ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Επιμέλεια: Χάρης Χαραλαμπόπουλος
Τα υποθαλάσσια αρχαία ευρήματα στο Στενό και τον όρμο της Μεθώνης, ήταν το αντικείμενο της τεκμηριωμένης παρουσίασης για τα υποβρύχια ευρήματα της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων από τον καταποντισμένο οικισμό της Μεθώνης, που διοργάνωσε στις 9.00 το βράδυ του Σαββάτου στο Πολιτιστικό Κέντρο Μεθώνης ο Σύλλογος Φίλων Κάστρου Μεθώνης. Σύμφωνα με το βίντεο που προβλήθηκε, δημιουργίας του προέδρου του Συλλόγου Γιάννη Α. Μπίρη, στη ρωμαϊκή περίοδο, ο βασιλιάς της Ιουδαίας, Ηρώδης, κατάφερε να κρατήσει το θρόνο του, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των Ρωμαίων, ενώ, έχτισε διάφορα έργα υποδομής. Οι πόλεις της Παλαιστίνης είχαν λαμπρά οικοδομήματα, που, μετά τις Σταυροφορίες, τμήματά τους μεταφέρθηκαν για να στολίσουν πόλεις της Δύσης. Το 1122, ο βενετικός στόλος με επικεφαλής τον Δόγη Ντομένικο Μίκιελ, ξεκίνησε μια ενισχυτική σταυροφορία. Μετά από μία θεαματική επιτυχία στην Άκρα, το 1123, όπου ο βενετικός στόλος διέλυσε τον αιγυπτιακό και τα εμπορικά οφέλη που απεκόμισαν από τη Μέση Ανατολή το 1124, οι Βενετοί ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής για την πατρίδα την Άνοιξη του 1125. Όμως στο μυαλό του Δόγη υπήρχε η δίψα της εκδίκησης για τους Βυζαντινούς μετά την αμφισβήτηση από αυτούς των εμπορικών προνομίων της Βενετίας. Έτσι, ο ενετικός στόλος λεηλάτησε τη Ρόδο, επιτέθηκε στη Σάμο, τη Χίο . τη Λέσβο και την Άνδρο και προσορμίστηκε στη Μεθώνη.
Τα ναυάγια και οι καταγραφές τους
Τότε ο Δόγης διέλυσε σχεδόν συθέμελα το Κάστρο της Μεθώνης. Στα αμπάρια των πλοίων, υπήρχαν και τα λάφυρα από την Παλαιστίνη. Προφανώς στο στενό της Μεθώνης ένα πλοίο φορτωμένο με κίονες ερυθρωπού γρανίτη από το περιστύλιο της Καισάρειας του Ηρώδη βυθίστηκε και το φορτίο του έμεινε για πάντα στο βυθό του Στενού. Από όλους τους κίονες έφτασαν στη Βενετία, μόνο τρεις. Οι δύο από αυτούς βρίσκονται σήμερα στην Πιατσέτα του μόλου , ενώ ο τρίτος βυθίστηκε εκεί με το πλοίο που τον μετέφερε, κατά την προσπάθεια εκφόρτωσής του. Το ναυαγισμένο πλοίο του 1125, με το φορτίο του, έμεινε βυθισμένο κοντά στη Σαπιέντζα. Τριάμισι αιώνες αργότερα, ένας κίονας ερυθρωπού γρανίτη, ανελκύστηκε και στήθηκε στο υπερυψωμένο πλάτωμα της πλατείας των όπλων του Κάστρου της Μεθώνης. Η λύση για τη χρονολόγηση της ανέλκυσης του κίονα, βρίσκεται στη φθαρμένη περιμετρική επιγραφή του άβακα του κίονα. Η ανάγνωσή του επιτρέπει το συμπέρασμα ότι η ανάθεσή του έγινε το 1493 από τον Πιέτρο Ντα Κανάλ, Καστελάνο και προβεντιτόρε της Μεθώνης από το Μάιο του 1492 έως το Σεπτέμβριο του 1494. Το ναυάγιο ξεχάστηκε για περισσότερους από τέσσερις αιώνες. Μια αναφορά για τα μάρμαρα, υπάρχει το 1925 από τον Διον. Πόταρη. Τότε, ο ιστοριοδίφης δικηγόρος από την Καλαμάτα, μετά από υποδείξεις ψαράδων εντόπισε και κατέγραψε το ναυάγιο. Νεώτερη και πληρέστερη καταγραφή έγινε το 1963 από τον Πίτερ Θροκμόρτον. Αυτή η φωτογράφιση και το τοπογραφικό διάγραμμα, του αμερικανού αυτοδύτη, συνέλαβαν ιδιαίτερα στην προβολή των υποβρύχιων αρχαιολογικών ευρημάτων του Στενού της Μεθώνης.
Λίγο μακρύτερα από το ναυάγιο των κιόνων, βρίσκεται ένα άλλο ναυάγιο του 2ου – 3ου μ.Χ. αιώνα. Το ρωμαϊκό πλοίο μετέφερε σαρκοφάγους , από τιτανιούχο λίθο και φαίνεται ότι ερχόταν από τις ακτές της Τροίας και τη Μισσία. Κατευθυνόταν στη Ρώμη. Σήμερα, τέσσερις σαρκοφάγοι κοσμούν και αυτές με τη σειρά τους το Στενό της Μεθώνης.
Το 1925, ο Διον. Πόταρης υπηρετούσε στη Πϋλο ως διευθυντής του Συνεταιρισμού Σταφίδας και κατέγραψε με τη βοήεθια των ψαράδων τα μάρμαρα. Τον Ιούνιο και τον Οκτώβριο του 1925 έστειλε δύο αναφορές στο Υπουργείο Παιδείας, τότε αρμόδιο για τις αρχαιότητες και κατόρθωσε με δικά του έξοδα και με τη βοήθεια διερχόμενων από τη Μεθώνη Καλύμνιων σφουγγαράδων να ανελκύσει μια ρωμαϊκή σαρκοφάγο, που έστειλε στη συνέχεια με πλοίο από την Πύλο στον Πειραιά. Στην καταγραφή του 1963 ο αμερικανός αυτοδύτης Πέτερ Θροκμόρτον, πατέρας της υποβρύχιας αρχαιολογίας, κατέβηκε, φωτογράφισε και αποτύπωσε σε ακριβή τοπογραφικά διαγράμματα τα αρχαιολογικά ευρήματα και των δύο ναυαγίων .
Μετά την ίδρυση της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων τον Αύγουστο του 1976, η έρευνα, η μελέτη, η φύλαξη και η ανάδειξη των ευρημάτων έχει περάσει στις αρμοδιότητές της .
Στο βίντεο σημειωνόταν επίσης το σημείο του καταποντισμένου οικισμού της αρχαίας Μεθώνης, του οικισμού του Πηδάσου από την εποχή του Χαλκού, που καταποντίστηκε προφανώς μετά από σεισμό.
Λιμάνι και μόλος
Έγινε αναφορά στο ότι το λιμάνι της αρχαίας Μεθώνης, όπως και αυτό της μεσαιωνικής δεν ήταν ποτέ ασφαλή, αφού ήταν εκτεθειμένα στους ισχυρούς νοτιοδυτικούς ανέμους του Ιονίου. ΟΙ Βενετοί, έχοντας εντοπίσει το πρόβλημα προσπάθησαν να το λύσουν κατασκευάζοντας έναν ημικυκλικό μόλο. Αρχικά, η κατασκευή στηρίχτηκε σε τεχνικές που είχαν χρησιμοποιηθεί νωρίτερα στη βενετική λιμνοθάλασσα. Ξύλινα κασόνια με πέτρες και χαλίκια ποντίστηκαν και δέθηκαν με σιδερένιες αλυσίδες ανάμεσα σε σειρές από ξύλινους πασσάλους, κατασκευή που είχε δύο ατέλειες, καθώς δεν είχε χρησιμοποιηθεί συνθετικό κονίαμα, που για την εποχή ήταν η μπορτζολάνα και δεν είχαν τοποθετηθεί σε σταθερό θεμέλιο, αλλά κατευθείαν στο λασπώδη βυθό του όρμου της Μεθώνης. Η καταστροφή του μόλου ήταν σχεδόν αναπόφευκτη. Η ίδια ζημιά έγινε και στη Βενετία. Η Σύγκλητος για να αντιμετωπίσει τις ζημιές, διέταξε να σταλούν νέοι πάσσαλοι, το Δεκέμβριο του 1384. Όμως ούτε και αυτή η επισκευή ισχυροποίησε το μόλο και έτσι το 1399 ο τότε καστελάνος ζήτησε την αποστολή υλικών για την ανακατασκευή του μόλου. Οι καταστροφές από τους ανέμους ήταν συνεχείς και η Σύγκλητος αποφάσισε να ποντίσει μεγάλους ογκόλιθους στην εξωτερική πλευρά. Όμως και αυτό το μέτρο δεν έδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Ο νέος μόλος έγινε το 1880 από ιταλική εταιρία και ήταν εξαιρετικά επιβλαβής. Η θάλασσα έγινε ξέβαθη και ακατάλληλη για ελλιμενισμό πλοίων. Αυτός ο νέος πέτρινος μόλος με τα καρφωμένα στην πλάτη του κανόνια ή ασπράδες, λειτούργησε ως κυματοθραύστης . η θάλασσα, που έφτανε μέχρι τις ρίζες του κάστρου και την περιμετρική τάφρο της βόρειας πλευράς, χωρίς να καταφέρει να ενώσει το Ιόνιο με το λιμάνι, δεν μπορούσε πια να πλησιάσει το οχυρό. Οι προσχώσεις και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις ήταν πολλές και τώρα η ανατολική πλευρά του κάστρου έχει την ιδιόμορφη σκληρή αμμουδιά της για τους παραθεριστές και τους ψαράδες.
