Η πόλη μας έχει το προνόμιο να φιλοξενεί μικρά ιστορικά εκκλησάκια παλαιών αρχοντικών οικογενειών. Η παρουσία τους μαρτυρεί ότι τα παλιά χρόνια, οι πυργοδεσποτικές αρχοντικές οικογένειες του τόπου μας, έχτιζαν τα δικά τους ατομικά εκκλησάκια.
Ναός Τριών Ιεραρχών (Ταξιαρχάκι)
Ως γνωστόν, το εκκλησάκι αυτό βρίσκεται δυτικά, πλησίον της πλατείας Μαυρομιχάλη.
Υπήρξε ο οικογενειακός ναός της οικογένειας των πλουσίων Μπενάκηδων.
Διεσώθη παραδόξως το 1770 από την εκδικητική μανία του Τούρκου Βελή – πασά, ο οποίος εκδικούμενος τον Παναγιώτη Μπενάκη –ο οποίος είχε λάβει μέρος στην επανάσταση των Ορλόφ- έκαψε το μεγαλοπρεπή πύργο του από άκρου εις άκρον.
Το εκκλησάκι αυτό, σύμφωνα με τον ιστορικό μας Δημήτρη Δουκάκη, κληρονομήθηκε από την Παντζεχρούλα, κόρη του Μπενάκη και μητέρα του πρώτου δημάρχου της Καλαμάτας το 1835, Παναγιώτη Μπενάκη.
Η Παντζεχρούλα πέθανε στην Καλαμάτα το 1842 και ετάφη στο μικρό αυτό οικογενειακό εκκλησάκι.
Στον οικογενειακό τους τάφο φυλάσσονταν τα οστά και άλλων μελών της οικογένειας, όπως του στρατηγού Αντώνη Μαυρομιχάλη, ο οποίος είχε παντρευτεί κόρη της Παντζεχρούλας Μπενάκη.
Όταν ο ναός διευρύνθηκε νότια, ανασκάφθηκε ο τάφος και τα οστά διεσκορπίστηκαν. Διεσώθησαν από τον Θεμιστοκλή Κουτσομητόπουλο και το 1930 φρόντισε να φυλαχθεί η ταφική πλάκα της Παντζεχρούλας μέσα στο ναό.
Σύμφωνα λοιπόν με τους ιστορικούς μας Δημήτρη Δουκάκη και Ορέστη Χρυσοσπάθη, τα οστά των Μπενάκηδων και του Αντώνη Μαυρομιχάλη, βρίσκονται στο μικρό Ταξιαρχάκι.
Ναός Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού Αλεξάκη
Ο πύργος του Θανάση Αλεξάκη βρισκόταν βόρεια της πόλης – σημερινή οδός Κυριακού- όπου και η εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος.
Ο ναός υπήρξε το οικογενειακό εκκλησάκι, το οποίος σώζεται μέχρι σήμερα και γιορτάζεται την 1η Ιουλίου κάθε χρόνο.
Ιστορικά αναφέρεται ότι εκεί υπήρξε «Κρυφό Σχολείο» στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, καθώς και θρησκευτικό καταφύγιο για τους υπό διωγμό χριστιανούς.
Οι Αλεξάκηδες αψηφούσαν τους κινδύνους, προσφέροντας τον πύργο τους ως άσυλο.
Σήμερα είναι παρεκκλήσι του Ιερού Ναού της Υπαπαντής.
Ναός Αγίου Νικολάου Εφεσίων
Στα προεπαναστατικά χρόνια (1700), εμφανίστηκε στην πόλη μας η οικογένεια των Εφεσίων, προερχόμενη από την Έφεσο της Μικράς Ασίας.
Ο Νίκος, ο Σπύρος και ο Ηλίας. Από την ιστορία μας γνωρίζουμε ότι, μεγαλούργησαν στο τόπο μας, ασχολούμενοι με το εμπόριο της μετάξης και αργότερα με τραπεζικές δραστηριότητες.
Ένα από τα κτίσματα αυτής της οικογένειας υπήρξε και το μικρό οικογενειακό τους εκκλησάκι, ο Άγιος Νικόλαος, που βρίσκεται στη θέση Φραγκόλιμνας και πιο συγκεκριμένα στα «Αφεσάνικα». Τοπωνύμιο το οποίο πήρε από τα κτήματα που είχαν εκεί.
Ο ιστορικός μας Δημ. Δουκάκης, στο βιβλίο του για τη Μεσσηνία, αφιερώνει μεγάλο κεφάλαιο για την οικογένεια αυτή και το μικρό εκκλησάκι το οποίο υπολογίζεται ότι κτίστηκε μεταξύ 1859 και 1874.
Η ιδιαιτερότητα του ναΐσκου αυτού, είναι ότι κατά τη διάρκεια εργασιών στη βορεινή πλευρά του, ανακαλύφθηκαν πανάρχαια ερείπια, τα οποία κατά τους ιστορικούς Αθανάσιο Πετρίδη και Ανδρέα Σκιά, υπήρξαν τείχη της πόλης των Φαρών, τα οποία ξεκινούσαν από το Κάστρο και έφθαναν μέχρι την παραλία.
Σήμερα το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου – Εφεσίων, υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολης Μεσσηνίας, η οποία το φροντίζει ευπρεπώς.
Για την ιστορία της πόλης
Βασίλης Ι. Μανιάτης
