Ένα μοναδικό μουσικοχορευτικό χωροχρονικό ταξίδι με όχημα την ελληνική παράδοση θα χαρίσει στο κοινό της Καλαμάτας αύριο στις 9 το βράδυ στο αμφιθέατρο του Κάστρου η παράσταση «Καφέ Αμάν-Ελληνική Απόλαυσις» και το γνωστό συγκρότημα ΤΑΚΙΜ, που απαρτίζουν οι Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος (κλαρίνο), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Θωμάς Κωνσταντίνου (ούτι), Γιώργος Μαρινάκης (βιολί), Κώστας Μερετάκης (κρουστά) και Γιάννης Πλαγιαννάκος (μπάσο). Με την προσθήκη των τραγουδιστών Γιάννη Νιάρχου, Κατερίνας Τζιβίζογλου, της ηθοποιού Δήμητρας Στογιάννη και την παράλληλη προβολή σπάνιου οπτικοακουστικού υλικού ο μουσικολόγος και παρουσιαστής της τηλεοπτικής εκπομπής της ΕΡΤ «Το αλάτι της γης», Λάμπρος Λιάβας, πέτυχε μια σύνθεση που μιλάει σε κάθε κύτταρο του θεατή, ψυχαγωγώντας, διδάσκοντας, θυμίζοντας, συγκινώντας…
Ο ίδιος μιλώντας (τηλεφωνικώς) στο «Θ» κάλεσε τον κόσμο να ανηφορίσει αυτό το κυριακάτικο βράδυ στο Κάστρο «με ανοικτά τα αυτιά, τα μάτια και την ψυχή του. Να αφεθεί να συ(ν)γκινηθούμε όλοι μαζί. Να αφεθεί στο ταξίδι» γιατί τελικά «η μουσική, ο χορός, η παράδοση μας δίνουν το πιο ωραίο ταξίδι. Αρκεί να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε ως ταξιδιώτες και όχι ως τουρίστες σε αυτό το μακρύ ταξίδι του Ελληνισμού», βιώνοντας το…
Στην παράσταση της Καλαμάτας συμμετέχει επίσης χορευτικό τμήμα του τοπικού Λυκείου Ελληνίδων, ενώ θα ακουστούν σε ένα περίπου δίωρο πρόγραμμα 25 τραγούδια που καλύπτουν μια μεγάλη γκάμα από δημοτικά, μικρασιάτικα, σμυρνέικα, ρεμπέτικα, μια έντεχνη σύνθεση της Πόλης, αλλά και ένα τραγούδι της Νέας Ορλεάνης διασκευασμένο από Έλληνες σε καλαματιανό…
Η αυλαία θα πέσει με το τραγούδι του Μάλαμα που αναφέρει «στην Αμερική Ελλάδα σαν αγριόχορτο φύτρωσες και κει» και το Τσάμικο του Σαββόπουλο με το «Ζήτω η Ελλάδα και καθετί μοναχικό στον κόσμο αυτό»…
Ο κ. Λιάβας, όμως, εξηγεί αναλυτικότερα ότι δεν πρόκειται απλώς μια συναυλία, αλλά για «μια σύνθετη μουσική παράσταση που έχει άξονα τους ΤΑΚΙΜ, οι οποίοι είναι από τους κορυφαίους δεξιοτέχνες της νεότερης γενιάς στην ελληνική μουσική σκηνή, έξι σπουδαίοι σολίστες ο καθένας στο όργανό του που έχουν συμπράξει σε αυτό το σχήμα των ΤΑΚΙΜ.
Πρόκειται για μια παράσταση που συνοδεύεται από κείμενα, έχει προβολές σπάνιου αρχειακού υλικού πίσω και εκτυλίσσεται με άξονα το μακρύ ταξίδι του Ελληνισμού μέσα στο χρόνο, μέσα από τα Καφέ Αμάν, που ήταν ο χώρος όπου οι Έλληνες μουσικοί συναντήθηκαν με τους μουσικούς από όλες τις περιοχές και τους πολιτισμούς με τους οποίους ήρθαμε σε επικοινωνία.
Καλύπτουμε ένα πολύ μεγάλο τόξο που ξεκινάει από την Ήπειρο, από το «Γυαλί καφενέ» στα Γιάννενα, όπου μαζεύονταν οι μουσικοί και από εκεί έφευγαν οι ξενιτεμένοι. Ακολουθούμε τους ξενιτεμένους στα Βαλκάνια, πάμε στο «Γκρέτζι Χάνι» στο Βουκουρέστι, που ήταν το χάνι των Ελλήνων όπου μαζευόντουσαν τα καραβάνια κι εκεί οι Έλληνες μουσικοί συναντούσαν μουσικούς απ’ όλα τα Βαλκάνια, εκεί έδιναν και έπαιρναν σκοπούς, τραγούδια, τα πάντα…
Στη συνέχεια πάμε στην Κωνσταντινούπολη, στο «καζίνο», όπως έλεγαν τα κέντρα όπου παιζόταν μουσική –στο «Καζίνο της Δέσποινας», στα Ταταύλα. Δηλαδή μέσα από τις προβολές πηγαίνουμε σε συγκεκριμένους ιστορικούς χώρους -και αυτό έχει μεγάλη σημασία- και γνωρίζουμε όλη την παράδοση των Καφέ Αμάν της πόλης, με σπουδαίους μουσικούς και κυρίως με αυτό το συνεχές πάρε-δώσε, που χαρακτηρίζει την ελληνική μουσική. Επειδή η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης ακριβώς σε αυτούς τους χώρους που ήταν τα καφέ Αμάν λειτούργησαν σαν μια αυλή των θαυμάτων όπου η παράδοση έδινε και έπαιρνε. Εβραίοι, Αρμένιοι, Σέρβοι, Φράγκοι, Τσιγγάνοι όλοι συναντιόντουσαν κι έδιναν στο κοινό ταμείο μουσικές, χορούς, τραγούδια…
Το ίδιο συνέβη στον επόμενο σταθμό που θα πάμε, στα Καφέ Σαντάν στην προκυμαία της Σμύρνης -άλλη σπουδαία πολυπολιτισμική πόλη.
Και από εκεί με τους πρόσφυγες ερχόμαστε στην Κοκκινιά, όπου όλη αυτή η παράδοση των Ελλήνων της Ανατολής μεταφυτεύεται στην κυρίως Ελλάδα. Λέγανε χαρακτηριστικά όλα τα άλλα τα είχαμε χάσει, αλλά είχαν διασώσει την παράδοση μέσα τους. Γιατί μπορείς να χάσεις ό,τι υλικό έχεις και δεν έχεις, σπίτια περιουσίες και όλα αυτά, αλλά αποδεικνύεται ότι το πιο ισχυρό που μένει είναι αυτό που είσαι, αυτό που περιέχεις μέσα σου, όχι αυτό που έχεις.
Στην Κοκκινιά τα καφέ γίνονται «Μπύρες», έτσι έλεγαν τα κέντρα που είχαν επίσης μουσική. Και με το υπερωκεάνιο που φεύγει από τον Πειραιά και πάει στην Αμερική φτάνουμε στο Σικάγο και τη Νέα Υόρκη όπου οι Έλληνες έγραψαν επίσης μια εποποιία με Καφέ Αμάν τα οποία είχαν Έλληνες στην 8η Λεωφόρο και το Σικάγο, με δύο πολύ σημαντικές προσωπικότητες που ήταν ο Γιώργος Κατσαρός και η Μαρίκα…».
Η παράσταση όμως δεν τελειώνει στην Αμερική, αλλά ολοκληρώνεται με μια αναφορά στους σύγχρονους μετανάστες, όπου οι όροι έχουν αντιστραφεί, με την Ελλάδα σε χώρα υποδοχής…
«Δεν μπορούμε απλώς να αναφερόμαστε στο παρελθόν οφείλουμε να θυμίσουμε ότι οι Έλληνες υπήρξαν και πρόσφυγες και μετανάστες και κάποια στιγμή γνώρισαν αντίστοιχο ρατσισμό.
Το μήνυμα από όλο αυτό, με έναν επίλογο που καταλήγουμε, είναι ότι οι Έλληνες πάντα ήταν ανοικτοί στον πολιτισμικό διάλογο και ότι υπήρξαν κι αυτοί και πρόσφυγες και ταξιδιώτες. Δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα από τον άλλο» τονίζει ο Λάμπρος Λιάβας, εξηγώντας περαιτέρω:
«Βλέπουμε αυτό το τεράστιο ταξίδι του Ελληνισμού μέσα στον χρόνο και για μένα το σύμβολο του Έλληνα είναι ο Οδυσσέας, ο οποίος όπως λέει χαρακτηριστικά ο Όμηρος «πολλῶν δ᾿ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω», δηλαδή γνώρισε (οίδε) –δεν τις είδε σαν τουρίστας- γνώρισε τη νοοτροπία τους, ήρθε δηλαδή τελικά σε επικοινωνία πνευματική. Που σημαίνει έδωσε και πήρε. Το ίδιο έκανε ο Μέγας Αλέξανδρος. Ο Ελληνισμός πάντα ήταν οικουμενικός. Είχε αυτό το διάλογο.
Εμείς λοιπόν μέσα από αυτούς τους χώρους που ήταν κατ’ εξοχήν χώροι συνάντησης και ανταλλαγής ανάμεσα στους λαούς, που είναι τα καφέ αμάν, κάνουμε όλο αυτό το ταξίδι του Ελληνισμού Ήπειρο, Βαλκάνια, Πόλη, Σμύρνη, πρόσφυγες Κοκκινιά, στο υπερωκεάνιο στην Αμερική.
Καταλαβαίνετε ότι αυτό δεν είναι μόνο μια συναυλία. Είναι μια παράσταση με θέση ιδεολογική και αισθητική, με κείμενα, με ένα πολύ ψαγμένο αρχειακό υλικό, το οποίο προβάλλεται πίσω και με επιλεγμένα τραγούδια και χορούς»…
Σε επιλεγμένα μέρη και μεγάλη ανταπόκριση
Η παράσταση ξεκίνησε πέρυσι τον Οκτώβριο παρουσιάστηκε στην Αθήνα, στο δημοτικό θέατρο του Πειραιά, στο Μέγαρο Θεσσαλονίκης και τώρα σε πολύ επιλεγμένα μέρη, στα Γιάννενα, στη Σαντορίνη και τώρα στην Καλαμάτα. Ιδιαίτερα ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα και την μεγάλη ανταπόκριση του κοινού ο κ. Λιάβας εξηγεί:
«Ο κόσμος την αγάπησε γιατί δείχνει μια αλήθεια. Δείχνει το πρόσωπο του ελληνισμού που το έχουμε ξεχάσει, αλλά πιστεύω δεν το έχουμε χάσει, αυτό το άνοιγμα του ελληνισμού και μας δείχνει σήμερα που είμαστε τόσο φοβισμένοι και κλεισμένοι στον εαυτό μας ότι ο ελληνισμός είναι μια υπόθεση πολύ ανοικτή, οικουμενική.
Μέσα από την παράσταση Προσπαθούμε να συνδυάσουμε τη γνώση, την επιμόρφωση, την ψυχαγωγία. Κάποιοι έρχονται με τη σκέψη ότι απλώς θα παρακολουθήσουν μια συναυλία, αλλά καταλαβαίνουν και εκτιμούν πάρα πολύ το συνολικό αποτέλεσμα, γιατί τα τραγούδια και η παραδοσιακή μουσική δεν είναι ξεκομμένα. Πίσω από αυτά κρύβονται ιστορίες ανθρώπων και ιστορίες πολιτισμού και ζωής. Ο κόσμος ταυτίζεται και τα καταλαβαίνει τα μηνύματα. Φιλοδοξούμε και νομίζω το πετυχαίνουμε να είναι κάτι πιο σημαντικό από μια απλή συναυλία, αλλά να φύγει ο κόσμος μια γνώση και έναν προβληματισμό για το παρελθόν το παρόν και το μέλλον. Ποιοι ήμασταν, είμαστε και που πάμε. Αυτός είναι ο στόχος μας, όχι μόνο να περάσει ευχάριστες ώρες, αν και είναι και αυτό σημαντικό».
Οι μοναδικοί ΤΑΚΙΜ και οι συντελεστές του «Καφέ Αμάν-Ελληνική Απόλαυσις»…
Μιλώντας για το κεντρικό συγκρότημα ο καλλιτεχνικός επιμελητής και παρουσιαστής της παράστασης δεν φείδεται επαίνων…
«Οι ΤΑΚΙΜ είναι 6 κορυφαίοι –το κορυφαίοι το υπογράφω- και πραγματικά όσοι έρθουν θα μείνουν έκθαμβοι με τη μουσική τους ποιότητα.
Το «Καφέ Αμάν» είναι μια παράσταση που έγινε πάνω στους ΤΑΚΙΜ , έγινε γιατί υπήρχαν οι ΤΑΚΙΜ, γιατί είχα στη διάθεσή μου ένα εξαιρετικό πρωτογενές υλικό μουσικών. Όλα αυτά δεν γίνονται χωρίς κάποιους μουσικούς που είναι και εξαιρετικοί δεξιοτέχνες και ευέλικτοι για να μπορέσουν να υπηρετήσουν διαφορετικά ύφη, να βγάλουν διαφορετικές μουσικές διαλέκτους, να προσαρμοστούν στις ψυχολογικές συνθήκες κάθε τραγουδιού. Η πηγή έμπνευσης ήταν οι ΤΑΚΙΜ και πώς αυτό το εξαιρετικό συγκρότημα θα κάνει ένα βήμα παραπέρα από την απλή συναυλία.
Πλέον έχουμε γίνει μια οικογένεια… ΤΑΚΙΜ-ιάσαμε κι εγώ και οι δύο τραγουδιστές μας που είναι εξαιρετικοί. Η Κατερίνα Τζιβίλογλου είναι και δασκάλα, δουλεύει με παιδιά με ειδικές ανάγκες, νομίζω και αυτό κάτι σημαίνει. Ο Γιάννης Νιάρχος είναι ο καλύτερος τραγουδιστής αμανέδων και αυτών των τραγουδιών της τάβλας, σήμερα στην Ελλάδα. Είναι εξαιρετικός» αναφέρει, ειδικότερα, ο κ. Λιάβας.
Το «μυστικό» των ΤΑΚΙΜ…
Επιχειρώντας να εξηγήσει την επιτυχία του δημοφιλούς παραδοσιακού συγκροτήματος, ο Λάμπρος Λιάβας προσθέτει:
«Είναι μια οικογενειακή υπόθεση οι ΤΑΚΙΜ και αυτό είναι σημαντικό σε ένα χώρο που λειτουργούν κυρίως ευκαιριακές συνεργασίες με τους οι μουσικοί να έχουν γίνει λίγο …πασπαρτού. Εδώ υπάρχει κάτι πολύ πιο ουσιαστικό και αυτό βγαίνει. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα δεν έχουν σταθεί πολλά συγκροτήματα γιατί ο καθένας θέλει κατά μόνας και φτιάχνει το μαγαζάκι του. Και συνήθως όταν βγαίνουν κάποια συγκροτήματα κάποια στιγμή διαλύονται γιατί ο καθένας θέλει να κάνει σόλο καριέρα.
Οι ΤΑΚΙΜ έχουν μια παρουσία πάνω από 10 χρόνια και κυρίως έχουν μια εξέλιξη. Έχουν κρατήσει μέσα στο χρόνο και εξακολουθούν να βγάζουν αυτή τη δεμένη παρουσία γιατί υπάρχει σχέση ζωής μεταξύ τους, που τους κάνει συν-κρότημα. Δεν είναι τυχαίο σχήμα, πολλοί ήταν συμμαθητές στο Μουσικό Παλλήνης.
Δεν βρίσκονται κάποια στιγμή πάνω στο πάλκο, έχουν καθημερινή σχέση ζωής. Είναι συγγενείς και έχω χάσει το λογαριασμό ποιος έχει παντρέψει ποιον ή έχει βαφτίσει το παιδί του άλλου… Αυτό το πράγμα λοιπόν βγαίνει προς τα έξω.
Αλλά το καλύτερο στις πρόβες ήταν η …τσιπουροκατάνυξη. Πρόβες πολύωρες, αλλά και πολύ όμορφες. Είμαι και πολύ καλός μάγειρας και έφτιαχνα λιχουδιές κι έτσι λειτουργήσαμε σε ένα κλίμα πραγματικής όχι συνεργασίας συμποσιασμού» εκμυστηρεύεται, βάζοντας μας και στα παρασκήνια αυτής της μοναδικής παράστασης, ο πολυτάλαντος «φιλοξενούμενος» του «Θ».
Ζώσα και αγκαλιασμένη από τους νέους η ελληνική παράδοση που δεν έχει σχέση με τον συντηρητισμό…
Με αφορμή τα μηνύματα, αλλά και την μεγάλη ανταπόκριση της παράστασης «Ελλήνων Απόλαυσις» ο Λάμπρος Λιάβας, ο οποίος διδάσκει εθνομουσικολογία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν κρύβει την αισιόδοξη και θετική ματιά του. Τονίζει ότι «Αντίθετα με αυτό που πιστεύουν οι πιο πολλοί ότι η παράδοση είναι κάτι το συντηρητικό και το κλεισμένο, η παράδοση είναι κάτι το ανοικτό. Όταν μιλάμε για μια ζώσα παράδοση και όχι ένα τυποποιημένο φολκλόρ και για μουσειακή προσέγγιση της παράδοσης. Είναι σαν ένα κύτταρο, σαν ένας οργανισμός, αν δεν πάρει αίμα απ’ εξω, αν δεν τροφοδοτηθεί θα πεθάνει. Κανένας κλειστός οργανισμός δεν μπορεί να επιβιώσει. Η παράδοση είναι κάτι ζωντανό, ένα ποτάμι που τρέχει, το ποτάμι δεν κλείνεται σε μπουκάλια νερό, όπως κάνουμε σήμερα για να πάρει στα σούπερ μάρκετ.
Αν κάποιο ποτάμι στερέψει και αυτό είναι στον κύκλο της ζωής.
Ο μεγάλος όγκος της παράδοσης εξακολουθεί και παραμένει ζώσα. Σε αντίθεση με πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης και του κόσμου, εμείς έχουμε ακόμα πανηγύρια, νανουρίσματα, μοιρολόγια, έθιμα, λειτουργίες, ένα σωρό πράγματα που μας πάνε κατευθείαν στην αρχαιότητα γεφυρώνοντας το χρόνο. Αυτά είναι σπουδαία πράγματα και οφείλουμε να αναλάβουμε την ευθύνη μας, όχι απλώς για τη διάσωσή της με μουσειακό τρόπο για την καταγραφή τους, αλλά πάνω απ’ όλα τη μεταλαμπάδευση στη νεότερη γενιά.
Εγώ είμαι πολύ αισιόδοξος και ευχαριστημένος γιατί τα τελευταία χρόνια η νέα γενιά έχει δείξει μια πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την παράδοση. Το βλέπω από τους φοιτητές μου στο πανεπιστήμιο, από τα παιδιά των μουσικών σχολείων, που έχουν πάρει με ζήλο μουσικά όργανα στα χέρια τους που κάποια στιγμή κόντευαν να εξαφανιστούν, όπως το κανονάκι, οι ταμπουράδες, οι πολίτικες λύρες. Και το βλέπω πόσος νέος κόσμος έρχεται στις παραστάσεις μας.
Οι ΤΑΚΙΜ έχουν πολύ μεγάλη απήχηση, όπως έχει και το «Αλάτι της γης», και ένα από τα πράγματα που τονίζω πάντα μέσα από τις εκπομπές μου είναι ότι συμβιώνουν οι γενιές. Ο κύκλος του χορού και ο κύκλος της παράδοση είναι μια πρό(σ)κληση για να ενωθούν οι γενιές να βρεθούν και να συν-κινηθούν. Όλο το συν. Αυτό εκφράζει και το όνομα ΤΑΚΙΜ είναι το τακίμι, η ομάδα, το σύνολο των ανθρώπων όλα αυτά τα συν σε μια εποχή που μας οδηγεί στο πλην και το δια…».
Συμμετοχή και συνεργασία με το Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σχέση του Λάμπρου Λιάβα με το Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας δεν εξαντλείται στην αυριανή παράσταση. Ο ίδιος εξηγεί: «Είναι πάντα χαρά και τιμή να συνεργαζόμαστε γιατί είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους και δραστήριους φορείς σε πανελλήνιο επίπεδο για τη διάσωση και διάδοση και της παραδοσιακής μουσικής και της φορεσιάς. Έχουμε συνεργαστεί και παλιότερα με το τμήμα Καλαμάτας και στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου σε μια ωραία παράσταση. Τη χρονιά που μας πέρασε κάναμε ένα πολύ μεγάλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που κάλυψε όλη την Πελοπόννησο, με εξαιρετικά αποτελέσματα. Τώρα έχουμε αυτή την εκδήλωση στο Κάστρο και στις 19 Αυγούστου θα συμμετέχει και στη μεγάλη παράσταση που θα κάνουμε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, «Εδώ είν’ αλώνι για χορό». Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στην μουσική και χορευτική παράδοση του Μοριά, και μαζί με συγκροτήματα από άλλες περιοχές της Πελοποννήσου, το Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας θα είναι το βασικό σχήμα που θα καλύψει αυτή τη μεγάλη παράσταση, με 110 άτομα».
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
