Μέρος 1ο
Όπως έχει ξαναγραφτεί, το κτήριο που στεγάζεται σήμερα το «Τελωνείο» της Καλαμάτας είναι το πρώτο δημόσιο κατάστημα στην πόλη μας και το οποίο θεμελιώθηκε στις 30/9/1901.
Προηγούμενα, στα 1882, είχε τεθεί ο θεμέλιος λίθος του λιμανιού, του οποίου την επιτροπή αποτελούσαν οι τότε επιφανείς πολίτες της πόλης: Σπύρος Εφέσιος, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Κ. Σαράβας.
Το σχέδιο του λιμανιού είχε εκπονήσει ο Γάλλος μηχανικός ΠΑΣΧΑΛ, την κατασκευή του είχε αναλάβει ο εργολάβος ΜΑΤΣΑΣ και την αποπεράτωσε ο Ιταλός μηχανικός ΡΑΣΠΙΝΙ το 1901.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η ΜΠΟΥΚΑ της Μεσσήνης και η ΝΤΟΥΑΝΑ της Καλαμάτας ήταν από παλιά τελωνοφυλάκια των Βυζαντινών, των Φράγκων, των Βενετών και των Τούρκων.
Από την ΝΤΟΥΑΝΑ της Καλαμάτας φορτώνονταν με μικρά πλοία για την Πάτρα και στη συνέχεια με μεγάλα πλοία, εμπορεύματα για το εξωτερικό, από τους ομώνυμους Δήμους Οιχαλίας, Ανδανίας, Αβίας κ.ά., ενώ από την Μπούκα φορτώνονταν, για την ίδια διαδρομή, από τους Δήμους Μεσσήνης, Εύας, Αριστομένους κ.ά.
Στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια η Ναυτιλία ήταν πολύ περιορισμένη, ιδιαίτερα λόγω της πειρατείας που γινόταν.
Παρ’ όλα αυτά, στη θαλάσσια περιοχή μπροστά από τη συνοικία της Ανάληψης – που είναι η πρώτη συνοικία της παραλίας της Καλαμάτας – ναυλοχούσαν τους θερινούς μήνες σπετσιώτικα, υδραίικα και γαλαξιδιώτικα καράβια, καθώς και ξένα πλοία κατά τους μήνες εξαγωγής των προϊόντων της περιοχής.
Τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και της ανασφάλειας, προσόρμιζαν στις Κιτριές ή στον όρμο του Αλμυρού, όπου και υπήρχαν τελωνεία, ακόμα και κατά τους βυζαντινούς χρόνους.
Το καλοκαίρι του 1829, όταν ο κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας ήρθε στην περιοχή μας για να επισκεφθεί το ΜΑΙΖΩΝΑ, το ρωσικό σκάφος στο οποίο επέβαινε, προσόρμισε στο λιμάνι του Αλμυρού.
Εκεί δέχθηκε τις τοπικές Αρχές, καθώς και τη δημογεροντία της τότε επαρχίας Σταυροπηγίου (σημερινή Αβία), που την αποτελούσαν οι αξιωματούχοι του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα: Χριστόδουλος Καπετανάκης, Μιχαήλ Νικητάκης, Κωνσταντίνος Κουτήφαρης και Ιωάννης Λογοθέτης.
Τo 1890 το Τελωνείο της Καλαμάτας ήταν πέμπτο κατά σειρά στις εισπράξεις δασμών και δεύτερο στις εισπράξεις εγγείων φόρων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα 1864 το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμάτας, με δήμαρχο τον Πέτρο Μαυρομιχάλη, παρεμπόδισε την επέκταση στην παραλία της πόλεως «NEAI ΚΑΛΑΜΑΙ» – όπως λεγόταν για πολλά χρόνια το παραλιακό τμήμα της πόλης που ήταν ενωμένο μεταξύ του.
Εκεί, τότε, υπήρχαν δύο αραιοκατοικημένες συνοικίες – 200 σπίτια συνολικά – της Ανάληψης και της Ανατολικής Παραλίας, που οι εύποροι Καλαματιανοί είχαν για τις θερινές διακοπές.
Στα 1869 στην Καλαμάτα λειτουργούσαν πέντε μεγάλα μεταξουργεία, εκ των οποίων το ένα λεγόταν «Μέγα ατμοκίνητο». Ενώ στα 1872 υπήρχαν τέσσερα τέτοια εργοστάσια τα οποία ήταν: του Αλεξ. Φουρνέ που είχε ιδρυθεί το 1837, της εταιρείας ΦΕΛΣ και ΣΙΑ που είχε ιδρυθεί το 1858, της εταιρείας Θ. Μαρκόπουλου – Ροδοκανάκη – Μαράβα που είχε ιδρυθεί το 1868 και του Διον. Ευμορφόπουλου που είχε ιδρυθεί το 1853.
Το 1875 ο Δήμος Καλαμάτας έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της μεταξοβιομηχανίας.
Με εισήγηση του δημάρχου Εμμ. Μπενάκη συστάθηκε επιτροπή από τον Αλέξ. Φουρνά (ο οποίος ήταν αξιωματικός του Μαιζώνος και πρώτος μεταξοβιομήχανος της Καλαμάτας), τον Αριστ. Πανταζόπουλο (έμπορο – τραπεζίτη), τον Βίκτορα Τζαν (Γερμανό πρόξενο στην Καλαμάτα), τον Θ. Ι. Κυριακό (τότε βουλευτή και πρώην δήμαρχο Καλαμάτας), τον Γεώργιο Μελισσουργό (νομικό-συγγραφέα) και Σπύρο Εφέσιο (τραπεζίτη).
Σκοπός της επιτροπής ήταν η μελέτη και βελτίωση της μεταξοϋφαντικής βιομηχανίας στην πόλη μας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στον τομέα της μεταξοβιομηχανίας η Καλαμάτα ήταν το μεγαλύτερο κέντρο του προϊόντος σ’ όλη την Ελλάδα και έτσι το 1879 ιδρύθηκε στην πόλη μας – με τη συμπαράστασή της τότε κυβέρνησης – «Σχολή προς διδασκαλίαν ανατροφής μεταξοσκωλήκων κατά το σύστημα Παστέρ».
Διευθυντής της Σχολής διωρίσθη ο Γ.Α. Δουρούτης.
Το 1859 η Μονή Καλογραιών Καλαμάτας πήρε χρηματική ενίσχυση από την πολιτεία για τα περίφημα μεταξωτά και την ανάπτυξη της μεταξοτεχνίας. Εργάζονταν 68 καλόγριες και πολλά κορίτσια της πόλης ως βοηθοί.
Το «Λιμενικό Ταμείο Καλαμάτας» συστάθηκε το 1868, προκειμένου με τους πόρους του να κατασκευαστεί το λιμάνι. Μέχρι το 1884, δηλαδή σε διάστημα 16 χρόνων, είχαν εισπραχθεί 110.934 δραχμές.
(Συνεχίζεται)
Για την ιστορία της πόλης: Βασίλης Ι. Μανιάτης
