Η επιδρομή της COVID-19 πριν από περίπου δέκα μήνες ήταν ύπουλη και αιφνιδίασε την ιατρική κοινότητα και τις κυβερνήσεις. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο ήταν παντού. Ευλόγως, οι πρώτες αντιδράσεις ήταν αμυντικού χαρακτήρα, δηλαδή καραντίνες και ενίσχυση των δομών παροχής υπηρεσιών υγείας για την υποδοχή των θυμάτων του πρώτου επιθετικού κύματος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έδειξε αμηχανία στην παροχή κατευθύνσεων και τη δημιουργία ενιαίας αντίληψης για το πρόβλημα, με αποτέλεσμα διαφορετικές προσεγγίσεις στη διάγνωσή του και τον τρόπο αντιμετώπισης. Δημοσιεύθηκαν προβληματικές έρευνες που ανακλήθηκαν ντροπιαστικά. Παρατηρήθηκε καιροσκοπισμός αλλά και επιπολαιότητα.
Η ελληνική πολιτεία αντέδρασε έγκαιρα και αποτελεσματικά στο πρώτο κύμα. Και αυτό, επειδή εμπιστεύθηκε τους ειδικούς και έδωσε προτεραιότητα στη δημόσια υγεία. Οι πολίτες πειθάρχησαν από φόβο ή συνειδητοποίηση του κινδύνου. Το ίδιο κάνει. Το υγειονομικό προσωπικό και το ΕΣΥ απέδειξαν ικανότητες και αντοχές. Το δεύτερο κύμα ήταν προβλέψιμο και δεν οφείλεται μόνο στη χαλάρωση των μέτρων αλλά και στη φύση του ιού. Φαίνεται ότι παγκοσμίως η αντίδραση καθυστέρησε, υπό την πίεση των οικονομικών παράπλευρων απωλειών.
Η συζήτηση για τα εμβόλια, που βρίσκονται προ των πυλών προς μαζική παραγωγή και διαβαθμισμένη και ορθολογική διάθεση στον πληθυσμό, είvαι επίκαιρη και επιβεβλημένη. Εύκολα εξηγήσιμη είναι και η συνεχιζόμενη ένταση καθώς και οι διαφωνίες και επιφυλάξεις ειδικών και μη.
Θα επανέλθω σε αυτό αφού αναφερθώ ακροθιγώς για το ήδη «υπάρχον εμβόλιο», που μάλλον δεν αξιολογήθηκε και αξιοποιήθηκε όσο συστηματικά και αποτελεσματικά θα μπορούσε και θα όφειλε. Εννοώ τα επιδημιολογικά μέτρα δημόσιας υγείας, κοινωνικής αποστασιοποίησης, περιορισμού του συγχρωτισμού και των μετακινήσεων, καθώς και της ορθής και καθολικής χρήσης της μάσκας όπως και των βασικών κανόνων υγιεινής των χεριών που συχνά και επιπόλαια αμφισβητήθηκαν και ως εκ τούτου υπονομεύθηκαν. Ηρθε η ώρα να αντλήσουμε τα ορθά συμπεράσματα και διδάγματα από το πρόσφατο παρελθόν ώστε να μην υπάρξουν ανάλογες αντιπαραγωγικές επιπτώσεις σε ό,τι αφορά τα φαρμακευτικά εμβόλια που εγκρίνονται από τους αρμόδιους διεθνείς ρυθμιστικούς οργανισμούς.
Η πολυπλοκότητα των επιδημικών κυμάτων και όρων, όπως η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων, η επιπεδοποίηση της καμπύλης, ο χρόνος που πρέπει να παρέλθει ώστε να μετρηθούν τα αποτελέσματα των διαφόρων μέτρων που κατά καιρούς λαμβάνονται, η σχέση αιτίου (του ιού) και της θνητότητας τόσο στο επίπεδο συγκεκριμένου ασθενούς όσο και στο επίπεδο του πληθυσμού, είναι εύλογο να προκαλούν ερωτήματα, αμφιβολίες και σύγχυση στον πληθυσμό και στις κυβερνήσεις. Θεμιτή η συζήτηση αλλά και οι διαφορετικές γνώμες και κατανοητή η παρατηρούμενη συναισθηματική φόρτιση, όχι όμως μέχρι του σημείου που καθίστανται αντιπαραγωγικές και θολώνουν το μήνυμα προς την κοινωνία και τις αρμόδιες αρχές. Αλλά όλα αυτά έχουν ειπωθεί εξαντλητικά.
Προχωρώ σε κάποιες επισημάνσεις σχετικά με τα ελπιδοφόρα φαρμακευτικά εμβόλια. Οπως και με τα επιδημιολογικά μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας, υπάρχουν αρκετοί άγνωστοι παράγοντες και ίσως ακόμα περισσότερες αναπάντητες ερωτήσεις, παρά οριστικές βεβαιότητες. Αν επιδημιολογικοί τεχνικοί όροι που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι δυσνόητοι, πόσο μάλλον τεχνικοί όροι όπως η ενεργοποίηση Β ή Τ Λεμφοκυττάρων, διάρκεια ανοσίας, ανοσολογική μνήμη, εμβόλια που χρησιμοποιούν mRNA ή εξασθενημένους ιούς ή αντιγόνα. Ολα αυτά συζητούνται και θα συζητούνται στα κατάλληλα φόρα, όπως εξειδικευμένα συνέδρια, και καθώς θα ξεκαθαρίζει το τοπίο, φυσικά και θα γνωστοποιούνται υπεύθυνα στους πολίτες.
Θα χρειαστεί χρόνος για να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα, φυσικά και θα υπάρξουν αναθεωρήσεις και διορθώσεις, έτσι προχωρά η επιστήμη, ελικοειδώς και όχι γραμμικά. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει, αυτή η καθ’ όλα επιβεβλημένη επιστημονική συζήτηση, να οδηγήσει σε κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών στην επιστήμη.
Τέλος, πρέπει να επικρατήσει φρόνηση αλλά και ρεαλισμός. Ούτε υπερβολική αισιοδοξία στα όρια της αφέλειας, μήτε απαισιοδοξία και πανικός. Ας βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο.
Συμπερασματικά, δεν θα ξυπνήσουμε ένα πρωί και με ή χωρίς τα εμβόλια ο ιός θα εξαφανισθεί ως διά μαγείας, και θα επανέλθουμε στην πρότερη κανονικότητα.
Οπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, η ανθρωπότητα έχει ξεπεράσει ανάλογες ή και βαθύτερες κρίσεις με τα πιο δυνατά και αξιόπιστα όπλα που διαθέτει: τη λογική και την επιστήμη.
Πρέπει να δείξουμε όλοι τη δέουσα υπομονή και σοβαρότητα και να είμαστε προετοιμασμένοι ότι ακόμα και με τα «φαρμακευτικά» εμβόλια, επιδημιολογικά μέτρα κάποιου βαθμού θα είναι αναγκαία, όπως αναγκαία θα είναι και η διαρκής επαγρύπνηση του πληθυσμού και των αρμοδίων αρχών.
ΥΓ. Οι υγειονομικοί κάνουν μια υπερπροσπάθεια να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους ασθενείς που χρήζουν νοσηλείας, αλλά οι υλικές, σωματικές και ψυχικές αντοχές δεν είναι ανεξάντλητες. Το μήνυμα που δίναμε στη Νέα Υόρκη ήταν: «Δεν είμαστε ήρωες, ούτε υπεράνθρωποι. Κάνουμε απλώς τη δουλειά μας. Βοηθήστε μας να σας βοηθήσουμε. Μείνετε σπίτι και ακούτε τις συστάσεις των ειδικών». Τους Ελληνες υγειονομικούς και τους ειδικούς που συμμετέχουν στις ομάδες αντιμετώπισης της πανδημίας (task force), πρέπει επιτέλους να τους εμπιστευθούμε. Είναι έγκριτοι, γνωρίζουν το αντικείμενο και έχουν δείξει εντυπωσιακή υπευθυνότητα. Πρέπει να σταματήσουν άμεσα οποιεσδήποτε ενέργειες και δηλώσεις που υπονομεύουν την εθνική προσπάθεια.
Δημήτρης Καρμπαλιώτης
*Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 13 Δεκεμβρίου,
* Ο κ. Δημήτριος Καρμπαλιώτης, κατάγεται από την Καλαμάτα και είναι καθηγητής Καρδιολογίας, διευθυντής Κέντρου Σύνθετης Αγγειοπλαστικής Υψηλού Κινδύνου στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
