Οκτώ ερωτήσεις που άπτονται των επιπτώσεων που φέρνει ο κορωνοϊός στην καθημερινή μας ζωή απαντά για το «Θ» η επιστημονικά υπεύθυνη του Κέντρου Προστασίας Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, Φωτεινή Βλαχοπουλιώτη:
-Ποιος μπορεί να είναι ο ψυχολογικός αντίκτυπος από αυτήν την τρομακτική κατάσταση που προκαλεί ο κορωνοϊός ως πανδημία;
Καθώς κατακλυζόμαστε από πολλές πληροφορίες, που λαμβάνουμε από τα ΜΜΕ αλλά και από τις συζητήσεις που κάνουμε μεταξύ μας, συχνές σκέψεις κυριαρχούν τώρα στη ζωή μας, σχετικά με το αν συμβεί κάτι σε εμάς, στα αγαπημένα μας πρόσωπα και γενικότερα ποια θα είναι τα αποτελέσματα όλης αυτής της κατάστασης. Σκέψεις που αναδύονται μπροστά στο φόβο της απειλής της ζωής, ιδιαίτερα όταν αυτό λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις, που σε οδηγούν να αλλάξεις και να διαμορφώσεις πολύ διαφορετικά την καθημερινότητα σου για να προστατεύσεις τον εαυτό σου και τους άλλους. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που πολλές φορές μας βοηθάει να κινητοποιηθούμε και να προστατευτούμε όταν εμφανίζεται μπροστά μας μια πιθανή απειλή. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν οι σκέψεις μας και ο φόβος μας ξεπερνάνε τα φυσιολογικά επίπεδα. Τότε μπορεί οι άνθρωποι να βιώσουν έντονο άγχος, φοβίες και αγχώδεις διαταραχές και υπάρχει ο κίνδυνος του πανικού, όπως εκδηλώνεται για παράδειγμα στις εικόνες που βλέπουμε σε χώρους σούπερ-μάρκετ, όπου οι άνθρωποι μαλώνουν μεταξύ τους για το ποιος θα καταφέρει πρώτος να πάρει το τελευταίο πακέτο μακαρόνια.
-Ποια είναι η σωστή στάση απέναντι σε όσα συμβαίνουν με την εξάπλωση του κορωνοϊού;
Χρειάζεται να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και το κουράγιο μας και όχι να πανικοβληθούμε. Στις κρίσιμες αυτές στιγμές που συμβαίνουν είναι σημαντικό να ακολουθούμε τα μέτρα προστασίας που εκφράζουν οι ειδικοί επιστήμονες και να υιοθετήσουμε όλοι μας, μια στάση ατομικής ευθύνης, για να νιώσουμε ασφαλείς. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν απειλείται μόνο η δικά μας ζωή, αλλά και η ζωή των ανθρώπων που είναι γύρω μας, γι’ αυτό και η συμπεριφορά μας πρέπει να είναι πιο συνειδητοποιημένη και να ανταποκρινόμαστε άμεσα στα μέτρα που λαμβάνονται. Να μην αντιδρά ο καθένας με το δικό του τρόπο, θέτοντας σε κίνδυνό τόσο τον εαυτό του όσο και τους άλλους ανθρώπους, ιδιαίτερα εκείνους που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Είναι σημαντικό να μην χάσουμε την ανθρωπιά μας, καθώς αυτή τη στιγμή χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο…
-Αναστάτωση προκαλεί και η ανατροπή της καθημερινότητάς μας…
Όλα αυτά τα μέτρα ανατρέπουν την καθημερινότητα μας, τα σχολεία δεν λειτουργούν, τα καταστήματα έχουν κλείσει, οι έξοδοί μας έχουν περιοριστεί, όπως και οι κοινωνικές μας επαφές. Όμως πρέπει να αντιληφθούμε ότι το μήνυμα «Μένουμε Σπίτι» είναι για το δικό μας καλό και για το καλό του κοινωνικού συνόλου. Αυτό σημαίνει ότι τώρα υπάρχει περισσότερος ελεύθερος χρόνος για τα μέλη της οικογένειας να είναι μαζί, να αλληλεπιδράσουν, να έρθουν πιο κοντά. Ενισχύεται ακόμα περισσότερο ο θεσμός της οικογένειας, οι οικογενειακές αξίες και οι σχέσεις γίνονται πιο ουσιαστικές. Ο γονιός μπορεί να ακούσει περισσότερο το παιδί του, να κάνει δραστηριότητες μαζί του, να παίξει, να γελάσει μαζί του. Να υπάρχουν νότες χαράς και αισιοδοξίας μέσα στο σπίτι μας απέναντι σ’ αυτό που βιώνουμε. Άλλωστε η εγγύτητα των μελών της οικογένειας αποτελεί έναν βασικό προστατευτικό παράγοντα της ψυχικής μας υγείας. Επίσης, είναι μια ευκαιρία να έρθουμε σε επικοινωνία, τηλεφωνικά ή μέσω της τεχνολογίας, με συγγενείς μας, φίλους μας, που λόγω έλλειψης χρόνου, είχαν περιοριστεί οι επαφές μας μαζί τους. Και να μην ξεχνάμε να κάνουμε θετικές σκέψεις, ώστε να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας και τους άλλους, ότι αυτή η απομάκρυνση θα διαρκέσει για λίγο και ότι η δύσκολη αυτή κατάσταση, κάποια στιγμή θα τελειώσει.
-Τι μπορούμε να κάνουμε και τι πρέπει να πούμε στα παιδιά και στους εφήβους;
Ως γονείς είναι σημαντικό να ενημερώσουμε τα παιδιά μας χωρίς πανικό, αλλά με ψυχραιμία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ηλικιακή τους φάση και την ιδιοσυγκρασία τους. Μπορούμε να ακούμε και να βλέπουμε τις εξελίξεις γύρω από το θέμα του κορωνοϊού, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μέσα στο σπίτι μας η τηλεόραση είναι ανοιχτή από το πρωί έως το βράδυ ή στις καθημερινές επαφές με την οικογένεια μας το βασικό θέμα συζήτησης είναι ο κορωνοϊός. Καθώς τα παιδιά δεν μπορούν να φιλτράρουν τα μηνύματα που λαμβάνουν από την υπερπληροφόρηση, νιώθουν άγχος και όλα αυτά τους φαίνονται απειλητικά, ιδιαίτερα όταν διαπιστώνουν ότι έχει αλλάξει κατά πολύ και η δική τους καθημερινότητα. Δεν πηγαίνουν σχολείο, στις αγαπημένες τους δραστηριότητες, δεν συναντούν τους φίλους τους. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να τους εξηγήσουμε εμείς οι ίδιοι το τι είναι αυτός ο ιός, ότι είναι μια κατάσταση δύσκολη και να τους διδάξουμε πράγματα γύρω από τη δική τους υγιεινή, πληροφορώντας τα ότι πρέπει να κάνουμε αυτό που λένε οι ειδικοί. Πρέπει να εστιάσουμε στην παρούσα κατάσταση και να μη μας ακούνε να περιγράφουμε σκέψεις, καταστροφικές για το μέλλον. Η αγάπη μας και το άκουσμα των ανησυχιών τους, των φόβων τους, των προβληματισμών τους αποτελούν βάλσαμο στην ψυχή τους και δημιουργούν μια ασφάλεια γύρω τους.
Και είναι μια ευκαιρία ως γονείς να δημιουργήσουμε όμορφες στιγμές με τα παιδιά μας. Να κάνουμε όλα αυτά που σκεφτόμαστε με την οικογένειά μας και ποτέ δεν προλαβαίναμε, γιατί ο χρόνος ήταν περιορισμένος. Να εκφράσουμε όλα αυτά τα θετικά συναισθήματα που θέλαμε να πούμε, αλλά «πνίγονταν» στην κούραση της καθημερινότητας. Επίσης είναι σημαντικό τώρα να αποφεύγονται οι συγκρούσεις και να υπάρχει σεβασμός στις ατομικές ανάγκες του καθενός. Τα παιδιά μπορεί καθώς μένουν στο σπίτι να αρχίζουν να γκρινιάζουν, να κουράζονται, να θυμώνουν. Εδώ ο γονιός αποδέχεται το αρνητικό συναίσθημα που εκφράζεται από το παιδί, δείχνοντας παράλληλα και την κατανόησή του.
Επίσης, είναι μια ευκαιρία να τους διδάξουμε τις κοινωνικές αξίες, τη φροντίδα και το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπό μας. Και μην ξεχνάμε ότι είναι σημαντικό και εμείς ως γονείς να φροντίζουμε και τη δική μας ψυχική υγεία, γιατί αν είμαστε καλά εμείς, βοηθάμε και τα παιδιά μας να βιώσουν όλη αυτήν την εμπειρία όσο ψύχραιμα γίνεται.
-Και οι ηλικιωμένοι είναι μια ευαίσθητη κατηγορία ανθρώπων, πώς μπορούμε να τους υποστηρίξουμε;
Σ’ αυτές τις στιγμές δεν πρέπει να ξεχνάμε τον παππού και την γιαγιά που χρειάζονται ακόμα περισσότερο την στήριξή μας, ιδιαίτερα τώρα που δεν μπορούν να έρθουν σε επαφή με τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Είναι σημαντικό να μιλάμε τηλεφωνικά μαζί τους, καθημερινά, να τους ενθαρρύνουμε με τα λόγια μας, να τους περιγράφουμε την αγάπη μας και να τους τονίζουμε ότι είναι πολύ σημαντικοί στη ζωή μας και ότι οι αλλαγές που γίνονται στην καθημερινότητά τους είναι για τη δική τους προστασία.
-Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για ψυχολογικές επιπτώσεις από τον αναγκαστικό περιορισμό στα σπίτια μας και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο περιορισμός στο σπίτι μας είναι απαραίτητος καθώς με αυτό τον τρόπο όχι μόνο αυτό-προστατευόμαστε αλλά δηλώνουμε έντονα το ενδιαφέρον μας και για τους άλλους ανθρώπους. Όμως η κοινωνική απομόνωση, η μη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις, η μη επαφή με αγαπημένα μας πρόσωπα μπορεί κάποιους από εμάς να μας κάνει πιο ανήσυχους, να νιώθουμε πιο ευερέθιστοι και να έχουμε πιο έντονες αντιδράσεις, ιδιαίτερα όταν αρχίζουμε να νιώθουμε πιο έντονα το αίσθημα της μοναξιάς. Όμως είναι σημαντικό να προλάβουμε όλες αυτές τις αρνητικές συνέπειες πριν εκδηλωθούν, διατηρώντας ακόμα και μέσα από το σπίτι μας «ζωντανές» τις κοινωνικές μας σχέσεις μέσω του τηλεφώνου, μέσω του e-mail, μέσω του Skype. Μας δίνεται η ευκαιρία να αξιοποιήσουμε τις θετικές πλευρές της τεχνολογίας. Έχουμε την ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε τον ελεύθερό μας χρόνο… Έχουμε περισσότερο χρόνο να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας όπως να μαγειρέψουμε το αγαπημένο μας φαγητό, να ακούσουμε την αγαπημένη μας μουσική, να διαβάσουμε βιβλία, να δημιουργήσουμε, ανακαλύπτοντας τα «κρυμμένα» μας ταλέντα. Έχουμε την ευκαιρία μέσα σ’ αυτή τη στρεσογόνα κατάσταση να έρθουμε πιο κοντά με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, να μιλήσουμε, να βρούμε λύσεις στις συγκρούσεις μας, να ακούσουμε τις σκέψεις, τις δικές μας και το άλλων.
-Τι σημαίνει η δυσκολία του κόσμου να πειθαρχήσει στα μέτρα και να παραμείνει στο σπίτι; Είναι η αντίδραση σε έναν βαθύτερο φόβο ή δεν συνειδητοποιούν τον κίνδυνο και την ανάγκη προφύλαξης;
Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό που συνέβηκε πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εμάς, θα έπαιρνε τόσο μεγάλες διαστάσεις. Και όταν ενημερωθήκαμε ότι και στην χώρα μας υπήρχαν άνθρωποι που αρρώστησαν από το κορωνοϊο, κάποιοι ακολούθησαν τα μέτρα, κάποιοι λειτούργησαν αμυντικά υιοθετώντας αντιδράσεις που δήλωναν ότι σε «εμένα δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα». Ο αυτοπεριορισμός είναι μια μεγάλη αλλαγή για όλους μας και καλούμαστε ν’ αλλάξουμε συνήθειες και κινήσεις που πριν ήταν αυτόματες και δεδομένες. Δεν είναι τόσο θέμα πειθαρχίας, αλλά μια προσαρμογή σε μια μεγάλη αλλαγή.
Το έχουμε περιγράψει και το τονίζουμε πάλι, είναι σημαντικό να προσφέρουμε την βοήθεια μας στους ανθρώπους που είναι δίπλα μας, και αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, τουλάχιστον να μην τους βλάπτουμε.
-Ψυχολογικά …κέρδη μπορούμε να περιμένουμε από όλη αυτή την ιστορία;
Ναι… Θα φροντίσουμε περισσότερο τον εαυτό μας, θα ενισχυθούν οι οικογενειακές σχέσεις, θα μάθουμε να ακούμε πιο ουσιαστικά τους ανθρώπους που αγαπάμε, θα τους γνωρίσουμε καλύτερα… Σε κοινωνικό επίπεδο θα ενδυναμωθεί η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η αλληλοκατανόηση, γιατί βιώνουμε μια δύσκολη κατάσταση από κοινού. Βλέπουμε ήδη τους ανθρώπους που βγαίνουν στα μπαλκόνια τους και τραγουδάνε όλοι μαζί ή χειροκροτούν τους γιατρούς και νοσηλευτές που δίνουν τη δική τους μάχη, κάποιος άλλος παίζει βιολί για να προσφέρει χαρούμενες νότες στους γείτονές του, άνθρωποι προσφέρουν εθελοντικά τη βοήθειά τους σε ηλικιωμένους, κ.τ.λ.
-Το Κέντρο Πρόληψης Μεσσηνίας συνεχίζει να προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες συμβουλευτικής σε γονείς για θέματα διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους, μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας στο 27210-84009.
Χ.Ε.
