Δεκαεφτά διηγήσεις αφιερωμένες στη… Χρυσοκελλαριά και στον αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση
Αν και το βιβλίο της έχει κυκλοφορήσει από τον περασμένο Σεπτέμβριο, μόλις πρόσφατα έμαθα για το πρώτο βιβλίο της Φωτεινής Βασιλοπούλου, συγγραφέας με καταγωγή από τη Χρυσοκελλαριά. Μάλιστα, κάνοντας μια βόλτα από τον πάγκο βιβλιοπωλείου της Καλαμάτας, άκουσα πολύ καλές κριτικές για το βιβλίο.
Έψαξα και βρήκα αναγνώσεις για το έργο της τόσο στην “Εφημερίδα των Συντακτών” όσο και στην “Αυγή”, οι οποίες επιβεβαίωναν με τον καλύτερο τρόπο όσα είχα ακούσει για την ποιότητα της γραφής της.
«Στη Χρυσοκελλαριά, το χωριό μου», τον τόπο που μεγάλωσε, είναι αφιερωμένο το πρώτο πεζογραφικό βιβλίο, μια σπαρταριστή σύγχρονη ηθογραφία, της Φωτεινής Βασιλοπούλου, διαβάζω στην “Εφημερίδα των Συντακτών”. Και συνεχίζει το αφιέρωμα:
“Η θεματική αναφορά τον τόπο καταγωγής του συγγραφέα αποτελεί σύνηθες χαρακτηριστικό της ηθογραφίας, η αφιέρωση όμως σ’ αυτόν, ξενίζει κάπως και ιδιαίτερα στις μέρες μας. Πέρα από αγνότητα ψυχής διαβλέπω και ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης ανάκατο με νοσταλγία στην επιλογή της αφιέρωσης.
Δεκαεφτά διηγήσεις, πολλές από τις οποίες η συγγραφέας ίσως να τις κατέγραψε, αφού πριν έπεισε τους ίδιους τους πρωταγωνιστές τους να μιλήσουν, φωτίζοντας από πρώτο χέρι, μέσα από τα βιωμένα, το αβίωτον της ζωής.
Έστησε αυτί τα θερινά βράδια στην πλατεία του χωριού όπου όλοι, παλιότεροι και πιο νέοι, θυμούνται και θυμίζουν. Άκουσε γέρους να αναπολούν, ξενιτεμένους που γύρισαν να αφηγούνται. Κάθε ατομική περίπτωση γίνεται έτσι σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής ζωής και της εξελικτικής πορείας, σ’ αυτό το μεσσηνιακό χωριό.
Οι διηγήσεις της Βασιλοπούλου είναι απαλλαγμένες από την εξιδανικευτική τάση της ηθογραφίας και έχουν αποφύγει τη γραφικότητα και το φολκλόρ. Εστιάζουν στην ψυχοσύνθεση των ηρώων, στις ιδιαιτερότητές τους και στο περίεργο δέσιμό τους με τον τόπο. Από τον τίτλο κιόλας, «Για μια χούφτα ζωή», προβάλλει ο αγώνας των ανθρώπων για την επιβίωση.
Διηγήματα με ήθος και χαρακτήρα προσωπικό. Λιτή και ακαριαία γραφή, ίδιον του λαϊκού λόγου, ενώ δροσερές αύρες από τις πηγές του Παπαδιαμάντη, του Βιζυηνού και του Κονδυλάκη χρωματίζουν τον λόγο της συγγραφέως.
Από την “Αυγή” σημειώνω: Ο γενέθλιος τόπος είναι το χρυσό κελάρι της μνήμης. Τα πάθια και οι καημοί του κόσμου με παραδειγματική οξύτητα, ακρίβεια, δραματικότητα. Τα χρυσά κουμπιά μιας καμπαρντίνας, το τηλεγράφημα με την είδηση του θανάτου του γιου, τα κατά συνθήκην ψεύδη της κοινότητας στην εγκαταλειμμένη σύζυγο και άλλες ιστορίες ορίων ανάμεσα σε αυτόν τον κόσμο και τον άλλο. Πολύτιμες.
Μπαίνω στο νόημα προς το τέλος των αφηγήσεων, εκεί όπου ο ήρωας θέλει να φύγει από τον τόπο που τον παιδεύει και το λέει στη μάνα του ότι δεν αντέχει. «Και πού να πας;» Του λέει αυτή. Ψάχνω τα τοπωνύμια στον χάρτη: « Από το Τσαπί μέχρι την Κορώνη πήγες και κόντεψες να πνιγείς». «Κάνε όρεξη να πας μέχρι το Νησί». Το Νησί, η μεθυσμένη Πολιτεία, η Μεσσήνη, τόσο κοντινά και όλα τόσο εμποδισμένα. Εκείνος θέλει να διασχίσει τη θάλασσα να πάει στη «Ναμερική». Αυτό είναι. Οι αποστάσεις είναι αλλιώς. Τόσο κοντά στον χάρτη, τόσο μακριά στην προσδοκία.
Και η γλώσσα είναι αλλιώς. Και με χειρουργική ακρίβεια πρέπει να αποδοθεί η συγκίνηση της ανάμνησης. Σαν το «Επέστρεφε» του Καβάφη, που το απέδιδε με επίμονη ευλάβεια στην ποίησή του. Τι να είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να δημιουργούν ένα τέτοιο γλωσσικό πλούτο στους τόπους τους; Τι είναι αυτό που μας κάνει τόσο διαφορετικούς και τόσο μακριά τον ένα από τον άλλο; Και τόσο κοντά.
Ο ήρωας της Φωτεινής Βασιλοπούλου θα πάει τελικά στη «Ναμερική». Θα ταξιδέψει στο αμπάρι του πλοίου μην τολμώντας να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε δυσανεξία του ταξιδιού. Ο πόνος εκεί είναι αλλιώς. Δεν τολμά να ανεβεί στο κατάστρωμα γιατί ο μόνος πόνος που καταλάβαινε ήταν εκείνο το αγκάθι που του είχε καρφωθεί και που θα του έβγαζε με λαδάκι και μια βελόνα η μάνα του.
Η ξένη γλώσσα. Οι παραφθορές της στο Έλις Άιλαντ. Ο κόσμος μας μια Βαβέλ που σιγοψιθυρίζουμε με όλους τους τρόπους το άφατο όνομα του Θεού. Το βιβλίο της Φωτεινής Βασιλοπούλου είναι διαμάντι με δεκαεπτά όψεις. Το βιωματικό στοιχείο που δίνει αξία και δύναμη είναι εμφανές, αλλά και η μαστοριά της γραφής παραδειγματική. Στις σελίδες του ανασαίνουν στοιχειά και ξωτικά του τόπου, οι σελίδες του είναι απόδειξη ότι η λογοτεχνία έχει ελπίδες σε αυτή τη μικρή χώρα.
Επιμέλεια: Αντώνης Πετρόγιαννης
