ΧΡΟΝΙΚΑ
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ…
«ΘΑΡΡΟΣ» 2 Δεκεμβρίου 1998
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ, παρακολουθώντας την ανάπλαση του Ιστορικού Κέντρου, να κατανοώ πλέον και μέσα από την πράξη ότι δύο στοιχεία φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού. Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων και… το μνημείο – πατούσα. Σκαμμένη ολόγυρα η περιοχή, όμως αυτή η πατούσα φαντάζει κάτασπρη. Λες και κάθε μέρα, μετά το πέρας των εργασιών, καθαρίζεται. Όσο για τις προτομές αυτών των Ηρώων του 1821, που σταθερά σε κάθε επέτειο θυμόμαστε, ουδείς λόγος. Λες και το ξαναζωντάνεμα μιας άλλης, παλαιότερης, εικόνας του Ιστορικού Κέντρου δένει μοναδικά με αυτό το αφηρημένο Ηρώον – πατούσα. Τι να σημαίνει άραγε ανάπλαση;
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ που, όπως μου επισήμανε φίλη πριν από λίγο καιρό, παρακολουθώντας εργασίες στην πλατειούλα με τα παπλωματάδικα, είδε να χώνουν στο έδαφος μεγάλους σωλήνες. Οι σωλήνες αυτοί μέσα ήταν γεμάτοι λάσπες και πέτρες. Ουδείς ενδιαφέρθηκε να τους καθαρίσει, αντίθετα γρήγορα – γρήγορα τους ένωναν μεταξύ τους, ώστε, προφανώς, να σκεπαστεί το σκάμμα που είχε γίνει λίμνη. Αν αργότερα υπάρξει πρόβλημα σ’ αυτούς τους σωλήνες έτσι όπως θα ’χει πετρώσει η λάσπη με τις πέτρες, τι θα γίνει;
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ, έτσι όπως περπατώντας προχθές βράδυ ψηλά στην Αριστομένους και σε παράλληλα δρομάκια της, είδα φωταγωγημένα αστεράκια και δενδράκια. Πανικός με κατέλαβε για τα Χριστούγεννα που ήρθαν και εγώ η ανυποψίαστη δεν το κατάλαβα.
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ που αυτές οι γιρλάντες στην «Πλατεία» 23ης Μαρτίου έμειναν σκοτεινές ως απομεινάρια παρελθόντων ετών.
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ που αυτό το αρχαίο τείχος μένει θαμμένο κάτω από την πλατεία της Υπαπαντής, διότι φανταστείτε να έβγαινε στην επιφάνεια και κάθε φυλή του Ισραήλ να καθόταν πάνω του τρώγοντας ψωμοτύρι και πίνοντας μπύρα!
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ, όπως έγραφα και προ καιρού εξαιτίας της μελέτης ανάπλασης της Φραγκόλιμνας, που κάθε γωνιά του Ιστορικού Κέντρου θα αποκτήσει και το δικό της σιντριβάνι, που ουδέποτε είχε, για να μεταβληθεί στη συνέχεια σε σκουπιδότοπο.
Μ’ ΑΡΕΣΕΙ που με κατηγορείτε πως σήμερα μ’ αρέσουν όλα τα ανάποδα, διότι έτσι αισθάνομαι ΙΝ.
____________
Οι θαμμένες αρχαιότητες στην πλατεία Υπαπαντής και οι παραμελημένες στα Ακοβίτικα
«ΘΑΡΡΟΣ» 6 Δεκεμβρίου 1998
Φίλε κ. Διευθυντά,
Διάβασα στο φύλλο του «Θάρρους» της Τετάρτης 2 Δεκεμβρίου 1998 τις σημειώσεις «Μ’ ΑΡΕΣΕΙ» και συμφωνώ με την ορθή παρατήρηση ότι «μ’ αρέσει που αυτό το αρχαίο τείχος μένει θαμμένο κάτω από την πλατεία της Υπαπαντής…».
Καλό είναι να βλέπουμε τα πράγματα και από την ευτράπελη πλευρά τους, μήπως, με αυτό τον τρόπο, προκαλέσουν το ενδιαφέρον των αρμοδίων. Σωστά, λοιπόν, συμπληρώνεται η πιο πάνω σκέψη σας, ότι αν οι αρχαιότητες έβγαιναν και πάλι στο φως, τότε «… κάθε φυλή του Ισραήλ θα καθόταν επάνω [τους] τρώγοντας ψωμοτύρι και πίνοντας μπύρα».
Εξάλλου, υπάρχει και η γνωστή ευαγγελική ρήση, που υποστηρίζει την πιο πάνω άποψή σας: «Μη δώτε το άγιον τοις κυσί μηδέ βάλητε τους μαργαρίτας ημών έμπροσθεν των χοίρων…» (Ματθαίου ζ΄ 6). Καλύτερα να έχουμε κρυμμένες τις αρχαιότητες, παρά να γίνουν βορά της κάθε φυλής του Ισραήλ!
Νομίζω, όμως, ότι πρέπει να σοβαρευθούμε.
Με τις εργασίες στο Ιστορικό Κέντρο της Καλαμάτας πιστεύω ότι έφθασε ο καιρός για να αποκαλυφθούν οι μοναδικές αρχαιότητες, που είχε φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην πλατεία της Υπαπαντής, το σωτήριον έτος 1960. Και να σκεφθεί κανείς ότι βρίσκονται κάτω από το Φρούριο της πόλης μας, που υπήρξε η Ακρόπολη των αρχαίων Φηρών (Φαρών). Της ομηρικής πόλεως, την οποία διαδέχθηκε η βυζαντινή Καλαμάτα, που η πολυκύμαντη ιστορία της κορυφώθηκε στις 23 Μαρτίου 1821.
Οι αρμόδιοι έχουν το λόγο: ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, ο Νομάρχης Μεσσηνίας, ο Δήμαρχος Καλαμάτας, οι επιστημονικοί Σύλλογοι, οι πολιτιστικοί Σύλλογοι, τα επαγγελματικά και εργατικά Σωματεία, και οι Οργανώσεις. Και να ζητήσουν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία – στην οποία υπάρχουν τα σχέδια και οι φωτογραφίες του χώρου των ανασκαφών και των ευρημάτων – να ξαναφέρουν στο φως τα θαμμένα ευρήματα των αρχαίων Φαρών που συνδέουν την πόλη μας με το αρχαίο παρελθόν της.
Το ίδιο ενδιαφέρον θα πρέπει να επιδειχθεί και για τις παραμελημένες αρχαιότητες στα Ακοβίτικα, που είχε φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του καθηγητή Πέτρου Θέμελη το 1969, και οι οποίες χρονολογούνται «εις την Πρωτοελλαδική ΙΙ Εποχήν […] μεταξύ των ετών 2500 – 2000 π.Χ. περίπου».
Η Καλαμάτα είναι η μόνη πόλη που έθαψε τις αρχαιότητές της, ευθύς ως αποκαλύφθηκαν!
Ο Υφυπουργός Σταύρος Μπένος, γνωστός για την ευαισθησία του σε τέτοια θέματα, θα ασκήσει την επιρροή του στο Υπουργείο Πολιτισμού για τις περαιτέρω ενέργειες.
Δε νομίζω, κύριε Διευθυντά, ότι θα υπάρξει και η παραμικρή αντίρρηση στην «εκταφή» των θαμμένων αρχαιοτήτων της Καλαμάτας…
Καλαμάτα 3-12-1998
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Νίκος Ι. Ζερβής
_______________
ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Αναμνήσεις ενός τότε μαθητή από τις αρχαιότητες της πλατείας Υπαπαντής
«ΘΑΡΡΟΣ» 10 Ιανουαρίου 1999
Αγαπητό «Θάρρος»,
Σχετικά με τις θαμμένες αρχαιότητες της πλατείας Υπαπαντής, επίτρεψέ μου, παρακαλώ, να προσθέσω τις αναμνήσεις μου από τα γυμνασιακά μου χρόνια στο Α΄ Αρρένων Καλαμάτας.
Στο νότιο τμήμα της πλατείας και στη συμβολή της με τη λεωφόρο Υπαπαντής, άρχιζαν οι αρχαιότητες, σε βάθος αρκετών μέτρων προς τα ανατολικά και συνεχίζονταν προς τον περίβολο, όπου σήμερα το Επισκοπικόν Μέγαρον.
Και ενώ περιμέναμε να συνεχισθούν οι ανασκαφές, για να προβληθεί ο χώρος των αρχαίων Φαρών – όπως μας έλεγαν, τότε, οι αρχαιολόγοι που επέβλεπαν τις ανασκαφές – ξαφνικά και μέσα σε μια νύχτα σκεπάσθηκαν τα πάντα. Θυμάμαι μάλιστα ότι την επομένη του κουκουλώματος, που πήγαμε στο Γυμνάσιο, είχαμε μείνει κατάπληκτοι όλοι οι μαθητές.
Και το σπουδαίο: ουδείς διαμαρτυρήθηκε για το απαράδεκτο εκείνο γεγονός, της ταφής δηλαδή του αρχαίου παρελθόντος του τόπου μας. Οι πάντες εσιώπησαν.
Από τότε, το 1960, διαρκώς μας βασάνιζε το μεγάλο και αναπάντητο ερώτημα;
Γιατί;
Ως Καλαματιανός, γέννημα και θρέμμα, σε συγχαίρω που ανακίνησες το θέμα, έστω και κατά τρόπο χιουμοριστικό, και μαζί σου συγχαίρω και το συνεργάτη σου, τον κ. Νίκο Ζερβή, για την κατατοπιστική επιστολή του.
Οι αρμόδιοι, ωστόσο, εσιώπησαν και πάλιν…
Ως προς τον καλόν εφημέριο του Μητροπολιτικού Ναού, θα ήθελα να του επισημάνω ότι τα «καταφύγια», τα «ορύγματα» και τα «σκουπίδια» των ανασκαφών δεν αρμόζουν και δεν ταιριάζουν να λέγονται και να γράφονται από εκκλησιαστικό άνδρα για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Καλαμάτα 5 Ιανουαρίου 1999
Ευχαριστώ
Ευάγγελος Γαραντζιώτης
Ηλεκτρολόγος – Μηχανολόγος ΕΜΠ
____________________
Η ΠΟΛΗ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
(ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ)
«ΘΑΡΡΟΣ» 28 Φεβρουαρίου 1999
Κύριε Διευθυντά,
Πιστεύω ότι το ερώτημα που γεννιέται για τα αρχαιολογικά ευρήματα του χώρου της Υπαπαντής δεν είναι αν ευρίσκονται ή όχι στην πλατεία – για τούτο και φωτογραφίες υπάρχουν, τις οποίες επισυνάπτω, και ο Τύπος της εποχής έχει γράψει.
Ποίοι όμως είναι οι λόγοι που τα κρατούν θαμμένα τριάντα εννέα χρόνια και στερούν την πόλη και τους κατοίκους της από την ιστορική κληρονομιά τους;
Προ των ανασκαφών του 1960 το γεγονός ότι δεν είχε βρεθεί καμία οικοδομή προγενέστερη του 1204 αποτελούσε ισχυρό επιχείρημα για τους ερευνητές που πίστευαν ότι η Καλαμάτα δεν έχει καμία σχέση με τις Ομηρικές Φαρές και ότι αυτές ήταν 5 χιλιόμετρα ανατολικότερα, στο σημερινό χωριό Ελαιοχώρι (Γιάννιτσα).
Ο μεγάλος Σουηδός αρχαιολόγος Μ.Ν. VALMIN εβεβαίωνε ότι κατά τας προσωπικάς του έρευνας δεν υπήρχαν στην Καλαμάτα αρχαιότητες προγενέστερες του Μεσαίωνα.
Η αμφισβήτηση για τη θέση των αρχαίων Φαρών ίσχυε και μετά την ανακάλυψη, το 1905, από τον αρχαιολόγο Ανδρ. Σκιά, τμήματος οχυρωματικού τείχους μεταξύ Φραγκόλιμνας και Νεκροταφείου και σοβαρά υποστηριζόταν η ύπαρξη στη θέση της Καλαμάτας συνοικισμού τινός κατά την αρχαιότητα αποδεικνομένου από ολίγας επιτυμβίους στήλας και πώρινους πλίνθους εντοιχισμένους στο κάστρο της πόλης.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα του 1960 στην πλατεία της Υπαπαντής αποτέλεσαν ισχυρή απόδειξη για την ταύτιση της σημερινής πόλης με τις Ομηρικές Φαρές.
Έγραφε η «Καθημερινή» στις 14-8-1960: «ΑΝΕΚΑΛΥΦΘΗ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΦΑΡΩΝ». Τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά ευρήματα «οστράκων» (σπασμένων αγγείων) εις την πλατείαν της Υπαπαντής είναι των αρχών της 1ης χιλιετηρίδας π.Χ. (Γεωμετρικών Χρόνων) και κυρίως Ελληνιστικών, Ρωμαϊκών και Βυζαντινών Χρόνων. Γενικώς με τας ανασκαφάς αποκαλύπτεται συγκρότημα οικοδομημάτων κειμένων προφανώς εις το κέντρον αρχαίας ακμαζούσης Αγοράς.
Ο κ. Παπαδημητρίου (Διευθυντής Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων του Υπουργείου Παιδείας) διαπίστωσε δια των νέων ευρημάτων την αλήθεια των ομηρικών παραδόσεων περί αρχαίων Φαρών και έδωσε εντολάς όπως συνεχισθούν οι ανασκαφικές έρευνες δια την ανακάλυψιν των μυκηναϊκών μνημείων που πρέπει να υπάρχουν εις την περιοχήν της πλατείας της Υπαπαντής και ιδίως εις το πλησίον και προς βορράν αυτής λόφο του μεσαιωνικού Φρουρίου.
Τα ευρήματα αυτά μαζί με το μέγαρο στα Ακοβίτικα, τα ίχνη του πελασγικού τείχους στην εξωτερική πλευρά της βορινής επάλξεως του Φρουρίου, τους εντοιχισμένους αρχαίους σπονδύλους στο τείχος, τη Μυκηναϊκή Νεκρόπολη στις Τούρλες, φανερώνουν στον τόπο αυτό αδιάλειπτη συνέχεια ζωής από τη 2η χιλιετηρίδα π.Χ.
Το τραγικό ερώτημα είναι γιατί πρέπει να παραμένει θαμμένη η ιστορία αυτής της πόλης και μάλιστα όταν αφορά μια λαμπρή περίοδο, που ο μύθος αγκαλιάζεται σφικτά με την ιστορία της εποχής του Τρωικού Πολέμου.
Τα ιστορικά μνημεία αποτελούν μέρος του πολιτισμού μας και ο πολιτισμός σαν κοινωνικό αγαθό αποτελεί δικαίωμα του κάθε πολίτη. Η διαχείριση αυτών των μνημείων οφείλει να είναι ευθύνη του κράτους και της τοπικής κοινωνίας. Η απεμπόληση αυτής της ευθύνης αποτελεί οπισθοδρόμηση και οδηγεί σ’ αλλοτινές, σκοτεινές εποχές.
Οφείλουμε όλοι μας, κρατικοί, δημοτικοί, κοινωνικοί παράγοντες και απλοί πολίτες, να δώσουμε στην πόλη μας την ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ.
Καλαμάτα 16-2-1999
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΛΗΣ
