Όταν κάποιος ασχολείται με τον αθλητισμό βιώνει πολλές γνωστικές και συναισθηματικές εμπειρίες, που επηρεάζουν τόσο την ψυχολογική όσο και τη σωματική
υγεία κι ευεξία. Συχνά ακούμε «σήμερα είχε καλή ψυχολογία» ή «φταίει η κακή ψυχολογία» που δεν τα πήγε καλά.
Η μεγιστοποίηση της προσπάθειας και της απόδοσης του αθλητή αποτελεί κύριο μέλημα. Η απόδοσή του, όμως, εξαρτάται και από παράγοντες όπως είναι η
προσωπικότητα του αθλητή, η διάθεσή του, οι διαπροσωπικές σχέσεις και η επικοινωνία με
τον προπονητή, τους συναθλητές και τα «σημαντικά πρόσωπα» που εμπλέκονται στο άθλημα και τη ζωή του. Ένας αθλητής καλείται να κρατήσει ισορροπία μεταξύ της
προσωπικής του ζωής και του αθλήματος. Για «εξοικονόμηση ενέργειας» είναι απαραίτητο
να σκέφτεται «έξυπνα» και στην προπόνηση και στον αγώνα.
Συχνά ο αθλητής παροτρύνεται να θέτει στόχους. Σημαντικό είναι να γνωρίζει τι είναι ο στόχος και τι περιγράφει. Η θέσπιση στόχων δημιουργεί ένα ρεαλιστικό
οργανόγραμμα για την καθημερινότητα του αθλητή, εφόσον ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και τις δυνατότητές του. Ενισχύουν την υπομονή και την επιμονή του, και
μειώνουν έως εξαφανίζουν την τάση για αναβλητικότητα.
Η στοχοθέτηση αποτελεί μία πολύ καλή ψυχολογική τεχνική ενίσχυσης του κινήτρου, το οποίο αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όταν ο
αθλητής αποδίδει την απόδοσή του σε παράγοντες που μπορεί να ελέγξει και ξέρει τι είναι αυτό το «κάτι» που του φταίει, ενδυναμώνεται το κίνητρό του ώστε να συνεχίσει.
Οι στόχοι είναι καλό να είναι μετρήσιμοι, συγκεκριμένοι, ξεκάθαροι, ελεγχόμενοι και σε σωστή χρονική σειρά. Να ορίζονται με έμφαση στην καλή απόδοση του αθλητή και να μην τίθενται με μόνο σκοπό το τελικό αποτέλεσμα ενός αγώνα. Η καταγραφή των στόχων, η αξιολόγηση
αυτών, η συνεχής ανατροφοδότηση από τον προπονητή, η μελέτη των στρατηγικών βελτίωσης και ο επαναπροσδιορισμός αυτών, εάν χρειαστεί, δημιουργούν μία ενδιαφέρουσα καθημερινότητα.
Η εκπλήρωση των προκλητικών και προσωπικών στόχων
οδηγεί σε αύξηση της αυτοπεποίθησης, της αυτοεκτίμησης, της σιγουριάς, της παρακίνησης, της χαράς, ακόμα κι όταν κάποιος ασχολείται με ομαδικό άθλημα, ώστε να υπάρχει η απαραίτητη δέσμευση των αθλητών και να αποβλέπουν όλοι σε ένα καλό
ομαδικό αποτέλεσμα.
Η ομάδα αποτελείται από διαφορετικά άτομα με διαφορετικές δυνατότητες, αντιλήψεις, ικανότητες, αλλά και προσδοκίες. Όλα αυτά τα άτομα αλληλεπιδρούν
προκειμένου να πετύχουν έναν κοινό στόχο.
Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για τη
συγκρότηση και την εύρυθμη λειτουργία της ομάδας; Είναι απαραίτητο η ομάδα να έχει αρχές, κατανεμημένους ρόλους και κανόνες που είναι αποδεκτοί από όλα τα μέλη της, και να τονίζεται η υπευθυνότητα του κάθε ατόμου.
Οι αθλητές να παραμένουν ενωμένοι προς την επίτευξη ενός κοινού στόχου, αποκομίζοντας ικανοποίηση από την προσπάθειά τους.
Να υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης, ειλικρίνειας και τιμιότητας, να ενισχύεται το κοινό αίσθημα για την πορεία της ομάδας, να αποτρέπεται η δημιουργία κλίκας. Η αίσθηση ότι όλοι είναι ισάξια μέλη μιας ομάδας βοηθά στην καλή λειτουργία αυτής. Η ψυχολογική προετοιμασία των αθλητών συμβάλλει στη συνεχή εξέλιξή τους και στη μεγιστοποίηση της απόδοσης. Η «καλή ψυχολογία» είναι θέμα απόφασης κι εξάσκησης.
Ο αθλητής απαιτείται να έχει καθαρό μυαλό και να βρίσκεται σε ετοιμότητα. Το σώμα, η σκέψη και το συναίσθημα να βρίσκονται σε αρμονία. Σε ένα ομαδικό άθλημα χρειάζεται να θυμάται τις οδηγίες και να αποφασίζει άμεσα για τις κινήσεις του ενώ
βρίσκεται ανάμεσα στους συμπαίκτες και τους αντιπάλους του. Επομένως, επιλέγει πού θα επικεντρώσει την προσοχή του κάτω από πίεση και ένταση. Τότε μπορεί να εμφανιστεί το άγχος, που ενδέχεται να επηρεάσει τις γνωστικές και σωματικές λειτουργίες του. Οι τεχνικές χαλάρωσης και η νοερή απεικόνιση επιτρέπουν τη διαχείριση των άσχημων σκέψεων, τη δημιουργία θετικών, «ζωντανών» εικόνων, τη διαχείριση των συναισθημάτων, αλλά και του ίδιου του σώματος. Η σωστή αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση και η αίσθηση του «νιώθω καλά» συμβάλλουν στη βελτίωση της απόδοσης τόσο σε σωματικό όσο και σε νοητικό επίπεδο. Οι επιλεγμένες από τον αθλητή συγκεκριμένες ενέργειες-«ρουτίνες», όπως είναι το άκουσμα της αγαπημένης μουσικής, επιτρέπουν τη συγκέντρωση προσοχής και τον έλεγχο των στρεσογόνων καταστάσεων. Ακόμα, η αυτο-ομιλία βοηθά στον έλεγχο των σκέψεων μέσω του εσωτερικού διαλόγου του αθλητή με τον εαυτό του. Η θετική αυτο-ομιλία, π.χ. «μπορώ να τα καταφέρω», αυξάνει την αυτοπεποίθηση του αθλητή, ενώ η αρνητική αυτο-ομιλία, π.χ. «θα αποτύχω», αυξάνει την ανασφάλεια και επηρεάζει αρνητικά την απόδοσή του. Η επικέντρωση στο εδώ και τώρα αφήνει τις αρνητικές εμπειρίες του παρελθόντος μακριά, το άγχος της απόδοσης στην κατάλληλη απόσταση και την ικανοποίηση της προσπάθειας στο παρόν.
Το λίγο και διαχειρίσιμο άγχος είναι θετικό για τον αθλητή, γιατί τον θέτει σε εγρήγορση προκειμένου να δώσει το 100% του εαυτού του στην προπόνηση και τον αγώνα.
Από την άλλη πλευρά, το πολύ και μη ελέγξιμο άγχος είναι αρνητικό, γιατί εμποδίζει την ψυχραιμία του και τον οδηγεί σε μία φτωχή απόδοση. Η αβεβαιότητα σε συνδυασμό με το άγχος οδηγούν σε αμφιβολίες για τις ικανότητές του. Είναι σημαντικό να γνωρίζει τι είναι αυτό που τον αγχώνει, να παρατηρεί τις επιδράσεις που έχει στο σώμα και τις σκέψεις του και όχι να το αποφεύγει. Επίσης, οι μνήμες των καλών εμπειριών έχουν χαραχθεί στο σώμα,
επομένως είναι καλό να θυμάται πώς είναι το σώμα και οι σκέψεις όταν νιώθει υπέροχα, ώστε να επιδιώκει να το ζήσει ξανά. Η ύπαρξη και απόλαυση του ελεύθερου χρόνου, καθώς και οι περίοδοι αποκατάστασης-χαλάρωσης, είναι σημαντικοί προκειμένου να
ανασυγκροτείται το μυαλό και το σώμα. Είναι τόσο σημαντικοί όσο και ο καλός ύπνος και η σωστή διατροφή.
Ο προπονητής καλό είναι να εξασφαλίζει εμπειρίες επιτυχίας, να είναι υποστηρικτικός και να δίνει συγκεκριμένες οδηγίες-προτροπές που να βρίσκονται σε
συμφωνία με τις χειρονομίες και τους μορφασμούς του. Επίσης, η συνεχής ενθάρρυνση και συστηματική ανατροφοδότηση επιτρέπει στον αθλητή να σκέφτεται ότι δε χαραμίζονται οι κόποι του και οι προσπάθειες του. Η παρατήρηση των σημαντικών προτύπων ανανεώνει την πίστη των αθλητών στις δυνατότητές τους.
Μέσω των δεξιοτήτων που αναπτύσσει το άτομο που αθλείται, οδηγείται σε μία συνεχή εξέλιξη, αυξάνεται η απόδοσή του και καλλιεργείται το ταλέντο του. Ο δρόμος της αυτογνωσίας μέσω του αθλητισμού δημιουργεί στάσεις, πεποιθήσεις και σκέψεις που έχουν ως σκοπό την κατάλληλη αντιμετώπιση των καταστάσεων της ζωής εντός αλλά και εκτός αθλήματος. Επομένως, η κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία οπλίζει τον αθλητή με
αυτοεπίγνωση, θάρρος και διάθεση, ώστε να αγωνιστεί και να προσπαθήσει σε κάθε τομέα της ζωής του.
Της Γεωργίας Θεοδωροπούλου
MSc, PgPD Ψυχολόγου – Συμβούλου, με ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία
-email: theodoropoulou751@gmail.com
Σώμα, Σκέψη, Συναίσθημα: Η αρμονική συνύπαρξή τους μέσα από τον αθλητισμό
