια και κάθετη, σαμαράκια για μείωση της ταχύτητας, μπορεί και να είχαμε προλάβει κάποια πράγματα.
Μείζον θέμα, που άπτεται των ευθυνών της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής, είναι και η ποιότητα της ασφάλτου των δρόμων της πόλης. Λόγω κόστους, αυτή που χρησιμοποιείται δεν πληροί σε καμία περίπτωση τις συνθήκες ασφαλείας, αφού το υλικό με την πάροδο του χρόνου χάνει τις όποιες ιδιότητες ασφαλείας έχει.
Στη Μεσσηνία την προηγούμενη χρονιά είχαμε 16 θανατηφόρα ατυχήματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που εκπόνησε το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης, με τίτλο «Εκτίμηση της επικινδυνότητας των περιφερειακών ενοτήτων της Ελλάδας με βάση τα τροχαία ατυχήματα το 2013», διατυπώνεται χαρακτηριστικά η άποψη ότι «ο αριθμός των ατυχημάτων είναι συγκυριακός και τυχαίος. Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην κρίση. Με το που θα βρεθεί η χώρα πάλι σε τροχιά ανάπτυξης και κυκλοφορήσει ξανά ο κόσμος στους δρόμους, τα τροχαία πρόκειται να αυξηθούν».
Τα νούμερα, που δίνει σε πανελλήνιο επίπεδο (πηγή η Τροχαία) και σήμερα, είναι ανακοινωθέντα πολέμου και μάλιστα εμφυλίου. Το 2013 είχαμε 855 νεκρούς. Από αυτούς, οι 295 ήταν οδηγοί δικύκλων και 153 πεζοί που παρασύρθηκαν. Η παράσυρση πεζού και συχνά η εγκατάλειψη μέχρι να παρέλθει το αυτόφωρο δεν αποτελούν είδηση, εκτός αν κάποιος επώνυμος εμπλέκεται στο δυστύχημα.
Όσο για την κράτηση των ενόχων, δεν ξεπερνά τα λίγα 24ωρα, δηλαδή πολύ λιγότερο από μια τυχαία σύλληψη ενός μετανάστη χωρίς χαρτιά. Ούτε υποχρεωτική ποινή σε κοινωνικό έργο, ούτε στέρηση του διπλώματος, ούτε καμιά ουσιαστική τιμωρία. Όλα πλέον περνούν στους εμπειρογνώμονες και στις ασφαλιστικές για άγνωστο χρονικό διάστημα. Ένα αόρατο έγκλημα δεν μπορεί να απασχολεί ούτε τα ΜΜΕ, εφόσον παραμένει αόρατο και θα παραμένει αόρατο, εφόσον κανείς δεν του δίνει σημασία.
Η άγνοια… σκοτώνει!
Ποιος γνωρίζει, άραγε, τη θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη χωρών με βάση τα τροχαία εγκλήματα και ότι από το 1990 έχουμε 40.000 νεκρούς από τροχαία, δηλαδή όσοι ήταν οι νεκροί στο Ναγκασάκι ή όσο ο πληθυσμός μιας μικρής πόλης;
Ποιος γνωρίζει ότι, αν ζήσει κάποιος πάνω από 30 ημέρες στην εντατική μετά από τροχαίο και πεθάνει για παράδειγμα την 31η ημέρα, τότε ο θάνατός του παύει να αποδίδεται σε τροχαίο δυστύχημα; Η μάστιγα που στοιχίζει όχι μόνο κατεστραμμένες ανθρώπινες ζωές, αλλά και σε τεράστια σπατάλη χρημάτων των φορολογουμένων (νοσοκομεία, εντατικές, απώλεια παραγωγικού δυναμικού, πρόωρες συντάξεις κ.λπ.) λόγω ανυπαρξίας σοβαρών μέτρων πρόληψης, είναι αδιάφορη στην Ελλάδα.
«Το δύσκολο δεν είναι να καταλάβεις το μέγεθος. Το δύσκολο είναι να καταλάβεις γιατί το αγνοούμε, γιατί το κρύβουμε, γιατί δεν το αντιμετωπίζουμε, γιατί δεν το προλαβαίνουμε», είπε ένας από τους συγγενείς θύματος σε τροχαίο και συμπλήρωσε: «Πριν από 4 χρόνια έξω από την εντατική άκουσα έναν πολίτη να ρωτάει το γιατρό τι θα έπρεπε να προσέχει με τη γρίπη των πτηνών και το εμβόλιο. Και ο γιατρός τού έδωσε την αφοπλιστική απάντηση: Να προσέχετε, φυσικά, τα αυτοκίνητα!».
Η διεθνής Δεκαετία Δράσης
Ο ΟΗΕ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποφάσισαν το 2010 να καλέσουν όλα τα κράτη-μέλη σε μια Δεκαετία Δράσης για την οδική ασφάλεια (2011-2020). Σήμερα 4 χρόνια μετά: 88 χώρες μείωσαν τους θανάτους, 28 χώρες έχουν ολοκληρωμένη νομοθεσία που καλύπτει τους 5 παράγοντες κινδύνου (ζώνες, κράνος, ταχύτητα, αλκοόλ, παιδικά καθίσματα), 59 χώρες έχουν θεσπίσει όριο ταχύτητας μέσα στις πόλεις, 111 χώρες έχουν ενιαίο τηλεφωνικό αριθμό για τα επείγοντα, 59 χώρες έχουν υπηρεσία ασθενοφόρων ικανή να μεταφέρει πάνω από το 75% των τραυματιών, ενώ κάτω από το 50% των νοσηλευτών και των γιατρών είναι εκπαιδευμένοι στην επείγουσα βοήθεια. Μόνο το 17% των χωρών έχουν συνδυασμό βάσεων δεδομένων πέρα από τα στοιχεία της Τροχαίας.
Τα μισά θύματα της ασφάλτου ανήκουν σε ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου (πεζοί, ποδηλάτες, οδηγοί δικύκλων). Οι περισσότεροι θάνατοι παρατηρούνται σε χώρες μεσαίων εισοδημάτων. Το ανατριχιαστικό στοιχείο που προέκυψε από τη διεθνή μελέτη είναι ότι σε κάθε ένα πρόσωπο που πεθαίνει αντιστοιχούν 20 τραυματίες, ενώ ο ένας θα ζήσει με μόνιμη αναπηρία.
Οι συστάσεις του ΟΗΕ και του ΠΟΥ για πολλές χώρες παραμένουν κενό γράμμα:
-Εφαρμογή μιας αυστηρής νομοθεσίας για την οδική ασφάλεια που πρέπει να συνοδεύεται από την κοινωνική επαγρύπνηση
-Περιορισμός των θανάτων από τροχαία με έμφαση στις ανάγκες των πεζών, των ποδηλατών και των μοτοσικλετιστών
-Ασφαλέστερες υποδομές, crash tests με ενιαία κριτήρια, και βελτίωση της μετά την σύγκρουση φροντίδας, και βάσεις δεδομένων για την οδική ασφάλεια.
Ελληνική πραγματικότητα
Τα πράγματα ξεφεύγουν εντελώς στην αποτύπωση της ελληνικής πραγματικότητας, σύμφωνα με τα στοιχεία του γιατρού Γιώργου Κουβίδη και ιδρυτικού μέλους του SOSTE. «Η Ελλάδα είναι αδιαφιλονίκητη πρωτοπόρος στο τροχαίο τραύμα». Ανάμεσα στις χώρες και στην προσπάθειά τους να μειώσουν τους θανάτους από τροχαία στη δεκαετία δράσης που διανύουμε, η Ελλάδα κατέχει μία από τις τελευταίες θέσεις. Η Ελλάδα είναι σήμερα ΚΑΤΩ από το μέσο όρο μείωσης θανάτων στην Ευρώπη, ενώ το 2010 ήταν στη χειρότερη θέση πανευρωπαϊκά. «Κυκλοφορώ στην Ελλάδα σημαίνει: Διπλάσια πιθανότητα θανάτου στο οδικό δίκτυο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο». Μηδενική είναι η ελληνική συμμετοχή στις διεθνείς πρωτοβουλίες. Αν και διανύουμε το 4ο έτος δράσης στην παγκόσμια αυτή προσπάθεια, στην Ελλάδα δεν έχει γίνει αντιληπτό. Το 2010 επανασυστάθηκε η διυπουργική επιτροπή υπό τον υπουργό Μεταφορών (Εσωτερικών, Προστασίας του Πολίτη, Παιδείας και Υγείας), αλλά ποτέ δε λειτούργησε, δεν εκπόνησε σχέδιο περιορισμού των τροχαίων ενώ ο όποιος σχεδιασμός υπήρχε απλά δεν υλοποιείται.
Το ίδιο υπουργείο Υγείας δεν αναγνωρίζει το πρόβλημα θανάτων από τροχαία ως πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η μόνη (μη ασφαλής) πηγή για τα στοιχεία παραμένει η Τροχαία, όπως απεικονίζεται στη διεθνή έρευνα, την ώρα που ο αριθμός θανάτων από τροχαία είναι πολλαπλάσιος από τον αριθμό θανάτων από ναρκωτικά και HIV. Η μέριμνα για την πρόληψη απουσιάζει εντελώς, δε χρηματοδοτείται κρατικά η έρευνα, ούτε η συλλογή στοιχείων και δεν υπάρχει οποιοσδήποτε σχεδιασμός.
Στα στοιχεία που παραθέτει ο ΟΗΕ-ΠΟΥ αλγεινή εντύπωση προκαλούν τα συμπεράσματα για την Ελλάδα (ενώ το υπουργείο ούτε καν έχει μεταφράσει τα στοιχεία του ΟΗΕ-ΠΟΥ):
-Δεν υπάρχει καμιά μέριμνα ούτε πολιτικές που να προωθούν το βάδισμα και το ποδήλατο με ασφάλεια
-Υπάρχει αναγκαιότητα για κατασκευή νέων δρόμων και διαπιστώνεται παντελής έλλειψη τακτικής επιθεώρησης στους υπάρχοντες δρόμους
-Επισημαίνεται η απουσία Σταθμών Άμεσης Ανάγκης και η ανυπαρξία ενιαίας τηλεφωνικής κλήσης. Δεν υπάρχει ειδική εκπαίδευση γιατρών και νοσηλευτών για έκτακτες καταστάσεις
-Οι τοπικές αρχές αφήνονται μόνες να καθορίζουν τα (μεγάλα) όρια ταχύτητας μέσα στις πόλεις
-Υπάρχουν και εφαρμόζονται οι νόμοι για τα κράνη, το αλκοόλ και τις ζώνες αλλά παρατηρείται πολύ χαλαρή εφαρμογή της απαγόρευσης χρήσης κινητού στην οδήγηση
-Την πρώτη θέση σε θύματα κατέχουν τα δίκυκλα και τη δεύτερη οι πεζοί και η ποδηλάτες, ενώ το μικρότερο ποσοστό σε νεκρούς κατέχουν τα δημόσια μέσα μεταφοράς.
Στη διεθνή κατάταξη με τις χώρες και τους κρίσιμους παράγοντες αντιμετώπισης τροχαίων συμβάντων η Ελλάδα (ξανα)αποδεικνύει την ανυπαρξία της, μη καταγράφοντας καν τις «επιδόσεις» της στην άμεση ανταπόκριση του συμβάντος (τηλέφωνο, ασθενοφόρο, σταθμός πρώτων βοηθειών και φροντίδας κ.λπ.), ενώ ακόμα δε διαθέτει ειδικές υπηρεσίες για τα τροχαία. Για παράδειγμα, η Γκάνα και η Γουατεμάλα έχουν και υπηρεσίες, αλλά και σύνθετη καταγραφή δεδομένων. Στη στήλη δίπλα στη λέξη Ελλάδα υπάρχει απλά μια παύλα!
Το ΕΚΑΒ παλεύει με το Χάρο
Η τραγικότητα της κατάστασης αποτυπώνεται και στα λόγια του διασώστη του ΕΚΑΒ, Γ. Καλτσούδα, που σημειώνει ότι οι άνθρωποι της υπηρεσίας αυτής πραγματοποιούν ένα τιτάνιο έργο με ελλείψεις σε προσωπικό, στον εξοπλισμό, με πολλά ασθενοφόρα σαράβαλα που κυκλοφορούν μόνο χάρη στην προσπάθεια του ειδικού συνεργείου.
Ο κ. Καλτσούδας αναφέρθηκε στην πρώτη του διάσωση, όταν βρέθηκε δίπλα σε μια γυναίκα με ένα φορείο, γάζες και οξυζενέ (αυτό ήταν τότε ο εξοπλισμός του), ενώ η γυναίκα του τροχαίου είχε σπάσει τον αυχένα της. Τώρα πλέον οι διασώστες είναι δύο, διαθέτουν την ειδική σανίδα για την ακινητοποίηση, έχουν εξοπλισμό, ενώ υποχρεώνονται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις για το εφημερεύον και κατάλληλο νοσοκομείο χάνοντας την κρίσιμη πρώτη «χρυσή ώρα» φροντίδας, που συχνά είναι μοιραία για το θύμα. Το ΕΚΑΒ διαθέτει τη μικρότερη αναλογία ανά κατοίκους σε ειδικευμένους διασώστες, γιατρούς και ασθενοφόρα από όλες τις αναπτυγμένες χώρες.
Το τραύμα… εξαιρείται από τις ασθένειες
Οι εξειδικευμένοι γιατροί επιστήμονες σκιαγραφούν τη φροντίδα του τραύματος στην Ελλάδα σύμφωνα με τα δικά τους επιστημονικά στοιχεία, αλλά και τη ζοφερή πραγματικότητα. Στους πίνακες με τις περιπτώσεις τραύματος τα τροχαία κατέχουν φυσικά την πρώτη θέση: 63,8% στους κάτω από 24 ετών.
Ένα τρομερό στοιχείο της μελέτης αυτής είναι ότι η ώρα αναμονής αυξάνεται (!) όσο ο τραυματισμός είναι βαρύτερος. Η έλλειψη συντονισμού και εξειδικευμένης διάγνωσης, οι επικίνδυνες μεταφορές, η ελλιπής δυνατότητα άμεσης χειρουργικής παρέμβασης, η έλλειψη ΜΕΘ κ.λπ., έχουν αποτέλεσμα το θάνατο όχι από το τραύμα, αλλά από τις ελλείψεις στην παροχή ιατρικής βοήθειας.
Η αντιμετώπιση του πολυτραυματία απαιτεί γιατρούς με ειδική εξειδίκευση και κατάλληλη πιστοποίηση. Ο βασικός στόχος ενός συστήματος τραύματος είναι να εξασφαλίζει στον κάθε τραυματία το σωστό τύπο νοσοκομείου μέσα στο σωστό χρονικό διάστημα.
Διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα το 50% των θανάτων από τροχαία ατυχήματα συμβαίνουν τα πέντε (5) πρώτα λεπτά. Από τα δέκα (10) λεπτά έως και τις επόμενες δύο (2) ώρες συμβαίνει ένα πρόσθετο 30% θανάτων. Κατά το χρόνο αυτό, οι τραυματίες βρίσκονται είτε καθ’ οδόν προς κάποιο νοσοκομείο είτε μέσα στα εξωτερικά ιατρεία.
Το υπόλοιπο 20% των θανάτων συμβαίνει μέσα στις επόμενες μέρες στα νοσοκομεία, συνήθως εντός των μονάδων εντατικής θεραπείας. Είναι σαφές ότι η αντιμετώπιση σε κάθε μία από αυτές τις φάσεις επηρεάζει τόσο την τελική έκβαση όσο και την επόμενη φάση της αντιμετώπισης του τραυματία. Το πρώτο 50% των θανάτων είναι ιατρικώς μη αποτρέψιμοι θάνατοι, διότι για την αντιμετώπισή τους θα χρειαζόταν ένα μεγάλο νοσοκομείο σε κάθε τόπο ατυχήματος.
Η μόνη ελπίδα να μειωθούν αυτοί οι θάνατοι είναι η πρόληψη από την πολιτεία που έχει εδώ τον πρώτο λόγο. Η περίοδος από τα 10 λεπτά έως και τις 2 ώρες που ο τραυματίας βρίσκεται στα Τμήματα Επειγόντων (ΤΕΠ) του νοσοκομείου αναφέρεται στην παγκόσμια βιβλιογραφία ως η «χρυσή ώρα» και το 30% των θανάτων που συμβαίνουν σε αυτό το διάστημα είναι δυνητικά αποτρέψιμοι θάνατοι.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, δυστυχώς ακόμα και περιστατικά με χαμηλό δείκτη βαρύτητας (ISS) τραύματος καταλήγουν σε θάνατο στην Ελλάδα.
Η πρόληψη είναι μονόδρομος για τον περιορισμό του τροχαίου τραύματος. Πέρα από τα αναγκαία μέτρα που θα εξασφαλίσουν ένα ασφαλές σύστημα, η λατρεία της ταχύτητας αναγκαστικά οφείλει να αντικατασταθεί με την προάσπιση της υγείας των ευάλωτων χρηστών του δρόμου. Διαφορετικά και σε αυτό η Ελλάδα θα συνεχίσει να παραμένει στην τελευταία θέση. Αυτό, όμως, αφορά στην κουλτούρα, τις αξίες και την αφύπνιση μιας κοινωνίας που θα αποφασίσει -κάποτε- να δράσει!
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
