Ανοικτό ηλεκτρονικό διαγωνισμό προκήρυξε ο Δήμος Καλαμάτας για την ανάθεση του έργου «Ανάπλαση Ιστορικού Κέντρου Καλαμάτας Γ’ Φάση (Πλατεία Υπαπαντής)», με προϋπολογισμό 1.680.200,00 ευρώ (με ΦΠΑ 24%) και καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή των προσφορών την 13η Αυγούστου 2020.
Η όλη υπόθεση είναι πως «στόχος της ανάπλασης, είναι να αποκατασταθεί το δάπεδο, να τοποθετηθούν νέα καθιστικά, να αναβαθμισθεί ο φωτισμός και να ενισχυθεί το πράσινο της πλατείας», σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του Δήμου. Η αλήθεια όμως είναι, ότι με αυτή την «ανάπλαση» θα σκεπαστούν άπαξ δια παντός τα ευρήματα της πλατείας Υπαπαντής και θα θαφτεί η ιστορία της πόλης μας.
Η ζωή της Καλαμάτας αρχίζει χιλιάδες χρόνια πριν. Εκεί που το μύθο και το θρύλο διαδέχεται η αυγή της ιστορίας. Ξεκινά πολύ πριν από την εποχή του Τρωικού Πολέμου και τον άρχοντα των Φαρών Διοκλή, συνεχιζόμενη αδιάλειπτα έως σήμερα.
Σύμφωνα με το μύθο, ιδρυτής της πόλης θεωρείται ο Φάρις, γιος του Ερμή και της Φυλοδάμειας, ενώ στην Ιλιάδα, οι Φαραί που βρίσκονταν στην επικυριαρχία του Αγαμέμνονα, ήταν μία από τις επτά πόλεις που έδινε προίκα στον Αχιλλέα αν παντρευόταν μία από τις τρεις κόρες του (Ιλ. Ι 149 & 292). Ο Όμηρος τις αποκαλεί «Φήρας τε ζαθέας» «Φαρές τις θεοσεβούμενες».
Ο Οδυσσέας, νεαρός τότε πρίγκιπας ήρθε εδώ, στο παλάτι του Ορσίλοχου «γιατί πρόβατα μαζί με τους βοσκούς πήραν από την Ιθάκη άνδρες Μεσσήνιοι». Εκεί συναντήθηκε με τον Ίφιτο και αντάλλαξαν δώρα. Το τόξο με το οποίο εφόνευσε τους μνηστήρες ο Οδυσσέας ήταν το δώρο που έλαβε.
Ακόμα, όταν ο Τηλέμαχος, ψάχνοντας για τον πατέρα του, έφθασε στην Πύλο μαζί με το γιο τού Νέστορα Πεισίστρατο, φιλοξενήθηκε στις Φαρές, στο «δώμα» του Διοκλή (Οδ. γ 488).
Η ταύτιση των αρχαίων Φαρών με την Καλαμάτα ήταν αμφισβητούμενη, γιατί δεν υπήρχε αρχαιολογικό εύρημα πριν το 1204 μ.Χ. Ο μεγάλος Σουηδός αρχαιολόγος Valmin βεβαίωνε κατηγορηματικά, ότι δεν υπήρχαν στην Καλαμάτα αρχαιότητες προγενέστερες του μεσαίωνα.
Η αμφισβήτηση για τη θέση των αρχαίων Φαρών άρχισε να μειώνεται, μετά την ανακάλυψη το 1905 από τον αρχαιολόγο Ανδρέα Σκιά, τμήματος οχυρωματικού τείχους, μεταξύ Φραγκόλιμνας και νεκροταφείου και σοβαρά υποστηριζόταν η ύπαρξη στη θέση της Καλαμάτας συνοικισμού τινός κατά την αρχαιότητα, αποδεικνυόμενος από ολίγας επιτύμβιους στύλας και πύρινους πλίνθους εντοιχισμένους στο Κάστρο της πόλης.
Το αρχαιολογικά ευρήματα του 1960 στην πλατεία της Υπαπαντής, αποτέλεσαν ισχυρή απόδειξη για την ταύτιση της σημερινής πόλης με τις Ομηρικές Φαρές.
Έγραφε η εφημερίδα «Καθημερινή» στις 14/8/1960: «Ανεκαλύφθη το κέντρο των αρχαίων Φαρών. Τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά ευρήματα οστράκων (σπασμένων αγγείων) εις την πλατείαν της Υπαπαντής είναι των αρχών της πρώτης χιλιετηρίδας π.Χ. γεωμετρικών χρόνων και κυρίως ελληνιστικών ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Γενικώς, με τας ανασκαφάς αποκαλύπτεται συγκρότημα οικοδομημάτων, κειμένων προφανώς εις το κέντρον αρχαίας ακμάζουσας Αγοράς».
Τα ευρήματα αυτά, μαζί με το «Μέγαρο» στα Ακοβίτικα, τα ίχνη πελασγικού τείχους στη βόρεια πλευρά του Κάστρου και η μυκηναϊκή νεκροπόλη, φανερώνουν την αδιάλειπτη συνέχεια ζωής στην Καλαμάτα, από τη 2η χιλιετηρίδα π.Χ. έως σήμερα.
Το τραγικό ερώτημα είναι γιατί πρέπει να παραμένει θαμμένη η ιστορία αυτής της πόλης και μάλιστα όταν αφορά μία λαμπρή περίοδο, που ο μύθος αγκαλιάζεται σφιχτά με την ιστορία της εποχής του Τρωικού Πολέμου.
Τα ιστορικά μνημεία αποτελούν μέρος του πολιτισμού μας και ο πολιτισμός, ως κοινωνικό αγαθό, αποτελεί δικαίωμα του κάθε πολίτη. Η διαχείριση αυτών των μνημείων οφείλει να αποτελεί ευθύνη του κράτους και της τοπικής κοινωνίας. Η απεμπόληση αυτής της ευθύνης αποτελεί οπισθοδρόμηση και οδηγεί σε αλλοτινές σκοτεινές εποχές. Οφείλουμε όλοι μας, κρατικοί, δημοτικοί, κοινωνικοί παράγοντες και απλοί πολίτες, να δώσουμε στην πόλη μας την ιστορία της.
Ποιοί όμως είναι οι λόγοι που κρατούν τα ευρήματα θαμμένα επί 60 χρόνια και στερούν την πόλη και τους κατοίκους της από την ιστορική κληρονομιά τους; Και ποιοί είναι αυτοί που θέλουν να βάλουν οριστική ταφόπλακα σε αυτή την κληρονομιά;
Θα πρέπει οι δημότες της Καλαμάτας να γνωρίζουν ποια ήταν η θέση και η πρόταση της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων προς το ΚΑΣ, για τα αρχαία ευρήματα της πλατείας της Υπαπαντής.
Eπειδή μέχρι να φθάσουμε εδώ, το «έγκλημα» προετοιμαζόταν, τί έκανε η προηγούμενη δημοτική αρχή ώστε να αποφευχθεί;
Και τέλος ποιά θέση παίρνει η σημερινή δημοτική αρχή στο «έγκλημα» που πρόκειται να συντελεσθεί;
Εάν σκεπαστούν εκ νέου και δια παντός τα ευρήματα της πλατείας Υπαπαντής, θα είναι ντροπή για την πόλη μας. Ας το αναλογιστούν αυτοί που φέρουν την ευθύνη για ό,τι τραγικό ακολουθήσει.
Του Γιώργου Ν. Κουτσούλη
πρώην Δημάρχου Καλαμάτας
