Σε τοπωνύμια της Καλαμάτας έχω αναφερθεί κι άλλες φορές στον τοπικό μας Τύπο. Όμως, σκαλίζοντας τα ιστορικά βιβλία της πόλης, βγαίνουν στην επιφάνεια και άλλα ενδιαφέροντα που ο γράφων το παρόν θεωρεί σκόπιμο να αναφέρει, κυρίως για να μαθαίνουν οι νέοι.
Ναός Αγίου Νικολάου (Φλαρίου)
Ο ναός παλιότερα ονομαζόταν «Άγιος Νικόλαος των Ξένων» ή «Άγιος Νικόλαος ο Ξενοδόχος». Η επωνυμία αυτή, βέβαια, κρύβει κάποιο γεγονός και η παράδοση μας λέει ότι, όταν ο Γάλλος στρατηγός Μαιζών παρέμεινε στην Καλαμάτα για την ασφάλεια της πόλης και την τάξη, του παρεχωρήθη ο ναός αυτός για τις θρησκευτικές ανάγκες των στρατιωτών του.
Το τάγμα εκείνο ονομαζόταν «Φράριος» ή «Φλάριος» και απ’ αυτό το ονομάσθηκε «Άγιος Νικόλαος Φλάριος» και διατηρεί μέχρι τώρα την εν λόγω επωνυμία.
Άλλα τοπωνύμια πήραν το όνομα από τους ιδιοκτήτες των κτημάτων, όπως: το Πηγάδι του Αραπαλή, του Καραμπατέα το πηγάδι, του Μηλιανίτη το πηγάδι, του Ρετζέπη το πηγάδι, της Μπουχαλίνας το πηγάδι, του Πιλάφη ο Μύλος, του Κουτίβα ο Μύλος, του Τζάννε ο Μύλος, του Σαλούφα η βρύση, του Λινάρδου η Λίμνα, του Βαρσαμά το πεύκο κ.ά.
Άλλα τοπωνύμια βγήκαν απ’το κτήμα του ιδιοκτήτη ή το περιβόλι ή και το σπίτι, όπως: του Βλαντή, του Γαλιμή, του Πενταχώρη, του Σκλαβούνου, του ψωμά.
Ένας άλλος σχηματισμός τοπωνυμίων προέρχεται από τα οικογενειακά κυρίως επώνυμα, όπως: Αφεσιάνικα (κτήματα των πλούσιων Εφεσίων), τα Κουλουμπιάνικα (1736), τα Κοσαριάνικα, τα Μακαριάνικα (1723), οι Τζαννιάνοι (1790), οι Ντουλντουτζινιάνοι, οι Στραβοσκιαδιάνοι, οι Xουλιαριάνοι (1761), τα Πουλιάνικα, τα Σκαπαδιάνικα (1767), τα Σκουλιάνικα (1723), τα Φασολιάνικα κ.ά. Αυτοί οι σχηματισμοί επικρατούν κυρίως στη Μάνη.
Άλλα τοπωνύμια σχηματίστηκαν από την εγκατάσταση στον τόπο μας ξένων (ετεροδημοτών): Τα Ακοβίτικα (κοντά στο Ασπρόχωμα) έγιναν από κτηνοτρόφους καταγόμενους από τον Άκοβο Αρκαδίας. Τα Μπουκουβαλαίικα βρίσκονταν στην περιοχή όπου ο Σιδηροδρομικός Σταθμός σήμερα.
Κτήμα από καλαμιώνες του εκ Καρδαμύλης της Μάνης καταγόμενου Μπουκουβαλέα.
Το Μανιατοπάζαρο βρισκόταν κοντά στο Ασπρόχωμα (1819). Θέση στην οποία γινόταν παζάρι κυρίως με Μανιάτες.
Ο Άγιος Δημήτριος των Αρκάδων σημαίνει την εγκατάσταση των Αρκάδων στο σημείο εκείνο.
Απ’ τα ναωνύμια βλέπουμε ότι υπήρχαν ιδιωτικοί ναοί, όπως: ο Άγιος Αθανάσιος του Τζάννε, ο Άγιος Νικόλαος των Εφεσίων, ο Άγιος Γεώργιος του Σπυρίδη, το μικρο Ταξιαρχάκη της οικογένειας των Μπενάκηδων, ο Άγιος Δημήτριος του Κοκορόγιαννη, ο Άγιος Γεώργιος του Φωτάκη. Όλοι, ναοί αρχοντικών οικογενειών.
Υπάρχουν ακόμη τοπωνύμια προερχόμενα από φυτά ή μεγάλα δέντρα, όπως η Αγραπιδίτσα, η Βελανιδιά, ο Βέλιουρας, τα Βοτάνια, τα Παλιάμπελα, τα Θυμαράκια, το Καλαμίτσι και η Φυτεία – Φυτειά.
Μερικά τοπωνύμια έχουν καθιερωθεί, επίσης, από τη σύσταση του εδάφους, όπως: ο Βάλτος, η Κοκκινόραχη, οι Ράχες, οι Τρούλες, το Καλντερίμι, η Λαγκάδα, η Βυθίστρα, η Χούνη, η Νεροτριβή, τα Καμίνια κ.ά.
Ιστορικά αναφέρεται στα τοπωνύμια η θέση Κοροκλονού. Πρόκειται για την περιοχή η οποία εκτείνεται στη νότια πλευρά της Καλαμάτας και ορίζεται από τους δρόμους Ακρίτα – Αριστομένους, κάτω απ’ τον «Κήπο της Εδέμ», μέχρι την παραλία. Εκεί ήταν, λοιπόν, το περιβόλι της Κοροκλονούς.
Στα τοπωνύμια, επίσης, συναντάμε τα ονοματολόγια των παλιών πύργων, των αρχοντικών οικογενειών της Καλαμάτας. Λέγανε λοιπόν: στον Πύργο του Αλεξάκη, στου Αντωνοπούλου, στου Αρμάγκαβλη, στου Βαρσαμά, στου Βλαντή, στου Κορφιωτάκη, στου Βαλανόπουλου, στου Δουκάκη, στου Εφεσίου, στου Ζάρκου, στης Ζάλμαινας, στου Καραλιά, στου Καμαρινού, στου Κουτσογιάννη, στου Κυριακού, στου Μελισσουργού, στου Μπενάκη, στου Παγώνη, στου Πετούση, στου Ρεμπού, στου Σκούνου, στου Στραβοσκιάδη, στου Τζάννε, στου Χατζηλιάκου, στου Ψάλτη κ.ά.
Έτσι, προσδιορίζονταν οι θέσεις και τοποθεσίες. Τα τοπωνύμια βοηθούσαν και κατηύθυναν τους πολίτες πάντοτε. Και τότε και τώρα.
Για την ιστορία της πόλης: Βασίλης Ι. Μανιάτης
