«Το έγκλημα είναι επισκέπτης στο σπίτι των παιδιών. Όχι οικοδεσπότης»
Κοινή ασπίδα προστασίας για όποιο παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο έχουν δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια η Εταιρία Προστασίας Ανηλίκων (ΕΠΑ) και η Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων του Δικαστηρίου, αντιμετωπίζοντας κάθε περιστατικό ξεχωριστά ανάλογα με την ιδιαιτερότητά του προβλήματος που αντιμετωπίζει.
Από τα περιστατικά που έχουν αντιμετωπίσει όλη αυτή την περίοδο στην κορυφή συνεχίζουν να βρίσκονται οι παραβάσεις του ΚΟΚ και ακολουθούν οι κλοπές από ανήλικους.
Ωστόσο, σε μια αναλυτική κουβέντα, η Γενική Γραμματέας της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων και Επιμελήτρια Ανηλίκων Αγγελική Ρουμελιώτου – Πούπουζα, τονίζει ότι το έγκλημα είναι επισκέπτης στο σπίτι των παιδιών και όχι οικοδεσπότης και γι’ αυτό πρέπει κάποια στιγμή να πάρουμε στα σοβαρά, σε αυτή τη χώρα, την έννοια της παιδικής προστασίας.
Περιπτώσεις παραβατικότητας
Όπως σημείωσε αρχικά η κα Ρουμελιώτου, η Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Καλαμάτας ουσιαστικά είναι αλληλένδετη με την Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων του Δικαστηρίου. Παρά το γεγονός ότι η πρώτη διοικείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο τοποθετείται με Υπουργική απόφαση, ενώ η δεύτερη αποτελεί περιφερειακή υπηρεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, λειτουργούν συνδυαστικά με κοινό σκοπό: την πρόληψη και την αντιμετώπιση της θυματοποίησης και της παραβατικότητας των ανηλίκων. Άρα η μια Υπηρεσία ενισχύει την άλλη, επιστρατεύοντας η κάθε μια διαφορετικά μέσα.
Ποια όμως είναι τα περιστατικά που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι της ΕΠΑ;
«Το φάσμα των περιπτώσεων που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στον τομέα της παραβατικότητας των ανηλίκων είναι τεράστιο και εντελώς ανομοιογενές, δεδομένου του ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και μοναδική. Αν επιχειρούσαμε μια αδρή κατηγοριοποίηση των ζητημάτων που εισέρχονται στις δικαστικές υπηρεσίες με πρωταγωνιστές τους ανηλίκους, θα μπορούσαμε να δούμε ότι τη μερίδα του λέοντος κατέχουν οι υποθέσεις παραβιάσεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Είναι αδικήματα που δεν έχουν θύμα απαραίτητα ένα δεύτερο πρόσωπο όπως το αδίκημα της επικίνδυνης σωματικής βλάβης, εντούτοις έχουν βαρύνουσα σημασία καθώς μπορούν να θυματοποιήσουν τον ίδιο τον ανήλικο που παραβατεί. Να τον θέσουν δηλαδή σε εξαιρετικό κίνδυνο. Θύμα και δράστης ταυτόχρονα. Στον τομέα αυτό χρειαζόμαστε την οργάνωση ενός πολύ ισχυρού πλέγματος πρόληψης, ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, οπότε η Εταιρεία και η Υπηρεσία Επιμελητών προσπαθούν να διαδραματίσουν ένα καθοριστικό ρόλο. Δεν μπορούμε να χάνουμε πόλεις παιδιών στην άσφαλτο και να μένουμε άπραγοι με τη δικαιολογία ότι ευθύνεται η εφηβεία. Η εφηβεία είναι ο παρονομαστής αλλά ο αριθμητής είναι η προσωπικότητα του εφήβου, η οικογένεια, η καθημερινότητά του, οι φίλοι του, το σχολείο του, το περιβάλλον του, οι επιρροές του. Εκεί θα πρέπει να στοχεύσουμε αν θέλουμε να πετύχουμε», εξήγησε η κα Ρουμελιώτου.
Κλοπές
Η δεύτερη κατά σειρά κατηγορία παραβατικότητας που επηρεάζει τους ανήλικους είναι οι κλοπές, όπου υπάρχουν σημαντικές ιδιαιτερότητες, όπως διευκρίνισε η γραμματέας της ΕΠΑ.
«Έχουμε τα παιδιά που προβαίνουν σε μια κλοπή από ανωριμότητα, πειραματισμό, αντίδραση ή γιατί τους παρέσυραν άλλοι. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι χειρισμοί είναι απλοί. Συνήθως δεν έχουμε υποτροπές και έχουμε πολύ καλή πρόγνωση μέσα από κατάλληλους χειρισμούς και έγκαιρη παρέμβαση.
Έχουμε όμως και τους ανηλίκους που εισέρχονται με μεγάλη σειρά υποθέσεων, όπου η πρόγνωση είναι πιο δύσκολη. Συνήθως, αυτά τα παιδιά έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, έχουν οικογενειακό περιβάλλον που δεν μπορεί να τα συγκρατήσει, έχουν συνάψει φιλικές σχέσεις με άλλα πρόσωπα με όμοιες συνήθειες, το αξιακό τους σύστημα είναι σαθρό, ανήκουν σε πολιτισμικά περιβάλλοντα, όπου ενδεχομένως η παραβατικότητα είναι συχνότερη και εν τέλει η καθημερινότητά τους δε μοιάζει με εκείνη των συνομηλίκων τους που δεν έχουν εμπλοκές. Είναι μια καθημερινότητα με πολλά τρωτά και προκλήσεις, ενώ παράλληλα απουσιάζει οποιοδήποτε δίκτυ προστασίας. Η παγίδα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να πιστέψουμε ότι η σωστή αντιμετώπιση είναι η ποινική αντιμετώπιση από μόνη της, χωρίς παράλληλες κοινωνικοπολιτικές παρεμβάσεις.
Θεωρώ ότι η τιμωρία σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά, αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα. Το πρόβλημα θα «κοιμηθεί» για λίγο και θα αναζωπυρωθεί πιο δυνατά. Μόνο η συνέπεια που έχει χαρακτήρα διαπαιδαγώγησης αποτελεί την ελπίδα για ένα καλύτερο και πιο αρμονικό αύριο, τόσο για τα ίδια τα παιδιά που παραβατούν, όσο και για το κοινωνικό σύνολο που ανήκουν. Αυτό όμως, αν θέλουμε να είναι ουσιαστικό, πρέπει να ξεκινήσει νωρίς, από χθες, ως πρόληψη, και όχι από την στιγμή που ένας ανήλικος έχει ήδη βγει στην επίσημη παραβατικότητα. Πιστεύουμε κι εμείς ότι το έγκλημα είναι επισκέπτης στο σπίτι των παιδιών. Όχι οικοδεσπότης, όπως στην περίπτωση των ενηλίκων δραστών».
Παιδί – θύμα
Η Εταιρεία ασχολείται και με το παιδί – θύμα όταν υπάρχει εντολή από αρμόδια εισαγγελική ή δικαστική αρχή.
«Είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο, δεν θα έλεγα μεγαλύτερης ή μικρότερης σημαντικότητας, καθώς για μας πάντα ένα παιδί-θύτης, είναι παράλληλα ένα παιδί-θύμα. Ειδικότερα όμως, η κακοποίηση όλων των μορφών είναι ένα ζήτημα που πάντα μας απασχολεί. Εμείς οφείλουμε να γινόμαστε φωνή των παιδιών, που τους πήραν τις φωνές. Αυτό, όσο ποιητικό και αν ακούγεται, τόσο δύσκολο είναι. Δεν είναι σκοπός μας η επιθετική παρέμβαση στην οικογένεια και η απομάκρυνση ενός παιδιού. Σκοπός μας είναι να προσπαθήσουμε να συμβάλουμε με κάθε τρόπο στην επανάκτηση της οικογενειακής συνοχής, στη στήριξη της οικογένειας και στην αποφυγή κάθε κινδύνου διάλυσής της όταν αυτό μπορεί να προληφθεί μέσα από την κοινωνικοπρονοιακή στήριξη. Στον τομέα αυτό η εταιρεία δεν λειτουργεί μόνη της, αλλά ως κρίκος ενός μεγάλου συστήματος που περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικοπρονοιακές δομές του νομού, τη χαρτογράφηση των οποίων επιχειρήσαμε από την πρώτη στιγμή λειτουργίας. Υπάρχει ένας ουσιαστικός διάλογος που πάντα έχει ως επίκεντρο τα παιδιά. Η εταιρεία προσπαθεί να συμβάλει τόσο σε πρωτογενές επίπεδο με ημερίδες, σεμινάρια, ενημερωτικά προγράμματα, αλλά και σε δευτερογενές επίπεδο με γνωμοδότηση, συμβολή στην κοινωνική έρευνα ή την παρέμβαση κατόπιν σχετικής εντολής, πάντα όμως σε συνεργασία με τις υπηρεσίες».
Ασπίδα προστασίας
Τα πιο δύσκολα περιστατικά που αντιμετωπίζουν, σύμφωνα με την κα Ρουμελιώτου, είναι αυτά που το οικογενειακό δίκτυο στήριξης του παιδιού είναι ποιοτικά ανύπαρκτο ή και ζημιογόνο.
«Η αλήθεια είναι ότι, αν δεν έχουμε στοιχειώδεις κατάλληλες συνθήκες, οι ελπίδες μας για ουσιαστική παρέμβαση είναι ελάχιστες. Ενίοτε ανοίγεται ο δρόμος της πρότασης απομάκρυνσης από τη φυσική οικογένεια, για λίγο ή και για περισσότερο. Αυτό είναι το δυσκολότερο σημείο της αποστολής μας. Ξέρετε πόσο επώδυνο είναι να βιώνει ένα παιδί ή ακόμη και ένας επαγγελματίας αυτήν την αίσθηση του απομάκρυνσης; Γιατί ένα παιδί, όσο παθολογικό και αν είναι το οικογενειακό του περιβάλλον, αυτό του είναι γνώριμο. Από την άλλη πάλι, γονείς με προβληματικό γονικό ρόλο, κακοποιητικό ή παραμέλησης, προβάλουν τεράστιες αντιστάσεις, ακόμη και εκβιασμούς, απειλές προς τους κοινωικοπρονοιακούς επαγγελματίες. Τα νερά είναι πολύ βαθιά λοιπόν και ενίοτε οι επαγγελματίες πρέπει να κολυμπήσουν σε αυτά με ελάχιστα εργαλεία στα χέρια τους. Πρέπει κάποια στιγμή να πάρουμε στα σοβαρά, σε αυτή τη χώρα, την έννοια της παιδικής προστασίας γιατί μέχρι τώρα δοκιμαζόμαστε και δοκιμάζουμε. Σκεφτείτε για παράδειγμα: Πόσοι επαγγελματίες πλέον εργάζονται στις δομές; Κάτω από ποιες συνθήκες; Με ποια μέσα και εργαλεία; Με ποια εποπτεία; Με τι ασφάλεια; Με τι δυνατότητες παρέμβασης μέχρι σήμερα; Και το αύριο δεν θα μας το συγχωρέσει αυτό. Ελπίδα μας πάντα σε αυτό είναι ο θεσμός της αναδοχής, όταν θα λειτουργήσει όπως πρέπει να λειτουργήσει. Μέχρι τώρα η αναδοχή αποτελεί σημαία αλλά δεν αποτελεί εφαρμοστέα πρακτική γιατί σκοντάφτει σε πολλά θεσμικά και ουσιαστικά κενά. Αυτό λοιπόν είναι η Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Καλαμάτας. Η αποστολή της είναι να ανοίγει την κουβέντα πάνω σε θέματα που αξίζει να μιλιούνται. Να φτιάχνει τις συνθήκες για να κάθονται όλοι στο ίδιο τραπέζι. Να προσπερνά ότι πρέπει να προσπεραστεί, αλλά και να σκοντάφτει ξανά και ξανά εκεί που δεν πρέπει να προσπεράσει. Να υποστηρίζει το έργο των δικαστικών υπηρεσιών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων. Να συμβάλει στη διαπαιδαγώγησή τους. Και να γίνεται ασπίδα προστασίας για κάθε παιδί που βρίσκεται σε κίνδυνο», κατέληξε.
Της Βίκυς Βετουλάκη
