Δόθηκε στη δημοσιότητα η εισήγηση, η οποία υπογράφεται από 20 δημοτικούς συμβούλους, σχετικά με τα έργα ανάδειξης των αρχαίων στην πλατεία Υπαπαντής και η οποία πρόκειται να συζητηθεί στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας την ερχόμενη Δευτέρα, 14 Σεπτεμβρίου.
Ειδικότερα, στο κείμενο αναφέρονται τα εξής: Η πλατεία Υπαπαντής αποτελεί το τελευταίο σημαντικό τμήμα του Ιστορικού Κέντρου της Καλαμάτας που δεν έχει ακόμη αναπλασθεί.
Μετά τους σεισμούς του 1986 θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η περιοχή που σήμερα λέγεται «Ιστορικό Κέντρο» με το από 16/11/1988 (ΦΕΚ 821 Δ’) Π.Δ, με συνέπεια ν’ αρχίσει πλέον η προστασία του, η ανακαίνιση του κτηριακού του πλούτου και εν γένει η προβολή του.
Τότε επιβλήθηκαν περιορισμοί στο ύψος των κτηρίων, καθιερώθηκαν ενιαία μορφολογικά στοιχεία στα κτήρια (στέγες, μπαλκόνια, πόρτες, παράθυρα, κάγκελα, χρώματα κ.ά.) και καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια και με τη βοήθεια της Πολιτείας και του Δήμου (άτοκα δάνεια, επιδότηση μελετών, επιδότηση όψεων κτιρίων κ.ά.) για την ανακαίνιση και επανάχρηση πολλών κτηρίων.
Τότε ο Δήμος θεώρησε επιβεβλημένη την παρέμβασή του στο δημόσιο χώρο (δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες, κηπάρια κ.λπ.) ώστε η περιοχή ν’ αναβαθμισθεί αισθητικά και λειτουργικά και ν’ αποτελέσει πόλο έλξης για την εγκατάσταση πολλών και κυρίως νέων δραστηριοτήτων, στόχος που τελικά σε μεγάλο βαθμό επιτεύχθηκε, ύστερα από εργώδεις προσπάθειες όλων των Δημοτικών Αρχών από τότε μέχρι σήμερα.
Έτσι το 1997 ανατέθηκε (ύστερα από αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέροντος) η μελέτη της ανάπλασης του Ιστορικού Κέντρου Καλαμάτας στο μελετητικό γραφείο «ΣΥΝΘΕΣΗ-ΕΡΕΥΝΑ Γ. Αλμπάνης, Ν. Φιντικάκης και Συνεργάτες», η οποία συντάχθηκε και εν συνεχεία υλοποιήθηκε κατά φάσεις (στην α’ φάση οι πεζόδρομοι στο εμπορικό τμήμα του Ιστορικού κέντρου, στη δεύτερη φάση οι πλατείες Αγίων Αποστόλων και Όθωνος, η περιοχή Αγίου Ιωάννου, η οδός Υπαπαντής κ.λπ.).
Η γ’ φάση αφορούσε στην πλατεία Υπαπαντής, η επικαιροποιημένη προμελέτη της οποίας συντάχθηκε το 2010, παρουσιάσθηκε στα Δημοτικά Συμβούλια Καλαμάτας και εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμ. 25/2010 απόφασή του.
Η επικαιροποιημένη προμελέτη προέβλεπε νέα διαμόρφωση της πλατείας γύρω από τον Ι. Ναό και ανασκαφή και ανάδειξη των αρχαίων που είχαν εντοπισθεί από το 1960 στη νοτιοανατολική γωνία του χώρου και παραμένουν σε κατάχωση, διότι τότε κατά τον αρμόδιο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κρίθηκε ότι τα ευρήματα αποτελούν μόνο τις κατώτερες βάσεις του οικοδομήματος.
Η προμελέτη πρότεινε, επίσης, την κάλυψή τους με γυάλινο δάπεδο στο επίπεδο της πλατείας, ώστε να είναι εμφανή στο κοινό και να προστατεύονται από τις καιρικές συνθήκες, καθώς και εγκατάσταση νυκτερινού φωτισμού και συστήματος τεχνητού εξαερισμού, προϋπολογισμού δαπάνης τότε 381.300 ευρώ.
Η παραπάνω αναφερθείσα προμελέτη υποβλήθηκε από το Δήμο στην αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, η οποία με τη σειρά της την υπέβαλε στο υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να εισαχθεί στο ΚΑΣ για γνωμοδότηση.
Το ΚΑΣ κατά πλειοψηφία «γνωμοδότησε θετικά επί της προμελέτης της πλ. Υπαπαντής, εκτός από τη διαμόρφωση που προβλέπει την εκ νέου αποκάλυψη των καταλοίπων και κάλυψη με γυάλινο στέγαστρο (δάπεδο), δεδομένου ότι είναι προτιμότερη η διατήρηση των αποσπασματικών καταλοίπων σε κατάχωση για την αποτελεσματικότερη προστασία τους».
Με τα δεδομένα αυτά προχώρησε η ολοκλήρωση της μελέτης (Οριστική και μελέτη εφαρμογής), εντάχθηκε στο πρόγραμμα ΒΑΑ (Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη) και δημοπρατήθηκε.
Πρόσφατα, με αφορμή τη δημοπράτηση του έργου, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον μεγάλης μερίδας της τοπικής κοινωνίας, φορέων, συλλόγων και προσωπικοτήτων, που απαιτούν πλέον την ανάδειξη των αρχαιοτήτων που παραμένουν θαμμένα 60 χρόνια και όχι την εκ νέου κατάχωσή τους, που θα σημαίνει και την οριστική τους παραμονή στην αφάνεια.
Το θέμα, λοιπόν, είναι ιδιαίτερα σοβαρό, αφού δεν έχει να κάνει με την εκτέλεση ενός έργου αλλά αφορά στην αποκάλυψη, συντήρηση και ανάδειξη τμήματος της ιστορικής ταυτότητας της πόλης μας.
Όποια ανάπλαση και διαμόρφωση της πλατείας Υπαπαντής γίνει χωρίς την ανάδειξη των αρχαίων θα είναι ατελής, μη ολοκληρωμένη και δε θα είναι αποδεκτή από μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας και ευρύτερα, αφού θα στερεί τους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης να μπορούν να δουν από κοντά την απώτερη ιστορία της και όχι μόνο τα χρόνια της Φραγκοκρατίας που συμβαίνει σήμερα, χάριν στα ορατά μνημεία που διαθέτουμε.
Είναι εφικτή η αλλαγή της απόφασης του ΚΑΣ του 2011, ώστε να δρομολογηθεί η ανασκαφή και η ανάδειξη των αρχαίων της πλ. Υπαπαντής;
Βεβαίως και είναι, αν λάβει κανείς υπόψη του την πρόσφατη αλλαγή απόφασης του ΚΑΣ αναφορικά με τα αρχαία ευρήματα στο σταθμό Βενιζέλου του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης. Πρόσφατα (4/3/2020) αποφασίσθηκε η συνέχιση κατασκευής του σταθμού με προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο σταθμό, ανατρέποντας προηγούμενη απόφαση του ΚΑΣ που δεν επέτρεπε την προσωρινή απόσπαση των αρχαίων, αλλά τη συνέχιση των εργασιών με την in situ (επί τόπου) έκθεσή τους εντός του σταθμού.
Υπάρχει χρόνος για να γίνουν όλα αυτά και να μην απενταχθεί το έργο από το πρόγραμμα χρηματοδότησης;
Ο Δήμος Καλαμάτας με τη δημοπράτηση του έργου που έχει ξεκινήσει, δεν έχει αναλάβει μέχρι τώρα καμία νομική δέσμευση. Μέχρι δε να ολοκληρωθούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες και να γίνει ο προσυμβατικός έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο προκειμένου να υπογραφεί η σχετική σύμβαση απαιτούνται τουλάχιστον 6 μήνες.
Πρέπει, λοιπόν, με συντονισμένες ενέργειες και συνέργειες του Δήμου, της Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και όποιου άλλου χρειασθεί, να καταρτισθεί ο φάκελος, με το αίτημα της ανάδειξης των αρχαίων με τις αλλαγές που θα κριθούν αναγκαίες και να υποβληθεί στο ΚΑΣ για νέα γνωμοδότηση. Τότε και μόνο έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για την αποκάλυψη και προβολή των αρχαίων, χωρίς αμφισβητήσεις, άγονες αντιπαραθέσεις, άσκοπες καθυστερήσεις και εμπόδια στην ανάπλαση της πλατείας, που με αυτό τον τρόπο θα προσδώσει στην πόλη μας μια ακόμη υπεραξία που έχει ανάγκη.
Τέλος, όσον αφορά στο επιπλέον κόστος των ανασκαφικών εργασιών, το οποίο σύμφωνα με τα όσα έχουν γραφεί δεν είναι δυσθεώρητο, μπορεί να καλυφθεί συνδυαστικά από την Περιφέρεια Πελοποννήσου (όπως άλλωστε κάνει σε πολλές ανασκαφές – Αρχαία Θουρία, Άνω Μεσσηνία, Κορινθία κ.λπ.), από το Δήμο Καλαμάτας (ο οποίος ήδη στηρίζει την ανασκαφή της Αρχαίας Θουρίας), από φορείς και ιδιώτες που ενδιαφέρονται και απαιτούν την ανάδειξη της ιστορίας του τόπου μας. Αναφορικά με τα έργα που είναι απαραίτητα για την ανάδειξη και προστασία των ευρημάτων που θα αποκαλυφθούν θα μπορούν να ενταχθούν ως υποέργο του έργου της πλατείας ή ως νέο στο ΕΣΠΑ.
Κατόπιν τούτων, ανταποκρινόμενοι στην πάνδημη απαίτηση της κοινωνίας μας για την ανάδειξη των αρχαίων της Πλ. Υπαπαντής,
εισηγούμεθα:
Ι. Το Δημοτικό Συμβούλιο να εκφράσει τη βούλησή του για την άμεση ανάδειξη των αρχαιοτήτων που βρίσκονται σε κατάχωση στο χώρο της πλατείας Υπαπαντής, ως αναπόσπαστο τμήμα της ιστορικής συνέχειας της πόλης
2. Ο Δήμος Καλαμάτας ν’ αναλάβει όλες τις απαιτούμενες πρωτοβουλίες και να εξασφαλίσει τις αναγκαίες συνέργειες προκειμένου να υποβληθεί το ταχύτερο δυνατόν ο φάκελος με το αίτημα αλλαγής της απόφασης του ΚΑΣ (2011), ώστε να καταστεί δυνατή η έναρξη των ανασκαφών και η ανάδειξη των ευρημάτων
3. Να δεσμευθεί ο Δήμος Καλαμάτας να χρηματοδοτήσει στο μέτρο των δυνάμεών του τις ανασκαφές και να κινητοποιηθεί για την εξασφάλιση των επιπλέον απαιτούμενων πιστώσεων για τη γρήγορη και ολοκληρωμένη υλοποίησή τους.
