Μέρος 1ο
Η Ε.Ε. εισέρχεται σε μια περίοδο με σαφή στοιχεία αστάθειας, αν ερμηνεύσει κανείς το κείμενο που εγκρίθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διαφαίνεται η έναρξη μιας πολεμικής μεταξύ του οργάνου αυτού, και των άλλων οργάνων (εκτελεστική και αποφασιστική εξουσία), δεδομένου ότι το όργανο αυτό συναποφασίζει για τα θέματα του προϋπολογισμού της Ε.Ε., τόσο του πολυετούς όσο και του ετήσιου. Το βασικό σημείο διαφοράς είναι ένα σοβαρό πακέτο χρημάτων, περίπου 200 δισ. ευρώ, αλλά και η υποσκάπτουσα οδύνη με άγνωστες πλευρές για τη συνέχεια του COVID-19 στα επόμενα διαστήματα. Όμως, πέραν του πακέτου αυτού, η βασική πρόσθετη διαφορά είναι να μη μειωθούν οι δαπάνες για τη συνοχή και τη γεωργία. Εκεί είναι το επικίνδυνο σημείο της διαπραγμάτευσης.
Το κείμενο που ψηφίστηκε έχει τίτλο: «Δίχτυ ασφαλείας για την προστασία των δικαιούχων των προγραμμάτων της Ε.Ε.: κατάρτιση σχεδίου έκτακτης ανάγκης για το ΠΔΠ». Πρόκειται για ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Μαΐου 2020 με συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με ένα δίχτυ ασφαλείας για την προστασία των δικαιούχων των προγραμμάτων της Ένωσης: κατάρτιση σχεδίου έκτακτης ανάγκης για το ΠΔΠ.
Πριν εξετάσουμε τη σκέψη και τις βλέψεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπενθυμίζουμε ότι ήδη από το 2018, όταν υποβλήθηκαν οι σχετικές προτάσεις για το νέο ΠΔΠ, ψηφίσθηκε την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2018 έκθεση σχετικά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027, στο οποίο επισήμαινε ότι το επίπεδο του ΠΔΠ 2021-2027 θα πρέπει να οριστεί σε 1 324,1 δισεκατομμύρια EUR σε τιμές του 2018, ποσό που αντιπροσωπεύει το 1,3 % του ΑΕΕ της ΕΕ-27, προκειμένου να εξασφαλιστεί το αναγκαίο επίπεδο χρηματοδότησης για βασικές πολιτικές της Ε.Ε., που θα επιτρέψει την εκπλήρωση της αποστολής και των στόχων τους.
Τα βασικά σημεία που αποτελούσαν αντικείμενο νέας προικοδότησης ήταν τα εξής:
-αύξηση του προϋπολογισμού για το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», ώστε να φθάσει τα 120 δισεκατομμύρια EUR σε τιμές του 2018
-αύξηση των κονδυλίων για το ταμείο InvestEU,
-αύξηση του επιπέδου χρηματοδότησης για τις υποδομές μεταφορών μέσω του προγράμματος «Συνδέοντας την Ευρώπη»
-διπλασιασμός της ειδικής χρηματοδότησης για τις ΜΜΕ (σε σύγκριση με το COSME) στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά, με στόχο να ενισχυθεί η πρόσβασή τους στις αγορές, να βελτιωθούν οι επιχειρηματικές συνθήκες και η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και να προωθηθεί η επιχειρηματικότητα
-θέσπιση ειδικού κονδυλίου για το βιώσιμο τουρισμό,
διατήρηση της χρηματοδότησης της πολιτικής συνοχής για την Ε.Ε.-27 στο επίπεδο του προϋπολογισμού της περιόδου 2014-2020 σε πραγματικούς όρους
-διπλασιασμός των πόρων για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων στο ΕΚΤ+
-θέσπιση ειδικού κονδυλίου (5,9 δισεκατομμύρια EUR) για την εγγύηση για τα παιδιά, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παιδική φτώχεια τόσο εντός της Ε.Ε. όσο και μέσω των εξωτερικών της δράσεων
-τριπλασιασμός του τρέχοντος προϋπολογισμού για το πρόγραμμα Erasmus+
-αύξηση της τρέχουσας χρηματοδότησης για το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη»
-αύξηση της τρέχουσας χρηματοδότησης για το πρόγραμμα «Δικαιώματα και αξίες» και θέσπιση ειδικού κονδυλίου για ένα νέο σκέλος που θα αφορά στις αξίες της Ένωσης (τουλάχιστον 500 εκατομμύρια EUR), με στόχο τη στήριξη οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που προωθούν τις θεμελιώδεις αξίες και τη δημοκρατία εντός της Ε.Ε. σε τοπικό και εθνικό επίπεδο
-διατήρηση της χρηματοδότησης της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) για την ΕΕ-27 στο επίπεδο του προϋπολογισμού για την περίοδο 2014-2020 σε πραγματικές τιμές
-ενίσχυση κατά 10 % του επιπέδου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας, σύμφωνα με τη νέα αποστολή του για τη γαλάζια οικονομία
-διπλασιασμός της τρέχουσας χρηματοδότησης για το πρόγραμμα Life+, συμπεριλαμβανομένων ειδικών κονδυλίων για τη βιοποικιλότητα και τη διαχείριση του δικτύου Natura 2000
-θέσπιση ειδικού κονδυλίου (4,8 δισεκατομμύρια EUR) για ένα νέο ταμείο για τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, με στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων για τους εργαζόμενους και τις κοινότητες που επηρεάζονται δυσμενώς από τη μετάβαση σε μια οικονομία που εξαρτάται σε μικρότερο βαθμό από τον άνθρακα και τις ανθρακούχες εκπομπές
-διατήρηση του επιπέδου χρηματοδότησης της περιόδου 2014-2020 για διάφορα προγράμματα της Ε.Ε. [π.χ. παροπλισμός πυρηνικών εγκαταστάσεων, συνεργασία με τις υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ)], συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τα οποία προτείνεται η συγχώνευσή τους με μεγαλύτερα προγράμματα (π.χ. βοήθεια για τους απόρους, υγεία, δικαιώματα των καταναλωτών) και για τα οποία η πρόταση της Επιτροπής αντιπροσωπεύει, συνεπώς, μείωση σε πραγματικές τιμές
-καθορισμός, με την επιφύλαξη των προαναφερόμενων αλλαγών, των δημοσιονομικών κονδυλίων για όλα τα υπόλοιπα προγράμματα στο επίπεδο που προτείνει η Επιτροπή, μεταξύ άλλων όσον αφορά στο πρόγραμμα Ενέργεια, το πρόγραμμα Ψηφιοποίηση, το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και την ανθρωπιστική βοήθεια.
Με βάση τις αρχικές αυτές απόψεις του Ευρωκοινοβουλίου διαπιστώθηκε εξ αρχής η διαφορά μεταξύ προτάσεως της Κομισιόν: συνολικό ανώτατο όριο ΠΔΠ ύψους 1.134,6 δισ. ευρώ σε τιμές 2018, ή 1,11 % του ΑΕΕ της Ε.Ε. των 27 προ κρίσης. Και λέμε προ κρίσης διότι ο Covid-19 ανατρέπει σε μεγάλο βαθμό το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα, όπως προβλεπόταν κατά το χρόνο υποβολής της πρότασης για το ΠΔΠ στις 2 Μαΐου 2018, δε λαμβάνει υπόψη μεταγενέστερες και επερχόμενες εξελίξεις. Από την άλλη πλευρά, ήδη από το 2018 το Κοινοβούλιο ενέκρινε έκθεσή με συνολικό ανώτατο όριο ΠΔΠ ύψους 1.324,1 δισ. ευρώ σε τιμές 2018 (1,3 % του ΑΕΕ της Ε.Ε. των 27).
Φαίνεται ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ήδη παρατείνει επανειλημμένα το χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας για το ΠΔΠ, περιορίζοντας εκ των πραγμάτων τη δυνατότητα να εξασφαλιστεί μια ομαλή μετάβαση από το ΠΔΠ 2014-2020 στο ΠΔΠ 2021-2027.
Αν συνυπολογίσει κανείς και την εξαιρετική αστοχία του συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας που εξέδωσε απόφαση πριν από μια δεκαριά μέρες, κατά κατάχρηση της εξουσίας του εναντίον ειδικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ερχόμαστε ενώπιον μιας νέας κατάστασης όπου διαφαίνεται ότι η Γερμανία, καθαρός χρηματοδότης του κοινοτικού προϋπολογισμού, μάλλον θα προβάλει προσκόμματα, δεδομένου ότι αναλαμβάνει και την εξάμηνη προεδρία, από την 1η Ιουλίου 2020. Προκύπτει, λοιπόν, η προοπτική να μπούμε στο 2021 χωρίς να υπάρχει ούτε ο νέος ΠΔΠ, ούτε καν ο προϋπολογισμός του 2021. Ως εκ τούτου, σωστά το Κοινοβούλιο προχώρησε στο ψήφισμα που αναλύουμε στο παρόν σημείωμά μας, ώστε να μην υπάρξει ούτε νομικό κενό, ούτε ουσιαστική αδυναμία του κοινοτικού ετήσιου προϋπολογισμού.
Βέβαια, δεν αποκλείεται η Γερμανία να επανακάμψει στην επιθυμητή γραμμή πλεύσης που βοηθά την ομαλή συνέχιση της Ε.Ε., μέσα από νέες και πρωτόγνωρες συνθήκες που επιβάλλει η τρέχουσα επιδημία, καθώς, όπως λένε οι ειδικοί, δε διαφαίνεται προς το παρόν πότε θα εκλείψει.
Του Γιώργου Μαρκατάτου
