«Στόχος μου είναι μέσα απ’ αυτό το βιβλίο να δημιουργήσω στα παιδιά τη “σπίθα” για να διαβάζουν με ευχαρίστηση»
Στις μέρες μας ολοένα και λιγότεροι μαθητές επιλέγουν να διαβάζουν βιβλία από μόνοι τους. Η αυξανόμενη αυτή απροθυμία για λογοτεχνική ανάγνωση δεν μπορεί πια να αποδίδεται αποκλειστικά σε (ανα)γνωστικά ελλείμματα αυτών, αλλά, κυρίως, στην (απ)ενεργοποίηση πτυχών του αναγνωστικού κινήτρου που υπονομεύει την απόλαυση και, κατ’ επέκταση, τη μελλοντική φιλαναγνωστική συμπεριφορά τους.
Το «και ΜΠΟΡΩ… και ΘΕΛΩ… να ΔΙΑΒΑΖΩ» είναι το νέο βιβλίο του εκπαιδευτικού Μιχάλη Χρυσού και αποτελεί ένα ψυχοεκπαιδευτικό πρόγραμμα ανάπτυξης, ενδυνάμωσης και διατήρησης δύο βασικών συνιστωσών του αναγνωστικού κινήτρου και των επιμέρους παραγόντων που τις συνδιαμορφώνουν, των πεποιθήσεων αυτοαποτελεσματικότητας και της εσωτερικής παρώθησης για αφηγηματική ανάγνωση, σε παιδιά τυπικής σχολικής ηλικίας.
Την Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου, στις 7.30 το απόγευμα, στον προαύλιο χώρο του Cafe Cine, θα γίνει η διαδραστική παρουσίαση του βιβλίου .
Περισσότερα, όμως, γι’ αυτό το νέο βιβλίο, για τους στόχους, σε ποιους απευθύνεται, αλλά και πώς δημιουργήθηκε, μας εξηγεί στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο ίδιος ο συγγραφέας, Μιχάλης Χρυσός.
-Τι σας οδήγησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Αυτό το βιβλίο είναι η συνέχεια ενός προβληματισμού που υπήρχε από τα μαθητικά μου χρόνια. Γιατί ένα παιδί πρέπει να διαβάζει αυτό που λέμε «λογοτεχνία»… και θα πρέπει να το κάνει καταναγκαστικά ή μπορεί να εξελιχθεί ως μια προσωπική ευχαρίστηση; Το συγκεκριμένο «ερώτημα» αποτέλεσε τη μεταπτυχιακή μου έρευνα, καθώς και τη διδακτορική μου διατριβή. «Έτρεξε», «πιλοταρίστηκε», δοκιμάστηκε και με σιγουριά πλέον μπορώ να πω ότι ναι μπορούμε ένα παιδί να το εκπαιδεύσουμε και στο «μπορώ του» να έχει τις δυνατότητες να διαβάσει, αλλά και στο «θέλω του» (γιατί ούτε το ένα φτάνει ούτε το άλλο, θέλει συνδυασμό και των δυο), ώστε να αναπτύξει το κίνητρό του να διαβάζει γενικότερα. Έχει παρατηρηθεί μια «καμπή» από την 4η δημοτικού και παραπάνω τάξεις στη φιλαγνωστική συμπεριφορά των παιδιών. Όσο μεγαλώνουν, διαβάζουν όλο και λιγότερο, ενώ έρχονται σήμερα και οι «νέες τεχνολογιές» να υποκαταστήσουν αυτή την αγάπη που υπήρχε για το βιβλίο γενικότερα… Όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί είναι και αυτοί που «γέννησαν» αυτό το βιβλίο.
-Τα σημερινά παιδιά τι διαβάζουν;
Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν, ψηφιακά, γρήγορα την πληροφορία, αλλά δεν «ταξιδεύουν», δεν «αγκαλιάζουν» αυτό που διαβάζουν. Δεν μπαίνουν σε σύνθετες γνωστικές ικανότητες. Αρκούνται στην επιφανειακή πληροφόρηση σε ό,τι τους ενδιαφέρει, ανάλογα με την ηλικία τους. Αυτό έχει αντίκτυπο στην ανάγνωσή τους, σε επίπεδο ικανότητας αλλά και σε επίπεδο κινήτρου και φιλαναγνωστικής συμπεριφοράς.
-Γιατί είναι σημαντικό να διαβάζουν «λογοτεχνία»;
Στις πανελλήνιες φέτος έπεσε ένα «αντι – sos» θέμα στην έκθεση. Ζητούσε στα παιδιά να επιχειρηματολογήσουν γιατί πρέπει να διαβάζουν… «Πάτωσαν» γιατί δεν υπήρχε επιχειρηματολογία για κάτι που δεν κάνουν… Μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου, έχει σημασία το πώς θα «βιώσει» ένα κείμενο ένα παιδί, το πώς θα το «ερμηνεύσει», το προσωπικό νόημα που θα δώσει, το πώς θα το αξιολογήσει, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά. Επίσης, του χρησιμεύει στο πώς θα ανταποκριθεί στην καθημερινή του ζωή. Εμένα με ενδιαφέρει τα παιδιά να διαβάζουν για προσωπική τους ευχαρίστηση, όχι για να είναι καλοί μαθητές, όχι για τις ανάγκες του σχολείου. Μέσα απ’ αυτό το βιβλίο που έγραψα και με δοκιμασμένες πρακτικές, στόχο έχω να δημιουργήσω τη «σπίθα» στα παιδιά για να διαβάζουν.
-Το σχολείο σήμερα μπορεί να καλύψει αυτή την ανάγκη;
Το κακό με το σχολείο είναι ότι υπάρχει ένα πειθαναγκαστικό πρέπει. «Πρέπει να το μάθεις, γιατί θα σε εξετάσω», «Πρέπει να μου το απαντήσεις, γιατί υπάρχει σωστό και λάθος». Οπότε αυτό το «πρέπει» πειθαναγκάζει την απόλαυση και δεν την αφήνει να εξελιχθεί. Έχουν γίνει προσπάθειες κατά καιρούς σε σχολεία και από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, δράσεις φιλαναγνωσίας από εκδοτικούς οίκους, αλλά όλα αυτά είναι «σπασμωδικά» και δε φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα…
-Οι λύσεις που προτείνει το βιβλίο είναι εύκολο να εφαρμοστούν στο «σπίτι» από ένα γονέα;
Το βιβλίο είναι δοσμένο σε πολύ αναλυτικά «βήματα». Στηρίζεται περισσότερο στο να κινητοποιήσει την αφηγηματική ανάγνωση, έχει φύλλα εργασίας, αλλά και ερωτήσεις που θα πρέπει να υποβάλει ο γονιός για να ανακινήσει το ενδιαφέρον του παιδιού. Προτείνει δε, στρατηγικές ανάγνωσης πολυαισθητηριακές όπως λέγονται, δηλαδή σκοπός είναι να κινητοποιήσουμε στο παιδί όλες τις αισθήσεις, και όλους τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνει και «απολαμβάνει». Τέλος, έχει εναλλακτική αξιολόγηση, που αξιολογεί την ποιότητα συμμετοχής ενός παιδιού. Δεν είναι «πόσο πήρες» ή «πόσο αναποκρίθηκες»… είναι μαζί με το παιδί ένας δείκτης αυτοαξιολόγησης ποιοτικός που ο γονιός «τσεκάρει» και βλέπει ποιο είναι το επόμενο «βήμα» που πρέπει να κάνει.
-Σε ποιους απευθύνεται;
Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς… Μπορούν να το τρέξουν στα προγράμματά τους στα σχολεία, ό,τι έχει να κάνει με πρόγραμμα σπουδών γλώσσας, καθώς και σε εργαστήρια που μπαίνουν σιγά σιγά σε απογευματινές ζώνες. Είναι, επίσης, χρήσιμο σε εκπαιδευτικούς που δραστηριοποιούνται και σε χώρους εκτός σχολείου, με ομάδες παιδιών που έχουν αδυναμίες στο «διάβασμα». Φυσικά, απευθύνεται και σε γονείς που αναζητούν λύσεις, καθώς τους παρέχει έναν «μπούσουλα» για να βοηθήσουν τα «παιδιά» τους.
-Είστε ιδιοκτήτης του κέντρου εκπαίδευσης δεξιοτήτων «Προχωρώ». Ποιος είναι ο δικός σας εκπαιδευτικός «ρόλος»;
Το σύνθημα του «Προχωρώ» είναι: «κάθε ένα παιδί να προχωράει βάσει της αφετηρίας που μας δίνει και να πηγαίνει εκεί που θέλει και μπορεί». Ενισχύουμε όλες τις γνωστικές ικανότητες, ό,τι έχει να κάνει με ανάπτυξη, χωρίς να στηρίζεσαι στο πρόγραμμα του σχολείου. Αυτό που κάνουμε εδώ είναι να δημιουργήσουμε την υποδομή σε ένα παιδί να απεξαρτηθεί και να αυτονομηθεί, όσον αφορά στην πορεία του, στο να μαθαίνει. Είναι πολύ εύκολο και θεωρητικό να το λες, είναι πολύ δύσκολο και θέλει εξειδίκευση για να το υλοποιήσεις… Ό,τι κάνουμε, κινείται στην εφαρμοσμένη παιδαγωγική. Δε μας ενδιαφέρουν οι θεωρίες, μας ενδιαφέρει η πράξη και η αποτελεσματικότητα, και αυτός είναι και ο στόχος του βιβλίου.
Του Κώστα Γαζούλη
*Ο Μιχαήλ Δ. Χρυσός είναι πτυχιούχος του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ με μεταπτυχιακές σπουδές στα Αναλυτικά Προγράμματα & τη Διδακτική από το Πανεπιστήμιο McGill του Καναδά. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στις Επιστήμες της Αγωγής (κλάδος Παιδαγωγικής Ψυχολογίας) από το Π.Τ.Δ.Ε. του ΕΚΠΑ με εξειδίκευση στο αναγνωστικό κίνητρο και την ανάπτυξη προγραμμάτων παρέμβασης.
Παράλληλα, διαθέτει δίπλωμα ειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση, ενώ είναι πιστοποιημένος χορηγητής εργαλείων πρώιμης ανίχνευσης-παρέμβασης & επαγγελματικού προσανατολισμού για παιδιά και εφήβους αντίστοιχα.
Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός σε σχολεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και ως υπεύθυνος εκπαίδευσης, υποστήριξης και κατάρτισης: α) ατόμων με ειδικές ανάγκες σε χώρους ειδικής αγωγής, β) γονέων σε Σχολές Γονέων και γ) εκπαιδευτικών σε σχολεία και άλλους φορείς δια βίου εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια έχει ιδρύσει το Κέντρο Εκπαίδευσης Δεξιοτήτων «Προχωρώ», υλοποιώντας προγράμματα πρωτογενούς πρόληψης σε μικρές ομάδες παιδιών (προ)σχολικής ηλικίας.
Συμμετέχει ενεργά σε συνέδρια και ημερίδες, έχει πλούσιο συγγραφικό έργο και είναι μέλος ελληνικών & διεθνών οργανισμών με πεδίο έρευνας τις Επιστήμες της Αγωγής και τους συναφείς κλάδους.
