Οι θυσίες της Καλαμάτας κατά την ιταλική και γερμανική κατοχή

Ο Δήμαρχος μετέβη στην Αθήνα, προχθές,  και συναντήθηκε στις 10.30 με τον Υπουργό Εσωτερικών Παναγιώτη Σκουρλέτη. Ο Π. Νίκας του παρέδωσε έγγραφο αίτημα, την Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και σχετικό υποστηρικτικό πόνημα, για τη συμπερίληψη της Καλαμάτας στις Μαρτυρικές Πόλεις της Κατοχικής περιόδου 1941-1944. Συμφωνήθηκε να προωθηθεί από πλευράς Υπουργείου ταχύτατα το αίτημα για κατάταξη της Καλαμάτας στις Μαρτυρικές Πόλεις. Η διαδικασία περιλαμβάνει την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος.
 
Α) 23 Ιανουαρίου 1942
Η πρώτη εκτέλεση ενός πατριώτη από τον οικισμό Γιαννιτσάνικα της Καλαμάτας
 
Σε σχετική ανακοίνωση, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Θάρρος» της 31ης Ιανουαρίου 1942, αναφέρεται ότι «το Ιταλικόν πολεμικόν Στρατοδικείον κατεδίκασε προ ημερών εις θάνατον τον εκ Γιαννιτσανίκων Δημήτριον Αχ. Μυλωνάν, ο οποίος κατελήφθη κατέχων όπλα και πολεμοφόδια. Η απόφασις αύτη εξετελέσθη την αυγήν της 23ης Ιανουαρίου 1942».
Β) Ιανουάριος 1942
Συλλήψεις 4 γνωστών Καλαματιανών και μεταφορά τους σε στρατόπεδο στην Ιταλία
Τον Ιανουάριο του 1942, η ιταλική Αστυνομία (Καραμπινιερία) της Καλαμάτας συνέλαβε τέσσερις γνωστούς πολίτες και τους μετέφερε σε στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων στη Βόρεια Ιταλία. Επρόκειτο για τους Αλέκο Αποστολάκη, βιομήχανο, Κωνσταντίνο Θ.
Κουτσομητόπουλο, ιατρό, Φώτη Ι. Κωστόπουλο, έμπορο και Παναγιώτη Νικολόπουλο, δικηγόρο.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι συλληφθέντες είχαν καταδοθεί στην Ιταλική Αστυνομία από συνεργάτες της, με την κατηγορία ότι δρούσαν εναντίον της Κατοχής.
Μετά τη λήξη του Πολέμου στην Ευρώπη, το Μάιο του 1945, οι πιο πάνω Καλαματιανοί ευρέθησαν εν ζωή, παρά τις δοκιμασίες τους ως «πολιτικοί κρατούμενοι» και επέστρεψαν στην Καλαμάτα.
Γ) 16 Απριλίου 1942
Εκτέλεση ενός πατριώτη
Ο πατριώτης Ηλίας Ν. Νοέας από τη Σαϊδόνα της Μάνης εκτελέστηκε «… επί, διά πολεμικού όπλου, αποπείρα της σωματικής ακεραιότητος στρατιώτου των ενόπλων Ιταλικών Δυνάμεων». Η εκτέλεση έγινε στις 16 Μαΐου 1942 στην τοποθεσία Καζάλα της Καλαμάτας.
Δ) 9-10 Ιουλίου 1942
Συλλήψεις 5 αξιωματικών και μεταφορά τους στην Ιταλία
Στις 9 και 10 Ιουλίου 1942, η Ιταλική Αστυνομία προέβη επιλεκτικώς σε συλλήψεις αξιωματικών, οι οποίοι είχαν αρχίσει να συζητούν και να κινούνται για τη δημιουργία Οργανώσεως Αντιστάσεως εναντίον των Κατακτητών. Στο διάστημα αυτό συνελήφθησαν οι: Βενετσάνος Κετσέας, Συνταγματάρχης Πεζικού, άλλοτε Διοικητής του 9^ου Συντάγματος Πεζικού της Καλαμάτας, Σίμος Μπόζεμπεργκ, Ταγματάρχης και οι Λοχαγοί Γεώργιος Αλεβίζος, Σταύρος
Δρακουλαράκος και Γεώργιος Κόπιτσας. Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Ιταλία.
Ε) 24 Ιουλίου 1943
Δολοφονία 3 πατριωτών στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας
Στις 24 Ιουλίου 1943 πραγματοποιήθηκε συλλαλητήριο κατά της καθόδου του Βουλγαρικού Στρατού στην κεντρική Μακεδονία. Οι Ιταλοί διέλυσαν τους συγκεντρωθέντες με τα όπλα και σκοτώθηκαν τρεις Έλληνες: Ελευθέριος Κοκκίνης του Δημητρίου, ετών24, Σπυρίδων Γρίβας του Εμμανουήλ, ετών 22 και Γεώργιος Μιχαλόπουλος του Νικήτα, ετών 25, ενώ υπήρξαν πολλοί τραυματίες.
Στ) 13 Σεπτεμβρίου 1943
Εκτέλεση 10 πατριωτών
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1943, τέσσερις ημέρες μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς 10 κρατούμενοι των φυλακών της Καλαμάτας οι οποίοι είχαν συλληφθεί από τον Ιταλικό Στρατό. Για την εκτέλεση των 10 πατριωτών, την πρώτη ομαδική στην πόλη, ουδεμία ανακοίνωση δόθηκε στη δημοσιότητα από το Γερμανικό Στρατό. Οι οικείοι τους πληροφορήθηκαν το τραγικό γεγονός όταν πήγαν στις φυλακές για επίσκεψη .
Σύμφωνα με το Βιβλίο Ιταλοκρατουμένων των φυλακών της Καλαμάτας, οι νεκροί είναι οι εξής: Ιωάννης Γ. Αλούπης, Γεώργιος Κ. Βούλγαρης, Γεώργιος Περ. Κλείδωνας, Δημήτριος Γ. Κακαβάς, Θεοχάρης Γ. Λογκαράκης, Κωνσταντίνος Ι. Λαμπρόπουλος, Χρήστος Ν. Μπούρας, Νικόλαος Ι. Μαυρίκης, Γεώργιος Λ. Νικολόπουλος, Μιχαήλ Δ. Τσιχριντζής.
 
Ζ) 21 Σεπτεμβρίου 1943
Εκτέλεση δύο πατριωτών
Από το Γερμανικό Στρατό εκτελέστηκαν στην Παραλία της Καλαμάτας δύο πατριώτες, ο δικηγόρος Αριστείδης (Ρούλης) Σαλαβράκος και ο εργάτης Αντώνιος Σούμπασης.
Η) 22 Οκτωβρίου 1943
Ομαδικές συλλήψεις 1.100 ομήρων
Σε ανακοίνωση του Γερμανικού Φρουραρχείου Καλαμάτας αναφέρεται ότι «λόγω των γεγονότων των τελευταίων ημερών, δηλαδή δολοφονιών και αποπειρών εναντίον εξεχουσών προσωπικοτήτων της πόλεως και άλλων ατόμων, ο Γερμανός στρατηγός διέταξε την εκκένωσιν της συνοικίας «Ράχης» και την σύλληψιν όλων των ανδρών ηλικίας από 15-60 ετών καθώς επίσης και εκατόν Ομήρων». Σημειώνεται, όμως, ότι οι συλλήψεις έγιναν σε όλη την πόλη και όχι μόνο στη Ράχη.
Οι Γερμανοί οδήγησαν τους συλληφθέντες με τα πόδια ώς την Κόρινθο και από εκεί με φορτηγά αυτοκίνητα στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στο Χαϊδάρι και στου Γουδή.
Τελικά, 188 Καλαματιανοί εστάλησαν σιδηροδρομικώς όμηροι στη Γερμανία, από το σταθμό Λαρίσης, στις 24 Νοεμβρίου 1943, στο στρατόπεδο Νταχάου. Αυτό ελευθερώθηκε από τον Αμερικανικό Στρατό στις 29 Απριλίου 1945, έπειτα από μάχη. Οι επιζήσαντες Καλαματιανοί, οι οποίοι επέστρεψαν στην Ελλάδα μέσω Ιταλίας, ήταν 60, δηλαδή απεβίωσαν στο Νταχάου 128 Καλαματιανοί.
Θ) 7 Νοεμβρίου 1943
Καταστροφή της Ιεράς Μονής Βελανιδιάς
Η ιστορική Ιερά Μονή Βελανιδιάς, ορμητήριο των επαναστατών το 1821, που βρίσκεται περίπου 5 χιλιόμετρα βορείως της Καλαμάτας, βομβαρδίσθηκε από το γερμανικό Πυροβολικό και πυρπολήθηκαν τα κτήριά της, λόγω της εκεί παρουσίας ανταρτών.
Ι) 24 Νοεμβρίου 1943
Εκτέλεση 10 Καλαματιανών
Δέκα Καλαματιανοί εκτελέσθηκαν από το Γερμανικό Στρατό στο χωριό Τρίοδος, σε αντίποινα για τον τραυματισμό ενός Γερμανού στρατιώτη στο κέντρο της Καλαμάτας. Οι εκτελεσθέντες ήταν οι εξής, σύμφωνα με ανακοίνωση του Γερμανικού Φρουραρχείου: Καπετανάκης Παναγιώτης, Χαρίτης Δημήτριος, Ανδρεάκος Κούλης, Λημναίος Βασίλειος, Ασλανιάν Χατσίκ, Φενδιάν Αγκόπ, Μασιάν Βαχέλ, Ρόδος Πέτρος, Δημητρέας Κωνσταντίνος, Σουβελάκης Παναγιώτης.
ΙΑ) 27 Ιανουαρίου 1944
Συλλήψεις 150 πατριωτών στην Καλαμάτα
Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις Γερμανικές Φυλακές Τρίπολης. Πολλοί απ’ αυτούς εκτελέσθηκαν στην Παλιόχουνη Μεγαλόπολης, στις 24 Φεβρουαρίου 1944.
ΙΒ) 4 Φεβρουαρίου 1944
Συλλήψεις 200 πολιτών στην Καλαμάτα
Ομαδικές συλλήψεις 200 πολιτών στην Καλαμάτα, το πρωί της ημέρας εκείνης, στην περιοχή της Δημοτικής Λαχαναγοράς, των Κρεοπωλείων, της πλατείας 23^ης Μαρτίου και της οδού Νέδοντος. Τελικά, στα χέρια των Γερμανών παρέμειναν περί τους 150.
ΙΓ) 8 Φεβρουαρίου 1944
Ομαδικές εκτελέσεις από το Γερμανικό Στρατό στην Καλαμάτα
Σε αντίποινα για τις ενέδρες ανταρτών σε Γερμανικές φάλαγγες στον Άγιο Φλώρο (5/2) και στην Καζάρμα Μεσσηνίας, εκτελέσθηκαν εντός του πεδίου ασκήσεων του 9^ου Συντάγματος Πεζικού στην Καλαμάτα (παλιό στρατόπεδο Παπαφλέσσα), 149 από τους κρατούμενους, που είχαν συλληφθεί κυρίως στις αρχές Φεβρουαρίου. Σημειώνεται ότι σε αναφορά του Γερμανικού Στρατού, σχετικά με την ενέδρα κατά Γερμανικής φάλαγγας στην Καζάρμα στις 8 Φεβρουαρίου, αναφέρεται ότι ο Ναυτικός Διοικητής Πελοποννήσου διέταξε την εκτέλεση «…149 κατοίκων με τυφεκισμό». Αρχικώς, είχε διατάξει την εκτέλεση 100 ατόμων, μετά την επίθεση στον Άγιο Φλώρο, αλλά ο αριθμός αυξήθηκε μετά την επίθεση στην Καζάρμα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που ο Δήμος Καλαμάτας έχει στη διάθεσή του, ο κατάλογος των εκτελεσθέντων, που αριθμούνται σε 153, έχει ως εξής:
ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗΣΑΝ ΟΜΑΔΙΚΩΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΝ 8ην ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1944
1. Αθανασόπουλος Παναγιώτης
2. Αλούπης Γεώργιος
3. Αλούπης Παναγιώτης
4. Αναγνωστόπουλος Γεώργιος
5. Αναστασόπουλος Ιωάννης
6. Ανδρεάκος Κωνσταντίνος
7. Ανδρεάκος Μιχαήλ
8. Αργυράκης Αθανάσιος
9. Ασημακόπουλος Διονύσιος
10. Βαξεβάνογλου Παντελής
11. Βαρσεδάκος Δημήτριος
12. Βρυώνης Παναγιώτης
13. Γαζόπουλος Πέτρος
14. Γιατράς Πέτρος
15. Γεωργόπουλος Χρίστος
16. Γιλόπουλος Βασίλειος
17. Γκάιαν Μαλιβιάν
18. Γκλεζάκος Στυλιανός
19. Γκραικονάς Κανελιώτης
20. Δημητρέας Κωνσταντίνος
21. Δημητριάδης Γεώργιος
22. Δημητρόπουλος Κωνσταντίνος
23. Διακουμέας Διονύσιος
24. Διαμαντόπουλος Παναγιώτης
25. Διακουμογιαννόπουλος Αναστάσιος
26. Διακουμογιαννόπουλος Παναγιώτης
27. Δικαιουλάκος Πέτρος
28. Δουράκης Κωνσταντίνος
29. Δουράλας Γεώργιος
30. Δρούτσας Παναγιώτης
31. Ζαχαράκης Νικόλαος
32. Ζευγίτης Ελευθέριος
33. Ηλιόπουλος Νικόλαος
34. Θαρουνιάτης Αντώνιος
35. Θεοδωρόπουλος Δημήτριος
36. Θεοδωρόπουλος Παναγιώτης
37. Καζαρέας Σταύρος
38. Καλαμάτας Γεώργιος
39. Καλαμόπουλος Μιχαήλ
40. Κάλολης Παναγιώτης
41. Καλλιάνης Παναγιώτης
42. Κούτσης Γεώργιος
43. Καπογιάννης Παναγιώτης
44. Καραβαίος Κωνσταντίνος
45. Καραλής Παναγιώτης
46. Καράμαλης Παναγιώτης
47. Καράμαλης Ευστράτιος
48. Καραμπάγιας Κωνσταντίνος
49. Καράμπαλος Δημήτριος
50. Καραμπατέας Σωτήριος
51. Καρδαράς Δημήτριος
52. Κασκούτης Δημήτριος
53. Καστοράκης Παναγιώτης
54. Κατσαρέας Σταύρος
55. Κατσιμπάλας Δημήτριος
56. Καψούρος Απόστολος
57. Κελέσης Νικόλαος
58. Κλαμπατσέας Σταύρος
59. Κλείδωνας Γεώργιος
60. Κοκκινογούλης Σταύρος
61. Κόλλιας Κωνσταντίνος
62. Κονταρίνης Δημήτριος
63. Κοτταράς ή Κωταράκος Παναγιώτης
64. Κούδας Βασίλειος
65. Κουκής Μιχαήλ
66. Κουτίβας Νικόλαος
67. Κουμανάκος Νικόλαος
68. Κούτσης Γεώργιος
69. Κουράκλης Πέτρος
70. Κουράκος Ιωάννης
71. Κουραμπάς Παναγιώτης
72. Κουτούβελας Κυριάκος
73. Κουτούβελας Νικόλαος
74. Κουτσοβέλος Κωνσταντίνος
75. Κουτσουμπός Νικόλαος
76. Κοματάς Γεώργιος
77. Λογκαράκης Θεόδωρος
78. Κυριακόπουλος Αντώνιος
79. Κυριακόπουλος Ιωάννης
80. Κωλέτσης Βασίλειος
81. Κωνσταντόπουλος Λάμπρος
82. Λίβας Ιωάννης
83. Λύγουρης Κωνσταντίνος
84. Λυμπερόπουλος Παναγιώτης
85. Μαλάσης Πέτρος
86. Μαμώλης Προκόπης
87. Μανωλόπουλος Γεώργιος
88. Μανωλούδης Παναγιώτης
89. Μαξιλάρας Ιωάννης
90. Μαρκόπουλος Αναστάσιος
91. Μεταξάς Δημήτριος
92. Μηλίτσης Παναγιώτης
93. Μητρογιαννόπουλος Αθανάσιος
94. Μιναρετζής Νικόλαος
95. Μπουρινόπουλος Απόστολος
96. Μπαθρέλλος Θεόδωρος
97. Μπαθρέλλος Νικόλαος
98. Μπάνος Ευάγγελος
99. Μπαζάνης Αναστάσιος
100. Μπενέτος Βασίλειος
101. Μποσίνης Κωνσταντίνος
102. Μπούνας Παναγιώτης
103. Νικολάου Γεώργιος
104. Νικολόπουλος Γεώργιος
105. Ξωξάκος Θωμάς
106. Οδεμισιώτης Χριστόφορος
107. Παναγάκης Γεώργιος
108. Παναγιωτάκος Σταύρος
109. Παναγιωτόπουλος Νικόλαος
110. Πανταζής Γεώργιος
111. Πανταζόπουλος Ευάγγελος
112. Πανταζόπουλος Νικόλαος
113. Πανούσης Αναστάσιος
114. Παπανικολάου Σωτήριος
115. Παπανικολόπουλος Παναγιώτης
116. Παπουτσής Χρίστος
117. Πατσόπουλος Διονύσιος
118. Παχής Γεώργιος
119. Περσόπουλος Ιωάννης
120. Πετρακάκος Παναγιώτης
121. Πετράκης Δημήτριος
122. Πετρόπουλος Πέτρος
123. Πίττος Αριστομένης
124. Πουλάκος Μιχαήλ
125. Ρεϊτζόπουλος Πολυχρόνης
126. Σαμουηλίδης Μιλτιάδης
127. Σαραντέας Κωνσταντίνος
128. Σαραντόπουλος Νικόλαος
129. Σαριανός Παναγιώτης
130. Σερεμέτης Παναγιώτης
131. Σουρβίνος Όθων
132. Σπέντζουρας Δημήτριος
133. Σταθάκης Χαράλαμπος
134. Σταματέλος Παναγιώτης
135. Σταμάτης Αθανάσιος
136. Στασινόπουλος Δημήτριος
137. Σταυράκης Βασίλειος
138. Σταυρόπουλος Αντώνιος
139. Ταγαρούλιας Αθανάσιος
140. Τζουβελέκης Παναγιώτης
141. Τατσόπουλος Πέτρος
142. Τριβέλης Δημήτριος
143. Τσακάκος Νικόλαος
144. Τσινόρεμας Ιωάννης
145. Τσιριώνης Αντώνιος
146. Τσιχριτζής Μιχαήλ
147. Τσιφιλιτάκος Γεώργιος
148. Φερέτος Χρίστος
149. Χαρίτος Δημήτριος
150. Χατζής Σωτήριος
151. Χριστοδουλόπουλος Ηλίας
152. Χρόνης Γεώργιος
153. Ψυχογιός Ηλίας
 
ΙΔ) 12 Φεβρουαρίου 1944
Απαγχονισμός ενός πατριώτη στην πλατεία 23^ης Μαρτίου
Ήταν ο αντάρτης Ηλίας Βασιλόπουλος, που συνελήφθη από τους Γερμανούς και ομολόγησε ότι τραυμάτισε Γερμανό στρατιώτη. Υπενθυμίζεται ότι οι Γερμανοί, σε αντίποινα για τον τραυματισμό, είχαν εκτελέσει 10 πολίτες στην Τρίοδο, στις 24 Νοεμβρίου 1943.
 
ΙΕ) 23 Φεβρουαρίου 1944
Εκτελέσεις 50 πολιτών στην Τρίπολη
Οι 25 ήταν Καλαματιανοί, συλληφθέντες και κρατούμενοι στις εκεί Γερμανικές Φυλακές. Οι εκτελέσεις έγιναν σε αντίποινα για τη δολοφονία Έλληνα διερμηνέα των Γερμανών.
Ιστ) 24 Φεβρουαρίου 1944
Εκτελέσεις 200 πατριωτών στην Παλιόχουνη Αρκαδίας
Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, στις 27 Ιανουαρίου 1944 έγιναν στην Καλαμάτα συλλήψεις 150 πατριωτών. Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις Γερμανικές Φυλακές Τρίπολης. Πολλοί απ’ αυτούς εκτελέσθηκαν, ως αντίποινα σε ενέδρα ανταρτών, στην Παλιόχουνη Μεγαλόπολης, στις 24 Φεβρουαρίου 1944.
ΙΖ) 1η Μαΐου 1944
Εκτελέσεις 30 κρατουμένων στο ποτάμι Νέδοντα της Καλαμάτας
Οι εκτελέσεις έγιναν σε αντίποινα για την επίθεση ανταρτών στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας, στα τέλη Απριλίου 1944, όπου έστησαν ενέδρα και σκότωσαν ένα Γερμανό στρατηγό και το μεγαλύτερο μέρος της φρουράς που τον συνόδευε. Ο τόπος των εκτελέσεων είναι βορειοδυτικά της συμβολής της σημερινής οδού Σπάρτης και της παλαιάς εθνικής οδού προς Σπάρτη.
ΙΗ) 16 Ιουνίου 1944
Εκτελέσεις 27 κρατουμένων στο Νέδοντα
Την ημέρα αυτή, έγιναν εκτελέσεις στο ίδιο μέρος παρά τον Νέδοντα, όπου είχαν γίνει και οι εκτελέσεις της Πρωτομαγιάς. Εκτελέσθηκαν 27 κρατούμενοι.
ΙΘ) 12 Ιουλίου 1944
Εκτέλεση 3 πατριωτών στην Καλαμάτα
Έγινε σε αντίποινα για το θανάσιμο τραυματισμό Γερμανού στρατιώτη στο Ασπρόχωμα από αντάρτες. Οι εκτελεσθέντες ήταν: 1. Τσινόρεμας Ιωάννης 2. Μπαρούνης Μηνάς 3. Κοτσίρης Ηλίας.