Από την κατηγορία «Κινδυνεύον» στην κατηγορία «Τρωτό»
Πρόσφατα η χελώνα Καρέττα (Caretta caretta) άλλαξε κατηγορία στον παγκόσμιο κατάλογο των απειλούμενων ειδών της IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης ή World Conservation Union). Συγκεκριμένα, από την κατηγορία «Κινδυνεύον» (EN-Endangered), όπου βρισκόταν από το 1996, έγινε «Τρωτό» (VU-Vulnerable), έπειτα από πρόσφατη αξιολόγηση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τις Θαλάσσιες Χελώνες (Marine Turtle Specialist Group-MTSG) της IUCN, με βάση τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία και σύμφωνα με τα νέα κριτήρια της IUCN.
Παράλληλα, έγιναν ανάλογες αξιολογήσεις και για τους περιφερειακούς πληθυσμούς της Καρέττα ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και ο μεσογειακός πληθυσμός, που κατηγοριοποιήθηκε ως «Μειωμένης Ανησυχίας» (LC-Least Concern).
Επειδή ο νέος χαρακτηρισμός μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες και λανθασμένα συμπεράσματα, πρέπει εξηγηθεί τι ακριβώς σημαίνει. Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια της IUCN, η κατηγοριοποίηση των ειδών γίνεται πλέον με βάση τον «επικείμενο κίνδυνο εξαφάνισής τους». Έτσι τα είδη που εντάσσονται στην κατηγορία «Μειωμένης Ανησυχίας» (LC-Least Concern) δε συνεπάγεται ότι είναι ασφαλή ούτε ότι δεν πρέπει να προστατεύονται, αλλά ότι «δε διατρέχουν άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης εφόσον διατηρούνται οι ίδιες συνθήκες». Για την ακρίβεια παραθέτουμε κατά λέξη τον ορισμό της IUCN στην αγγλική: “The category Least Concern is applied to taxa that do not qualify (and are not close to qualifying) as threatened or Near Threatened. It is important to emphasize that “least concern” simply means that, in terms of extinction risk, these species are of lesser concern than species in other threat categories. It does not imply that these species are of no conservation concern”.
Σημειώνεται ότι η κατηγοριοποίηση της IUCN σύμφωνα με τα νέα κριτήρια έχει συγκριτική αξία μεταξύ των ειδών. Έτσι, ένα μακρόβιο είδος όπως η Καρέττα, με πολλές παραλίες ωοτοκίας στη Μεσόγειο, σε ορισμένες από τις οποίες παρουσιάζεται σημαντική αύξηση φωλιών λόγω των μακροχρόνιων μέτρων προστασίας, όπως π.χ. στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι διατρέχει «άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης», σε αντίθεση με άλλα είδη που έχουν μικρή γεωγραφική εξάπλωση ή ιδιαίτερα μικρούς πληθυσμούς ή πληθυσμούς με ραγδαία πτωτική τάση. Επίσης, σημειώνεται ότι η νέα κατηγοριοποίηση της IUCN δεν περιγράφει τις απειλές που αντιμετωπίζει ένα είδος ούτε την πλήρη κατάσταση του πληθυσμού του, ούτε την ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας, αλλά επικεντρώνεται στην προοπτική βιωσιμότητάς του στο άμεσο μέλλον, κυρίως μέσω της γεωγραφικής κατανομής και της πληθυσμιακής τάσης του.
Επομένως, η νέα κατηγοριοποίηση της Καρέττα στη Μεσόγειο στην ουσία αντανακλά την επιτυχία των μακροχρόνιων μέτρων προστασίας που πάρθηκαν και που θα πρέπει να εξακολουθήσουν να λαμβάνονται από διεθνείς οργανισμούς, διεθνείς συμβάσεις, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις κυβερνήσεις, τις τοπικές κοινωνίες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τις Θαλάσσιες Χελώνες της IUCN, σε σχετική ανακοίνωσή της, διευκρινίζει ότι ο χαρακτηρισμός αυτός είναι αποτέλεσμα της σχετικά καλής κατάστασης διατήρησης που χαίρει σήμερα το είδος στη Μεσόγειο και που οφείλεται στις σημαντικές δράσεις προστασίας που έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια. Περαιτέρω διευκρινίζει ότι ο πληθυσμός της Μεσογείου πρέπει να θεωρείται ως «εξαρτώμενος από τα μέτρα προστασίας» (conservation dependent) και ενδεχόμενη μείωση ή διακοπή των μέτρων προστασίας μπορεί να αποβεί καταστροφική. Τέλος, ξεκαθαρίζει ότι οι πληθυσμοί της Καρέττα στη Μεσόγειο πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούνται καθόσον η κατάσταση διατήρησής τους θα επαναξιολογείται σε τακτά χρονικά διαστήματα και προς τούτο απαιτούνται νεώτερα και έγκυρα στοιχεία.
Ακολουθεί (σε μετάφραση) η πλήρης ανακοίνωση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τις Θαλάσσιες Χελώνες της IUCN.
Η νέα κατηγοριοποίηση της IUCN για την Καρέττα (Caretta caretta) είναι πλέον διαθέσιμη online (http://www.iucnredlist.org/details/3897/0):
Η αξιολόγηση έγινε από την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τις Θαλάσσιες Χελώνες της IUCN, ένα διεθνές δίκτυο ειδικών για τις θαλάσσιες χελώνες. Αυτό είναι το δεύτερο είδος θαλάσσιας χελώνας (μετά τη Δερματοχελώνα, Dermochelys coriacea) που αξιολογείται σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο χρησιμοποιώντας τα κριτήρια της IUCN.
Οι αξιολογήσεις που έγιναν σε περιφερειακό επίπεδο είναι πολύ πιο σημαντικές όσον αφορά στη λήψη μέτρων προστασίας σε σχέση με την αξιολόγηση που έγινε σε παγκόσμιο επίπεδο, ειδικά για είδη με ευρεία εξάπλωση όπως οι θαλάσσιες χελώνες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η χελώνα Καρέττα είναι πλέον «Τρωτό» είδος. Οι δέκα περιφερειακοί πληθυσμοί της Καρέττα αξιολογήθηκαν από «Κρισίμως Κινδυνεύοντες» έως «Μειωμένης Ανησυχίας», τονίζοντας στις περισσότερες περιπτώσεις την αλλαγή από την κατηγορία «Κινδυνεύον», στην οποία βρισκόταν το είδος παγκοσμίως από το 1996. Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη χρήση του παγκόσμιου καταλόγου των απειλούμενων ειδών της IUCN ως γενική κατεύθυνση για τη λήψη μέτρων προστασίας, θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα όσον αφορά αυτόν τον κατάλογο για να αποφευχθούν τυχόν παρερμηνείες σχετικά με την κατάσταση των περιφερειακών πληθυσμών της Καρέττα, οι οποίοι έχουν αξιολογηθεί ως «Σχεδόν Απειλούμενοι» ή «Μειωμένης Ανησυχίας».
Ο κατάλογος των απειλούμενων ειδών της IUCN και τα κριτήρια του αποτελούν μία προσέγγιση για την αξιολόγηση και σύγκριση της κατάστασης προστασίας μεταξύ πολύ διαφορετικών ειδών, με σκοπό την αναγνώριση ειδών και περιφερειακών πληθυσμών που αντιμετωπίζουν άμεσο ή υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης παγκοσμίως με βάση προηγούμενες, τωρινές και αναμενόμενες μελλοντικές συνθήκες και ανθρωπογενείς παράγοντες.
Οι περιφερειακοί πληθυσμοί της Καρέττα που πρόσφατα αξιολογήθηκαν ως «Σχεδόν Απειλούμενοι» ή «Μειωμένης Ανησυχίας» δείχνουν ότι οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί δε διατρέχουν άμεσο ή υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης. Παρόλα αυτά, η αξιολόγησή τους βασίζεται στην τωρινή τους κατάσταση, η οποία λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα των μέτρων προστασίας που έχουν ληφθεί στο παρελθόν, εκ των οποίων τα περισσότερα είχαν διάρκεια πάνω από μια δεκαετία. Έτσι, η τωρινή κατάσταση αυτών των περιφερειακών πληθυσμών στην ουσία αποτελεί μέτρο επιτυχίας προηγούμενων προσπαθειών προστασίας. Γι’ αυτό το λόγο, αυτοί οι πληθυσμοί πρέπει να θεωρούνται ως εξαρτώμενοι από τα μέτρα προστασίας. Κάθε μείωση των υφιστάμενων μέτρων προστασίας μπορεί να είναι καταστροφική.
Πράγματι οι τωρινοί χαρακτηρισμοί των ορισμένων περιφερειακών πληθυσμών της Καρέττα ως «Σχεδόν Απειλούμενων» και «Μειωμένης Ανησυχίας» οφείλονται εξ ολοκλήρου στις μακροχρόνιες προσπάθειες προστασίας και έτσι έπαψαν να χαρακτηρίζονται ως «Τρωτοί», «Κινδυνεύοντες» και «Κρισίμως Κινδυνεύοντες». Επιπλέον, μέσα σε έναν περιφερειακό πληθυσμό με χαρακτηρισμό «Σχεδόν Απειλούμενος» ή «Μειωμένης Ανησυχίας» μπορεί να υπάρχουν υποπληθυσμοί που αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.
Οι αξιολογήσεις των απειλούμενων ειδών ενημερώνονται τακτικά, έτσι ώστε να εμπεριέχουν τα πιο πρόσφατα και έγκυρα στοιχεία και, ως εκ τούτου, ο χαρακτηρισμός της Καρέττα μπορεί να αλλάξει με τον καιρό. Όλοι οι περιφερειακοί πληθυσμοί της Καρέττα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούνται και να μελετώνται περαιτέρω, έτσι ώστε οι στρατηγικές προστασίας και οι παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται να ανταποκρίνονται σε ενδεχόμενες μελλοντικές αλλαγές.
Οι αξιολογήσεις της IUCN για τα απειλούμενα είδη είναι περισσότερο αναφορικού παρά συμβουλευτικού χαρακτήρα και προκειμένου να αποφασιστούν επαρκείς πολιτικές προστασίας σε περιφερειακή ή εθνική κλίμακα, απαιτούνται διαφορετικού τύπου αξιολογήσεις. Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε ως σήμερα, όλοι οι περιφερειακοί πληθυσμοί της Καρέττα χρήζουν εντατικών μέτρων προστασίας, ώστε να βελτιώσουν ή να διατηρήσουν την τρέχουσα κατάστασή τους.
-http://www.archelon.gr/contents/ournews.php?row=row10&nid=799
