Ανησυχία για την ελαιοκομία με αφετηρία την τιμή του ελαιολάδου
Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας μεθαύριο Δευτέρα ένα από τα σημαντικότερα θέματα της ημερήσιας διάταξης είναι αυτό των προτάσεων της Δημοτικής Αρχής για το ελαιόλαδο. Παρακάτω δημοσιεύουμε την εισηγητική έκθεση, η οποία, ως μια πρώτη εντύπωση, αντιμετωπίζει το πρόβλημα με τη δέουσα προσοχή.
Εισήγηση Δημοτικής Αρχής
Η ελαιοκομική περίοδος 2019-2020 φτάνει στο τέλος της. Μετά τη διάψευση των προσδοκιών για την τιμή του ελαιολάδου και εν όψει της νέας ελαιοκομικής περιόδου, η οποία άμεσα θα ξεκινήσει, είναι η κατάλληλη στιγμή για προβληματισμό. Προβληματισμό σε σχέση με το βασικό πρόβλημα της ελαιοκαλλιέργειας: τη βιωσιμότητά της αυτή καθ’ εαυτή.
Ύστερα από σειρά καταστροφικών ετών για την παραγωγή, λόγω δακοπληξίας και μυκητολογικών ασθενειών, στο τέλος μίας χρονιάς μέτριας παραγωγικότητας (αλλά αρίστης ποιότητας), οι παραγωγοί καλούνται να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καλλιέργειας με τιμή που προσεγγίζει τα 2 ευρώ ανά κιλό. Όμως, το φαινόμενο δεν είναι καινοφανές και οι παθογένειες είναι πάντα οι ίδιες, σε μία αγορά διεθνοποιημένη και ραγδαία εξελισσόμενη.
Οι παθογένειες αυτές, οι δυσχέρειες τις οποίες ο παραγωγός καλείται να αντιμετωπίσει, ξεκινούν από την παραγωγή του ίδιου του προϊόντος. Μεγάλος κατακερματισμός του κλήρου, ο οποίος αυξάνει το κόστος μετακίνησης και τους μη παραγωγικούς χρόνους του απασχολούμενου εργατικού δυναμικού.
Τεράστιος αριθμός μη βιώσιμων, σε μεγάλο βαθμό, εκμεταλλεύσεων, με μέση έκταση ανά εκμετάλλευση κατά προσέγγιση 30 στρέμματα, όταν στην Ευρώπη η μέση εκμετάλλευση είναι άνω των 100 στρεμμάτων.
Μικρά η καθόλου κέρδη, τα οποία δεν επαρκούν για αποσβέσεις, πόσω μάλλον για περαιτέρω επενδύσεις. Έλλειψη εργατικών χεριών κατά τη βραχυχρόνια περίοδο της συγκομιδής, με αποτέλεσμα τα ημερομίσθια να είναι ασύμφορα. Συνοψίζοντας: αποεπένδυση, χαμηλή παραγωγή, έλλειψη ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με το μέσο διεθνή ανταγωνιστή-παραγωγό ελαιολάδου.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η Μεσσηνία, με μία παραγωγή 30.000 – 60.000 τόνων ελαιολάδου ανά έτος και πρώτη σε παραγωγή περιοχή στην Ελλάδα, μετά βίας συγκρίνεται με συνεταιρισμούς της Ισπανίας, με παραγωγή 60.000 τόνων ετησίως, όπου η συγκομιδή γίνεται μαζικά, η μεταφορά του καρπού γίνεται επίσης μαζικά, σε μεγάλες σύγχρονες μονάδες ελαιοπαραγωγής, οι οποίες αναλαμβάνουν και την αποθεματοποίηση – αποθήκευση υπό τις κατάλληλες συνθήκες.
Ο Έλληνας μικροπαραγωγός δεν μπορεί να κάνει αποθεματοποίηση, ενώ αν κάνει, οι συνθήκες αποθήκευσης υποβαθμίζουν το προϊόν, το οποίο πρέπει ούτως ή άλλως να διοχετευθεί στην αγορά γρήγορα για λόγους ρευστότητας της εκμετάλλευσης.
Οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις οι οποίες είναι στη διάθεσή του είναι αντιπαραγωγικές και υποβαθμισμένες, ή, ακόμα και αν είναι σύγχρονες, επιβαρύνονται με το κόστος διαχείρισης του προϊόντος μιας πλειάδας μικροεκμεταλλεύσεων, το οποίο και αυτό τελικά καταλήγει να το επωμίζονται οι καλλιεργητές.
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι η παραγωγή του ελαιολάδου αντιμετωπίζει θεμελιώδη προβλήματα, την ώρα που ο διεθνής ελαιώνας επεκτείνεται σε νέες χώρες (Αυστραλία, Λατινική Αμερική, πολλές χώρες στη μεσογειακή ακτή της Αφρικής) και συγκεντρώνεται σε ολοένα μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, με χρήση νέων τεχνολογιών και χρηματοδοτικών εργαλείων και με χαμηλό κόστος εργατικών.
Όμως και στη διάθεση του προϊόντος τα προβλήματα είναι κρίσιμα και αντανακλώνται στις διακυμάνσεις της τιμής και το πάντα χαμηλό επίπεδο στο οποίο η τιμή κινείται, σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες.
Οι φρούδες ελπίδες για το μέλλον της ελληνικής ελαιοκομίας αναπτερώθηκαν, όταν η τιμή του ελαιολάδου για τον παραγωγό προσέγγισε κατά το παρελθόν, και κάποτε μάλιστα ξεπέρασε, το ψυχολογικό όριο των 4 ευρώ ανά κιλό. Δε συνυπολογίστηκε, όμως, η διεθνής κατάσταση και η παραγωγή της Ισπανίας και άλλων χωρών.
Μετά 7 χρόνια ξηρασίας και με τον ισπανικό ελαιώνα να κινδυνεύει σε ορισμένες περιπτώσεις με απώλεια του φυτικού κεφαλαίου, η παραγωγή της ανταγωνίστριας χώρας ήταν σχετικά μικρή, εκτινάσσοντας την τιμή του ελαιολάδου διεθνώς και διπλασιάζοντας την τιμή του δικού μας λαδιού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ισπανία είναι πρώτη παραγωγός στον κόσμο σε ελαιόλαδο και σύντομα θα λάβει και τα σκήπτρα στο χώρο της εμπορίας από την ανταγωνίστρια Ιταλία, έχοντας πλέον τον πλήρη σχεδόν έλεγχο του ελαιολάδου στην παγκόσμια αγορά. Πλέον, η ισπανική παραγωγή έχει ανακάμψει, ενώ έχουν μπει δυναμικά με μεγάλες ποσότητες και άλλες χώρες όπως Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο, και η τιμή του ελαιολάδου έχει επιστρέψει στο επίπεδο των 2 ευρώ ανά λίτρο για την Ελλάδα.
Η τιμή του ελληνικού λαδιού επί της ουσίας αποτελεί τη τιμή βάσης για το ποιοτικό ανώνυμο ελαιόλαδο παγκοσμίως. Την τιμή, δηλαδή, την οποία απολαμβάνει ο παραγωγός όταν δεν έχει γίνει καμία τυποποίηση και καμία προσπάθεια προώθησης, ώστε να ενσωματωθεί κάποια προστιθέμενη αξία. Είναι η τιμή ενός προϊόντος που όλη η υφήλιος καταναλώνει, αλλά κανείς δε γνωρίζει την προέλευσή του.
Είναι προφανές ότι η ελληνική ελαιοκομία ωθείται σε μια νέα φάση. Ωθείται, από τις διεθνείς εξελίξεις και την εγχώρια οικονομική συγκυρία, στο κομβικό εκείνο σημείο όπου κινδυνεύει η ίδια της η συνέχεια. Πράγματι, ένα από τα πρώτα σε σημασία αγροτικό προϊόν της χώρας απαξιώνεται. Συναισθηματικοί καθαρά λόγοι εμποδίζουν τους παραγωγούς να καταστρέψουν τους ελαιώνες τους, οι οποίοι σημειωτέον φυτεύτηκαν με πόνο ψυχής πάνω στους συκεώνες και τους αμπελώνες μίας άλλης εποχής, ενώ οι μικροπαραγωγοί της πρωτεύουσας σύντομα θα εγκαταλείψουν ξανά τα χωράφια τους στη μοίρα τους.
Όμως, είναι άδικο για τις γενιές που θα έρθουν και για αυτές που μόχθησαν να απαξιωθεί το φυτικό κεφάλαιο που δημιουργήθηκε εκ του μηδενός και με τόσους αγώνες. Και είναι άδικο, το προϊόν που έθρεψε το λαό μας και πάντα τον θρέφει να αφεθεί στη λήθη. Και είναι άδικο γιατί πραγματικά υπερέχει, γιατί πραγματικά είναι το καλύτερο στον κόσμο και πραγματικά είναι ένα δώρο της ελληνικής γης ανεκτίμητο, το οποίο ήδη είναι εδώ, στα χέρια μας, περιμένοντας να πάρει τη θέση που πάντα έπρεπε να έχει.
Σκέψεις- προτάσεις
Απαιτείται, λοιπόν, η χάραξη μιας μακροχρόνιας, συμπαγούς εθνικής αγροτικής πολιτικής για το ελαιόλαδο σε πολλά επίπεδα.
Α) 1. Η εθνική αυτή στρατηγική είναι προφανές ότι θα έχει κύριο άξονα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της καλής του ποιότητας του προϊόντος μας (στοιχείο στο οποίο ήμαστε ανταγωνιστικοί). Ουσιαστικά θα «χτισθεί» ένα ιδιαίτερο ξεχωριστό προϊόν που θα διακρίνεται με ευκολία στο ράφι και ο καταναλωτής με υψηλές απαιτήσεις θα είναι διατεθειμένος να το πληρώσει.
Η διασφάλιση της ποιότητας, δηλαδή η εγγυημένη ποιότητα σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της τιμής. Σε αυτό, σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει η Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης Καλαμάτα, που πλέον έχει επεκταθεί σε όλη τη Μεσσηνία και ενσωματώνει συγκεκριμένες προδιαγραφές ποιότητας.
2. Συστηματική εθνική προσπάθεια εξωστρέφειας προβολής του ξεχωριστού αυτού προϊόντος με όλα τα διαθέσιμα εργαλεία.
3. Η ίδρυση ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ καθίσταται πλέον αναγκαία όσο ποτέ όπως και η δυναμική παρέμβαση, ώστε η Ελλάδα να επανέλθει εκπροσωπούμενη στα διεθνή όργανα (Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας, Κομισιόν) παράλληλα με την άσκηση αγροτικής διπλωματίας.
Επίσης, είναι αναγκαία η προβολή του προϊόντος μας στην εσωτερική αγορά, μεγάλο τμήμα της οποίας αγνοεί πόσο ποιοτικό είναι το ελληνικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και χρησιμοποιεί σπορέλαια στη μαγειρική του.
Β) Για το σκοπό αυτό απευθύνουμε έκκληση συσπείρωσης και συνεργασίας, σε όλους τους φορείς, θεσμικούς και ιδιωτικούς, καταγράφουμε και αναφέρουμε προτάσεις που θα μπορούσαν συνδυαζόμενες να φέρουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα:
1. Επιθετική πολιτική μάρκετινγκ, υπό την εποπτεία και το συντονισμό του ΥΠΑΑΤ με σκοπό: Τη δημιουργία Χρηματιστηρίου Παρθένου και Έξτρα Παρθένου Ελαιολάδου, στην παραγωγή των οποίων η χώρα μας ηγείται διεθνώς ποιοτικά και ποσοτικά, ώστε να υπάρξει διαφάνεια και ευκολία πρόσβασης του διεθνούς αγοραστή στο εγχώριο προϊόν.
•Οργάνωση και σύγκλιση των τυποποιητών — μικροτυποποιητών ελληνικού ελαιολάδου, κάτω από κοινή ομπρέλα μάρκετινγκ-χρηματοδοτήσεων-διακίνησης-αποθήκευσης-παρουσίασης.
•Δημιουργία δομών και υποδομών κατάλληλων για συλλογική αποθεματοποίηση, διασφάλιση ποιότητας και διάθεση του αποθεματοποιημένου ελαιολάδου, με σκοπό τη βελτίωση της διαπραγματευτικής μας θέσης στη διεθνή αγορά.
•Αξιοποίηση ενός μειονεκτήματος της ελληνικής εκμετάλλευσης ως πλεονεκτήματος: δημιουργία αλυσίδας ιχνηλασιμότητας σε σχέση με το τελικό προϊόν, «από το χωράφι στο ράφι».
•Αξιοποίηση και προώθηση του τρόπου συγκομιδής των ελαιώνων μας ως εργαλείο μάρκετινγκ, σε αντιδιαστολή με τις σύγχρονες, βιομηχανικές καλλιέργειες.
Αυτονόητο ότι, για να υπάρχουν ικανές ποσότητες ποιοτικού εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου, πρέπει να εξασφαλισθεί η άριστη διενέργεια δακοκτονίας, και να προωθηθεί η επιστημονική έρευνα και παροχή συμβουλών στους παραγωγούς για παλιούς και νέους εχθρούς και ασθένειες της έλαιο καλλιέργειας.
2. Παράλληλα, προτείνουμε την υποστήριξη και ενεργοποίηση των φορέων αγροτικού συνεργατισμού με σκοπό:
-Εξοικείωση του αγρότη με νέες καλλιεργητικές τεχνικές και κυρίως με νέες μεθόδους συγκομιδής
-Αξιοποίηση των προγραμμάτων ευφυούς γεωργίας, την εφαρμογή των οποίων ο Δήμος Καλαμάτας θα υποστηρίξει και οικονομικά.
-Δημιουργία νέων Ομάδων Παραγωγών και ισχυροποίηση των υπαρχουσών, που είναι ένα ευέλικτο εργαλείο συνεργατισμού, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα σοβαρά κονδύλια από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία μένουν αναξιοποίητα.
Οι Ομάδες Παραγωγών είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την απόκτηση μέσων βελτίωσης της καλλιέργειας και εκμηχάνισης της συγκομιδής, καθώς και να προχωρούν κάθε χρόνο στην ομαδική αγορά εφοδίων, που θα οδηγήσουν στη μείωση του κόστους παραγωγής. Οργάνωση-προώθηση του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού από περιοχή σε περιοχή, ώστε να διευκολύνεται η συγκομιδή.
Γ. Πέραν αυτών, ο Δήμος Καλαμάτας, με το βαρύ όνομα ποιότητας Καλαμάτα που απλώνεται σε όλη τη Μεσσηνία για τα προϊόντα ελαιοκομίας, τη βρώσιμη ελιά και το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, προτείνει τη συνένωση τοπικών δυνάμεων με τους παραγωγούς και τους τυποποιητές και εμπόρους, για την αύξηση της κατανάλωσης σε επίπεδο χώρας, τον καταρχήν εφικτό στόχο με:
1. Απευθείας προβολή του προϊόντος στους νομούς – στόχους, όπως για παράδειγμα αυτοί της Βόρειας Ελλάδος, σε Ήπειρο, Μακεδονία και Θράκη, που θα ενημερώνει τους κατοίκους για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Καλαμάτα και τα οφέλη για την υγεία που προσφέρει η κατανάλωση του. Υπάρχει σημαντικό έδαφος προβολής και διαφήμισης (και με συμμετοχή σε εκθέσεις) στις μεγάλες αγορές, που είναι η Αθήνα των 5 εκατομμυρίων κατοίκων, η Θεσσαλονίκη και όλη η Βόρεια Ελλάδα, δηλαδή τα γεωγραφικά διαμερίσματα Ηπείρου, Μακεδονίας και Θράκης.
2. Πρωτότυπα video διάρκειας 30 δευτερολέπτων, των οποίων ο Δήμος θα καλύψει το κόστος δημιουργίας, που θα προβάλλονται από τηλεοπτικούς σταθμούς της Βόρειας Ελλάδος και τοπικούς της Αττικής με συγκριτικά μικρό κόστος και θα ενημερώνουν το κοινό για ποιο λόγο αξίζει να βάλει στη διατροφή του το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Καλαμάτα. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα διαφημιστικών καταχωρίσεων στον έντυπο Τύπο των ανωτέρω περιοχών με το ίδιο περιεχόμενο.
Εμείς οφείλουμε να δηλώσουμε ότι θα συμμετέχουμε ενεργά με ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους σε κάθε κεντρική στρατηγική προσπάθεια, αλλά και θα αναλάβουμε πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση των ανωτέρω αναφερομένων με πρώτη τη συζήτηση της συνένωσης των τοπικών δυνάμεων σε ενιαίο σχέδιο δράσης και καλούμε όλους τους συναρμόδιους φορείς σε συνεργασία.
