Στο πλαίσιο του 5ου Σχολείου Τουρισμού συναντήσαμε ως ομιλητή έναν παλιό μας γνώριμο, τον Καλαματιανό Σωτήρη Βαρελά.
Ο Σωτήρης Βαρελάς είναι διδάκτωρ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, με εξειδίκευση στο Στρατηγικό Μάνατζμεντ για Τουριστικές Επιχειρήσεις, και επιστημονικός συνεργάτης της Περιφέρειας Πελοποννήσου σε θέματα Τουρισμού. Παράλληλα, είναι ένας από τους συνιδρυτές της πανελλαδικής εθελοντικής πρωτοβουλίας για τον τουρισμό, Opentourism.
Του απευθύναμε, λοιπόν, μερικά ερωτήματα για τη θεματολογία που ανέπτυξε στο 5ο Σχολείο Τουρισμού, αλλά και ευρύτερα για τον τουρισμό:
-Σας είδαμε στο 5ο Σχολείο Τουρισμού. Ποια η γνώμη σας για αυτό;
Είναι η τρίτη φορά που οι εμπνευστές και διοργανωτές, Ανδρέας Ζαγάκος και Κώστας Ανδριανόπουλος, μου κάνουν την τιμή και με καλούν ως ομιλητή στο Σχολείο Τουρισμού και νιώθω ότι αρχίζει να μετατρέπεται σε μια συνήθεια που όλοι είχαμε ανάγκη. Είναι μοναδικό φαινόμενο τόσοι νέοι άνθρωποι να συναθροίζονται για να επιμορφωθούν και να γνωρίσουν από κοντά το επάγγελμα που επιλέγουν, στοχεύοντας να βελτιωθούν στη δουλειά τους και να γίνουν καλύτεροι.
Το δε επίπεδο των ομιλητών και των παράλληλων σεμιναρίων ξεπερνά αρκετά συνέδρια που διοργανώνονται, τα οποία, σε αντίθεση με το Σχολείο Τουρισμού, είναι επί πληρωμή. Είναι μια εθελοντική προσπάθεια, η οποία ξεκίνησε από την αγωνία ανθρώπων της αγοράς και η οποία συνεισφέρει σημαντικά στην αναβάθμιση του τουριστικού μας προϊόντος. Είναι από αυτά τα πράγματα που μας πάνε μπροστά, γιατί αποτελείται από κάτι που μας λείπει πολύ, το μεράκι.
-Το Opentourism, του οποίου είστε συνιδρυτής, αποτελεί αντίστοιχη δράση;
Το Opentourism ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2010 από τρεις φίλους και ερευνητές του Πανεπιστημίου Πειραιά στον τουρισμό, εμένα, τη Γεωργία Ζούνη και τον Θέμη Παπαδημόπουλο. Τότε στείλαμε το πρώτο ηλεκτρονικό μήνυμα σε εμπλεκόμενους με τον τουρισμό να βρεθούμε σε καφέ της Αθήνας.
Πρόκειται για ανοιχτές συναντήσεις μεταξύ ανθρώπων που αγαπούν και εργάζονται στον ευρύτερο τουριστικό τομέα, ώστε από τη μεταξύ τους γνωριμία να προκύψουν συνέργειες για έναν ποιοτικό ελληνικό τουρισμό. Δεν είναι σύλλογος, δεν είναι ΜΚΟ, δεν έχει χορηγίες- έσοδα και ο καθένας μας πληρώνει μόνος του τα έξοδά του.
Μέσα από το διάλογο επιδιώκουμε την αλλαγή της νοοτροπίας αντιμετώπισης του τουρισμού και την προώθηση της γνώσης στους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις του κλάδου. Πλέον το Opentourism διοργανώνεται σε 16 πόλεις σε όλη την Ελλάδα, ενώ στις 26 Νοεμβρίου θα λάβει μέρος το 1ο Opentourism MED Business Meeting στη Λευκωσία, στο Cyprus Hilton Hotel, όπου θα συμμετέχει και ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού.
Στις 4 Αυγούστου, μάλιστα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, επιλέχθηκε και παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική στο 3ο Ευρω-Μεσογειακό Φόρουμ Τουρισμού, το οποίο διοργανώθηκε από το Εμπορικό Επιμελητήριο Αλεξάνδρειας και το Γερμανικο-Αραβικό Επιμελητήριο Βιομηχανίας και Εμπορίου με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού μηχανισμού «Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας στη Μεσόγειο» (ENPI CBC MED).
-Σας ακούσαμε στο Σχολείο Τουρισμού να μιλάτε για το σύγχρονο τουρίστα, το σύγχρονο επισκέπτη. Θα μπορούσατε να μας τον περιγράψετε;
Ο σύγχρονος επισκέπτης είναι πρωταγωνιστής της διαδικασίας του ταξιδιού, κυρίαρχος των επιλογών του, χωρίς να κατευθύνεται όπως συνέβαινε δεκαετίες πριν. Επιδιώκει την αυθεντική επαφή με τους ντόπιους, μέσω βιωμάτων που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει τον τόπο που επισκέπτεται, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό μέσα από το ταξίδι του. Θέλει να γνωρίσει την τοπική κουλτούρα, τον πολιτισμό, τις γεύσεις, αλλά κυρίως τους ανθρώπους του προορισμού που επισκέπτεται, τους ντόπιους, και να μπει στο σπίτι τους. Είμαστε ένα βήμα μετά τις εμπειρίες και τα τυποποιημένα εμπειρικά προϊόντα σε αυτό που ονομάζουμε βιωματικό τουρισμό.
Ο επισκέπτης το 2017 θα επιδιώξει κάτι διαφορετικό, όπως μια κρουαζιέρα κ.τ.λ., ενώ στις πρώτες του επιλογές δε θα είναι οι διάσημοι μαζικοί προορισμοί, αλλά οι πιο «δεύτερες» επιλογές, τις οποίες επιθυμεί ο ίδιος να ανακαλύψει.
Μόνος του σχεδιάζει το ταξίδι, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά, αξιοποιώντας τις σύγχρονες peer2peer τεχνολογίες και την οικονομία διαμοιρασμού, όπως είναι η ανταλλαγή σπιτιών μέσω του couchsurfing, η ανταλλαγή αυτοκινήτων όπως το ride sharing, blablacar, ακόμη και τα γεύματα σε σπίτια αγνώστων, αντί σε ένα επίσημο εστιατόριο, όπως το kitchensurfing.
Αυτό, όμως, που δεν πρόκειται να αλλάξει είναι η έννοια της ποιότητας και οι προσωποποιημένες υπηρεσίες που επιθυμεί να λάβει από την τουριστική επιχείρηση.
-Κρύβει κινδύνους αυτό το νέο περιβάλλον;
Το νέο περιβάλλον σίγουρα κρύβει ευκαιρίες και απειλές, που ο κάθε εμπλεκόμενος με τον τουρισμό πρέπει να συνυπολογίσει. Δείτε τι συμβαίνει με την οικονομία διαμοιρασμού και πλατφόρμες, όπως η Airbnb, όπου ο καθένας μετατρέπει το σπίτι του σε ξενοδοχείο.
Υπολογίζεται ότι το 2020 ο κύκλος εργασιών της οικονομίας διαμοιρασμού θα είναι ίδιος με αυτόν της συμβατικής ξενοδοχίας. Αντιλαμβάνεστε τον ανταγωνισμό που δέχονται οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι επιφορτισμένες με μια σειρά από φορολογικές επιβαρύνσεις και λειτουργικά έξοδα. Αποτελεί ένα πλαίσιο που πρέπει να ρυθμιστεί άμεσα.
Παρ’ όλα αυτά, στο νέο περιβάλλον η τάση για ταξίδι αυξάνεται, με τους επισκέπτες 20-30 ετών και άνω, τους millennial, να μην επιλέγουν ως τρόπο ζωής την αποταμίευση και την αγορά πάγιων περιουσιακών στοιχείων, αλλά να περνούν καλά στην καθημερινότητά τους και να ταξιδεύουν διαρκώς.
-Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει μια μικρομεσαία επιχείρηση αυτές τις αλλαγές;
Καμιά τουριστική επιχείρηση, ανεξαρτήτως μεγέθους, δε δύναται να παραβλέψει την ανάπτυξη της καινοτομίας, γιατί το νέο περιβάλλον, όπως η οικονομία διαμοιρασμού, η Airbnb, έχει οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία να ανταγωνίζεται και να απειλεί και το μικρότερο μη-κύριο κατάλυμα. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να οχυρωθούν απέναντι, αντιμετωπίζοντας φοβικά το νέο περιβάλλον, αλλά να το προσεγγίσουν με μια «κοσμοπολίτικη» και διεθνή αντίληψη. Να το κατανοήσουν, να γίνουν μέρος του, αποκτώντας παράλληλα ενισχυμένα και ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα από τη διεθνή εμπειρία, τα οποία θα τις συνδράμουν στο να ανταπεξέλθουν και να αναδειχθούν δρώντας τοπικά, διατηρώντας και αναδεικνύοντας την αυθεντικότητα του τουριστικού προϊόντος τους. Είναι, επίσης, βέβαιο ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις του μέλλοντος θα είναι περισσότερο σύμβουλοι ταξιδιού, παρέχοντας εξειδικευμένη πληροφόρηση στον ενημερωμένο επισκέπτη αλλά και λύση σε κάθε του πρόβλημα.
Πρέπει οι σύγχρονες τουριστικές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ανταγωνιστικά δίκτυα επιχειρήσεων, τα οποία θα εγγυώνται την ανάπτυξη σχέσεων με τους πελάτες, τους τοπικούς προμηθευτές τους, τους πολίτες και τις λοιπές ομάδες εμπλεκομένων. Να αποτελέσει ο «εξωτερικός» ή «εσωτερικός» πελάτης μέρος της ομάδας λήψεως αποφάσεων. Η συνεργασία μεταξύ ανταγωνιστών σε έναν προορισμό, ο συν-ανταγωνισμός, αποτελεί την ενδεδειγμένη εκείνη επιλογή η οποία θα δώσει τη δυνατότητα στις τουριστικές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν στρατηγικά δίκτυα, με στόχο την εκπαίδευση του προσωπικού τους, την ενιαία προβολή και τη διασφάλιση της ποιότητας. Στον τουρισμό ισχύει αυτό που λέμε «όλοι μαζί», γιατί η αρνητική εμπειρία ενός κακού επαγγελματία επηρεάζει όλο τον προορισμό ως κακή ανάμνηση στον πελάτη.
-Ποιος θα είναι ο ρόλος του κράτους στο νέο αυτό περιβάλλον;
Στο νέο συνεργατικό περιβάλλον το κράτος κάνει βήματα προς τα πίσω, με το μεγαλύτερο μέρος των πρωτοβουλιών να ξεκινά από τα κάτω προς τα πάνω, από τους ίδιους τους πολίτες, με τις bottom up διαδικασίες διαχείρισης να αλλάζουν ριζικά το τουριστικό περιβάλλον. Οι ίδιοι οι πολίτες, αλλά και οι επισκέπτες, να παίρνουν την τύχη των προορισμών στα χέρια τους.
Διεθνώς στους προορισμούς δημιουργούνται ομάδες για την υποδοχή και ενημέρωση των πολιτών και των τουριστών, όπως η ομάδα Πάμε Βόλτα του δικού μας Σωτήρη Θεοδωρόπουλου, τη βιώσιμη διαχείριση του προορισμού από τους ίδιους τους τουρίστες εθελοντές (voluntourism), με καθαρισμό παραλίας, μονοπατιών, καταγραφή προβλημάτων. Επίσης, μεγάλο μέρος της προβολής και πληροφόρησης γίνεται μέσω των κοινωνικών δικτύων (social media) από τους ίδιους τους πολίτες, αλλά και πλατφόρμες crowbranding και crowdfunding για τουριστικές επενδύσεις, όπως το TravelStarter. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και στη διασφάλιση της ποιότητας, καθώς ο επισκέπτης δε θα ενδιαφερθεί για την κατηγορία αστεριών ενός ξενοδοχείου, αλλά για την κριτική στο διαδίκτυο. Ακόμη και τομείς όπως η εκπαίδευση και η ενημέρωση περνούν στους ίδιους τους πολίτες με εθελοντικές ενέργειες, όπως το Σχολείο Τουρισμού των Καλαματιανών Ανδρέα Ζαγάκου και Κώστα Ανδριανόπουλου, αλλά και το Opentourism. Πλέον έχουμε δει να δημιουργούνται ολόκληρες ομάδες διαχείρισης προορισμού από εθελοντικές προσπάθειες, όπως το Mainalon Trial.
Κατά την άποψή μου, στο νέο αυτό περιβάλλον οι δομές του κράτους και των ΟΤΑ οφείλουν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά στις νέες αυτές δομές, αξιοποιώντας την έννοια του ντόπιου και του αυθεντικού.
Πρέπει να γνωρίζουν τον όγκο της νέας πληροφόρησης μέσα από τη δημιουργία σύγχρονων data center μονάδων πληροφόρησης (big data κ.τ.λ.), ώστε να γνωρίζουν τον επισκέπτη τους και να φροντίζουν για τη φέρουσα ικανότητα του προορισμού.
Σε επίπεδο προβολής, η διπλωματία πόλεων και η ένταξη σε διεθνή δίκτυα, π.χ. Δρόμοι Μεταξιού, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ενώ πρέπει να λειτουργούν ενισχυτικά στις κεντρικές επιχειρηματικές συμφωνίες προς όφελος του προορισμού (αεροπορικές εταιρείες, tour operator), τη διοργάνωση διεθνών γεγονότων, αλλά και την επίσημη και συνεχώς επικαιροποιημένη πληροφόρηση μέσω Destination Information Systems, τη λειτουργία των επίσημων καναλιών κοινωνικής δικτύωσης και ευρύτερα μιας ολοκληρωμένης ηλεκτρονικής καμπάνιας (email campaign, SEO κ.ά.).
Σημαντικές καλές πρακτικές του εξωτερικού που αξιοποιούν τη γνώση του ντόπιου είναι το INSIDR στο Παρίσι, το City of Thousand Welcomes στο Δουβλίνο, το Vienna with Locals, το Slow Travel του Βερολίνου.
Τέλος, πρέπει να συνεχίσουν να εκπονούν τον κρισιμότερο τομέα, που δεν είναι άλλος από την υλοποίηση δημόσιων υποδομών σε συνεννόηση με τις νέες αναπτυξιακές τοπικές συλλογικότητες.
Όσο και να αλλάξουν το τουριστικό περιβάλλον, οι τεχνολογίες, ο τρόπος ταξιδιού, ο τρόπος επιλογής για έναν προορισμό, δε θα αλλάξει η άποψη ότι για να είναι θελκτικός προς τον επισκέπτη, πρέπει κατά βάση να είναι ένας προορισμός όπου οι πολίτες του θα ζουν ευτυχισμένοι και θα είναι περήφανοι για αυτόν.
ΜΕΣΣΗΝΙΑ
«Ευτυχές το γεγονός ότι μέσα στην κρίση νέοι άνθρωποι επενδύουν σε τουριστικά επαγγέλματα»
Πέρα, όμως, από το ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα που ανέπτυξε κατά το 5ο Σχολείο Τουρισμού, δε θα μπορούσαμε να μη ρωτήσουμε τον Σωτήρη Βαρελά για το ζήτημα «τουρισμός στη Μεσσηνία»:
-Τι πρέπει να κάνει ή να μην κάνει η Μεσσηνία ώστε να αναπτυχθεί περαιτέρω τουριστικά; Έχει πιάσει ταβάνι σε αυτόν τον τομέα;
Η Μεσσηνία ως προορισμός, όπως και συνολικά η Πελοπόννησος, έχουν επιδείξει μια αξιοπρόσεχτη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.
Ο νέος δρόμος έχει καταφέρει να βγάλει την περιοχή από την πολυετή απομόνωση, δίνοντάς της τη δυνατότητα να παρουσιάσει διεθνώς στους επισκέπτες το τουριστικό της κεφάλαιο.
Οι συνεργατικές ενέργειες της Περιφέρειας με φορείς, όπως η ΤΕΜΕΣ, και η επαγγελματική προσέγγιση με αεροπορικές εταιρείες, όπως η Aegean, η EasyJet, η British Airways, αλλά και tour operator διεθνώς, έχουν δώσει τη δυνατότητα σε επισκέπτες από το εξωτερικό να γνωρίσουν τον τόπο μας. Αυτή την ευκαιρία την κεφαλαιοποιούμε ως προορισμός, μιας και μεγάλο μέρος των επισκεπτών δηλώνει αρκετά ικανοποιημένο από την παρεχόμενη ποιότητα υπηρεσιών. Αυτό οφείλεται στα καταστήματα εστίασης και τις επιχειρήσεις φιλοξενίας, που πραγματικά έχουν αναπτύξει σημαντικά την ποιότητα υπηρεσιών τους, αλλά και την αισθητική τους.
-Ένα ζήτημα που ακούμε συχνά είναι ότι στην περιοχή δεν υπάρχουν αρκετά «κρεβάτια» πλέον. Η άποψή σας; Ποια τα σωστά βήματα για να αναπτυχθούμε σε αυτό το κομμάτι;
Το γεγονός ότι η Μεσσηνία αναπτύσσεται την περίοδο της κρίσης έχει τους περιορισμούς του λόγω της έλλειψης ιδιωτικών επενδύσεων. Παρ’ όλα αυτά, γίνεται σε μια περίοδο που, όποιος επενδύσει, θα το κάνει με ωριμότητα και ποιότητα, χωρίς τα λάθη που έκαναν μαζικοί προορισμοί κατά το παρελθόν.
Δεν πρόκειται ποτέ να γίνουμε Φαληράκι ή Χερσόνησος και δε θέλουμε, άλλωστε, αυτό το είδος μαζικού τουρισμού. Μπορούμε, όμως, να προσφέρουμε ποιοτικές υπηρεσίες και φιλοξενία καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και να επιμηκύνουμε όσο μπορούμε την τουριστική περίοδο μέσα από μια συμφωνία των ίδιων των επαγγελματιών, αν το θελήσουν. Είναι ευτυχές το γεγονός ότι μέσα στην κρίση στην περιοχή μας αρκετοί νέοι άνθρωποι επενδύουν σε τουριστικά επαγγέλματα, όπως ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού, και ενισχύουν σημαντικά το προσφερόμενο προϊόν της Μεσσηνίας.
-Τι θα λέγατε σε κάποιον που ήδη είναι στο χώρο του τουρισμού ή θέλει να ασχοληθεί με αυτόν;
Αν θα μπορούσα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις με τους επαγγελματίες της περιοχής, θα τους έλεγα να δώσουν βάση πρώτα στους πελάτες τους, εξωτερικούς αλλά και εσωτερικούς, που είναι οι εργαζόμενοί τους, κυριαρχία στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, να αναπτύσσουν ριζικές καινοτομίες και να ενδυναμώνουν διαρκώς τη στρατηγική θέση της επιχείρησής τους εντός της αλυσίδας αξίας του κλάδου.
Όλα αυτά σε ένα πλαίσιο συνανταγωνισμού και με εξωστρεφή προσέγγιση.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
