Μόλις κυκλοφόρησε το νέο πόνημα (μονογραφία) του πολυγραφότατου πανεπιστημιακού κ. Αλέξιου Γ. Κ. Σαββίδη με τίτλο: «ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ-ΡΩΣΣΙΚΑ, ΕΞΗΜΙΣΙ ΑΙΩΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ-ΡΩΣΣΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ (1 ο μισό 9 ου – 2 ο μισό 15 ου /αρχές 16 ου αι. μ.Χ.) ΤΟ STATUS ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ» από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη (Θεσσαλονίκη, 2018, 288 σελίδες, χάρτες, έγχρωμες-μαυρόασπρες εικόνες-πίνακες).
Ο καθ. Αλέξιος Γ. Κ. Σαββίδης είναι καθηγητής Ιστορίας Μεσαιωνικών και Βυζαντινών Χρόνων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, όπου από το 2016 είναι Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών (Καλαμάτα), και Αντιπρόεδρος της έγκριτης Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (Αθήνα). Γνωστός ιδιαίτερα για τις συμβολές του περί της μεσαιωνικής ιστορίας του Πόντου, των βυζαντινοτουρκικών σχέσεων και της εν γένει βυζαντινής προσωπογραφίας, έχει θητεύσει ως ερευνητής στο Κέντρο/Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Αθήνα), ενώ έχει διατελέσει καθηγητής και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Ρόδος). Είναι ιδρυτής-επιμελητής έκδοσης του γνωστού βυζαντινολογικού περιοδικού Βυζαντινός Δόμος και συνεπιμελητής έκδοσης του Encyclopaedic Prosopographical Lexicon of Byzantine History and Civilization. Έχει διδάξει σε διάφορα Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, και είναι βραβευμένος με το Α’ Βραβείο Αμπντί Ιπεκτσί και το Βραβείο Οδυσσέα Λαμψίδη.
Το βιβλίο προλογίζει η διακεκριμένη σλαβολόγος κα Γιάννα Κατσόβσκα-Μαλιγκούδη, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συγγραφέας πολλών και σημαντικών μελετών για τη ρωσική ιστορία.
Η προσεγμένη επιμέλεια των εκδόσεων του Αντ. Σταμούλη δίνει πρόσθετη αισθητική αξία στην έκδοση.
Το μνημειώδες αυτό έργο, έρχεται, μέσα σε μια δύσκολη συγκυρία για τις ελληνορωσικές σχέσεις σε πολιτικό και διορθόδοξο επίπεδο, να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία και να μας υπομνήσει τις απαρχές ενός γόνιμου και – παρά τις κατά καιρούς διακυμάνσεις – ισχυρού δεσμού φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Βυζαντίου και Ρωσίας.
Όπως σημειώνει εμφατικά ο συγγραφέας, αυτές οι σχέσεις «…αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της μεσαιωνικής ελληνικής ιστορίας και εκτείνονται σε μια σημαντική περίοδο εξήμισι περίπου αιώνων, με κεντρικό-κομβικό σημείο τους τον εκχριστιανισμό του ρωσσικού έθνους στα τέλη του 10 ου μ.Χ. αιώνα – ένα γεγονός που δικαίως κατατάσσεται στα σημαντικότερα της παγκόσμιας ιστορίας».
Κινούμενος με την άνεση που του δίνει η σε βάθος γνώση των πηγών και η πολυετής πείρα του στην έρευνα και τη συγγραφή έργων που αναφέρονται στις σχέσεις του Βυζαντίου με τους άλλους λαούς, προσφέρει στους ειδικούς μελετητές αλλά και στο ευρύ αναγνωστικό κοινό ένα απαραίτητο εργαλείο για την κατανόηση των βυζαντινορωσικών σχέσεων.
Η μελέτη αυτή, που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αείμνηστου Φαίδωνα Μαλιγκούδη, θεμελιωτή των σλαβικών σπουδών στην Ελλάδα και της γιαγιάς του συγγραφέως Ντούνιας (Ευδοκίας) Αντροσένκο-Μεϊμαράκη, βασίστηκε σε μια ομιλία που εκφώνησε ο ίδιος ο συγγραφέας στις 22 Φεβρουαρίου 2018 σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε στη Ρωσική Πρεσβεία στην Αθήνα.
Το α’ μέρος αναφέρεται στις επί μέρους φάσεις των βυζαντινορωσικών σχέσεων (εκχριστιανισμός των Ρώσων, επιδρομές, διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις, ιδεολογία της «Τρίτης Ρώμης» κ.ο.κ.), ενώ περιλαμβάνει και ειδικά κεφάλαια με πληθώρα σημαντικών συγγραμμάτων, μελετημάτων και επισκοπήσεις για τις βυζαντινορωσικές σχέσεις στη διεθνή βιβλιογραφία, καθώς και την απήχηση των ρωσικών/σλαβικών σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα. Παράλληλα,
παρουσιάζεται ένα ιδιαίτερα χρήσιμο και ευσύνοπτο χρονολόγιο. Το α’ μέρος ολοκληρώνεται με πολυσέλιδη και εξαντλητική βιβλιογραφία για το θέμα που φτάνει ως τις μέρες μας και ευρετήριο ονομάτων, όρων, εννοιών και τόπων.
Στο β’ μέρος ο συγγραφέας κάνει μια χρονολογική επισκόπηση των Βυζαντινορωσικών και των Μεταβυζαντινορωσικών σχέσεων με πλούσιες και λεπτομερείς βιβλιογραφικές παραπομπές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το παράρτημα του β’ μέρος, στο οποίο παρουσιάζεται η απεικόνιση των Βυζαντινορωσικών σχέσεων στα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια του Γυμνασίου και του Λυκείου με έμφαση στην τελευταία πεντηκονταετία.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει όχι μόνο από τη βιβλιοθήκη κάθε μελετητή του Βυζαντίου και του πολιτισμού του, αλλά και κάθε φιλίστορος που επιθυμεί να πληροφορηθεί έγκυρα και επιστημονικά τεκμηριωμένα για το Βυζάντιο και τις σχέσεις του με τη Ρωσία.
Της Ιωάννας Σοφιανοπούλου*
* Η Ιωάννα Σοφιανοπούλου είναι θεολόγος-ιστορικός, καθηγήτρια μέσης εκπαίδευσης, Msc Θεολογίας και υπ. δρ. Βυζαντινής Ιστορίας.
