«Πράσινο» από ΚΑΣ για ανάδειξη αρχαίων Υπαπαντής
Σε αντίθεση με το σκεπτικισμό που κυριαρχούσε στην Καλαμάτα σχετικά με την τύχη της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου για ανάδειξη των αρχαίων της Υπαπαντής, οι τελευταίες εξελίξεις φαίνεται να ξεδιαλύνουν το τοπίο, κι ένα αίτημα δεκαετιών το προσεχές διάστημα μπορεί να πάρει «σάρκα και οστά».
Ειδικότερα, στην προχθεσινή συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) η απόφαση ήταν θετική επί του θέματος «Έγκριση ή μη πρότασης του Δήμου Καλαμάτας για ανάδειξη των αρχαιοτήτων της πλατείας του Ι.Ν. Υπαπαντής στην Καλαμάτα, στο πλαίσιο του έργου “Ανάπλαση Ιστορικού Κέντρου Καλαμάτας – Γ’ φάση (πλατεία Υπαπαντής)” του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Πελοπόννησος 2014-2020”, Π.Ε. Μεσσηνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου», το οποίο ήταν ενταγμένο στην ημερήσια διάταξη.
Σε δηλώσεις του δε ο δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος, επισήμανε: «Είναι μία θετική εξέλιξη. Ως Δήμος, ως Δημοτική Αρχή, έχοντας σταθερή άποψη για το θέμα, προβήκαμε σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες για να οδηγηθούμε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Να υπάρξει, δηλαδή, μία σωστική ανασκαφή στα 160 τετραγωνικά μέτρα περίπου στο νοτιοανατολικό άκρο της πλατείας, αλλά ταυτόχρονα να μην τεθεί σε κίνδυνο η υλοποίηση του μεγάλου έργου της ανάπλασης.
Αντιμετωπίσαμε εξ αρχής το θέμα με ψυχραιμία, αποφύγαμε λαϊκισμούς και άλλους τακτικισμούς, πετυχαίνοντας τελικώς μία καλή εξέλιξη. Δηλαδή και το έργο να προχωρήσει κανονικά και να διενεργηθεί σωστική ανασκαφή στο εν λόγω προκαθορισμένο σημείο.
Παρακολουθούμε το θέμα στενά, επεμβαίνουμε όπου κρίνεται αναγκαίο και ελπίζουμε σύντομα να ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία και να εκκινήσει το έργο που θα αλλάξει ριζικά την ευρύτερη περιοχή. Στόχος να αναβαθμιστεί ένα εμβληματικό σημείο για την πόλη, η πλατεία Υπαπαντής και, φυσικά, να είμαστε τυχεροί, ώστε να αναδειχθούν τα όποια αρχαία κατάλοιπα υπάρχουν εκεί».
Κατά τη διάρκεια χθεσινής συνέντευξης Τύπου τόνισε, επιπλέον, ότι για τη χρηματοδότηση της ανασκαφής δεν έχει εξασφαλίσει ο Δήμος πίστωση από κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Ωστόσο, σχολίασε ότι «ο Δήμος Καλαμάτας στο μέτρο του δυνατού θα μπορέσει να στηρίξει» το ανασκαφικό έργο και την ιστορική τεκμηρίωση. Όσο για την ανάδειξη των ευρημάτων, ο δήμαρχος είπε ότι θα πρέπει πρώτα να γίνει η ανασκαφή και να κριθεί αν πρέπει αυτά να αναδειχθούν.
Επίσης, υπενθύμισε ότι η εξέλιξη αυτή για την πόλη είναι αποτέλεσμα των ενεργειών της Δημοτικής Αρχής, μιας και πριν ακόμη βρεθούν τα στοιχεία για την ακριβή τοποθεσία των ευρημάτων, είχε έρθει σε συνεννοήσεις προκειμένου να γίνει γεωφυσική διασκόπηση, να βρουν οι ειδικοί πού ακριβώς είναι επιχωμένα τα αρχαία κατάλοιπα και να ζητηθεί στη συνέχεια από το υπουργείο Πολιτισμού η πραγματοποίηση αρχαιολογικής έρευνας.
Επιπρόσθετα, είπε ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων πρότεινε να γίνουν τομές σε όλο το εύρος της πλατείας Υπαπαντής και υπογράμμισε ότι η Δημοτική Αρχή διαφωνεί, γιατί αυτό θα σήμαινε αυτόματα ότι για πολλά χρόνια θα είχαμε σκαμμένη την πλατεία και δε θα γινόταν ποτέ η ανάπλαση.
Ωστόσο, ο δήμαρχος είπε ότι «δικαιολογείται» η συγκεκριμένη πρόταση και συγκεκριμένα ότι «εμείς μιλάμε πολιτικά, η κα Μηλίτση (προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας) μιλάει επιστημονικά, πρέπει να τη δικαιολογήσουμε, θέλει επιστημονική τεκμηρίωση».
Παρέμβαση Β. Κοσμόπουλου
Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου υπήρξε παρέμβαση κι από τον επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας Βασίλη Κοσμόπουλο.
Στην τοποθέτησή του επισήμανε: «Το θέμα των ανασκαφών για τον εντοπισμό των υπολειμμάτων της αρχαίας πόλης έχει ηλικία 146 ετών. Ήταν τότε που ο σπουδαίος σχολάρχης Αθανάσιος Πετρίδης στη μνημειώδη διάλεξη που έδωσε στην Καλαμάτα (“Αρχαιολογική έρευνα περί Φαρών και Καλαμών”) ανέφερε ότι “εν ταις σημεριναίς Καλάμαις διεσώθησαν τινά λείψανα αρχαίων μνημείων Ελληνικών, οίον, τα εις την παρά την λεγομένην ‘Φραγκόλιμναν’ κτήμα του κ. Εφεσίου ανακαλυφθέντα πανάρχαια ερείπια […] Και περί των ερειπίων τούτων δεν δυνάμεθα να αποφανθώμεν οριστικώς σήμερον, διότι πρέπει να γένωσι ανασκαφαί, αίτινες μέλλουσι να υποδείξωσιν έως που εξετείνοντο τα ερείπια και οποίαν οικοδομήν απετέλουν”.
Σε εκείνη τη διάλεξη που κυκλοφόρησε σε βιβλίο ο Πετρίδης αναφερόταν σε μια σειρά ακόμη στοιχεία, τα οποία συμπληρώθηκαν το 1901 με τα ευρήματα του τότε εφόρου Αρχαιοτήτων και αργότερα καθηγητή Πανεπιστημίου Ανδρέα Σκιά και καταγράφηκαν στο σημαντικό έργο του Δημήτρη Δουκάκη “Μεσσηνιακά και ιδία περί Φαρών και Καλαμάτας”.
Στο πέρασμα του χρόνου πολλά από τα στοιχεία αυτά καταστράφηκαν ή εξαφανίστηκαν, καθώς η πόλη χτιζόταν και πάλι στο ίδιο σημείο, ενώ σε διάφορες εργασίες εντοπίστηκαν και περισυνελέγησαν ευρήματα χρονολογούμενα σε διάφορες εποχές.
Η τυχαία ανακάλυψη του μεγάλου δημοσίου οικοδομήματος το 1960 στην περιοχή που ανασκάφηκε από τον τότε έφορο Αρχαιοτήτων Νίκο Γιαλούρη δημιούργησε μεγάλες ελπίδες. Ο τότε διευθυντής Aρχαιοτήτων του υπουργείου Παιδείας Παπαδημητρίου έκρινε ότι “πρέπει να περιφραχθεί δια κιγκλιδώματος και να διατηρηθεί ως αρχαιολογικός χώρος το καλύτερον σωζόμενο τμήμα των τειχών”.
Οι ελπίδες αυτές διαψεύστηκαν, καθώς οι αρχαιότητες βεβηλώθηκαν και μπαζώθηκαν χωρίς προφανώς επιστημονικό τρόπο, από τον εργολάβο που διαμόρφωσε την πλατεία Υπαπαντής, όπως βεβαίωσε ο ίδιος ο Νίκος Γιαλούρης απαντώντας σε καταγγελίες.
Η εκ νέου ανάπλαση της πλατείας Υπαπαντής έθεσε επιτακτικά το ζήτημα της ανάδειξης των αρχαιοτήτων που εντοπίσθηκαν στο νοτιοανατολικό τμήμα της πλατείας το 1960 και θέλουμε να ελπίζουμε ότι αυτό θα επιτευχθεί με τη δική σας θετική απόφαση, προσδοκώντας βέβαια ότι τα ευρήματα έχουν διασωθεί παρά τη βάρβαρη μεταχείρισή τους πριν από 60 χρόνια.
Αυτό αποτελεί επιδίωξη ολόκληρης της πόλης όπως εκφράστηκε με διάφορους τρόπους τον τελευταίο καιρό και κορυφώθηκε με την 198/2020 ΟΜΟΦΩΝΗ απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 14/9/2020. Είναι σπουδαία υπόθεση γιατί με την ανασκαφή και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων που εντοπίσθηκαν το 1960, θα δοθεί η δυνατότητα να αποκατασταθεί η ιστορική συνέχεια της πόλης με εμφανή μνημεία σε μια πολύ μικρή απόσταση μεταξύ τους: Οι Φαρές, το Κάστρο της Καλαμάτας (όπου προσδοκούμε ότι οι έρευνες θα πάνε σε μεγαλύτερη έκταση και βάθος το επόμενο χρονικό διάστημα), τα βυζαντινά μνημεία, το αρχοντικό Κορφιωτάκη και το νεότερο σύμβολο της πόλης, η εκκλησία της Υπαπαντής, συμβολίζουν με εμφατικό τρόπο την εισαγωγική φράση “πόλη πάνω στην πόλη”.
Πρέπει να σημειώσω ότι στην αναφερθείσα απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου τονίζεται ότι: “ο Δήμος Καλαμάτας δεσμεύεται να χρηματοδοτήσει στο μέτρο των δυνάμεων του τις ανασκαφές και να κινητοποιηθεί για την εξασφάλιση των επιπλέον απαιτουμένων πιστώσεων για την γρήγορη και ολοκληρωμένη υλοποίησή τους”.
Εξάλλου η επιτευχθείσα έκπτωση 55,23% στο έργο της Ανάπλασης της Πλατείας της Υπαπαντής, προϋπολογισμού 1.680.200,00 ευρώ, επιτρέπει την ένταξη των εργασιών που απαιτούνται για την ανάδειξη των αρχαίων ως Υποέργο στο ίδιο πρόγραμμα της Περιφέρειας χρηματοδοτούμενο από τα εναπομείναντα μετά την έκπτωση χρήματα»
Μανώλης Μάκαρης
Την ικανοποίησή του για την εξέλιξη του θέματος κοινοποίησε και ο επικεφαλή της δημοτικής παράταξης “Ανοιχτός Δήμος- Ενεργοί Πολίτες”, Μανώλης Μάκαρης.
Σε σχετική του ανακοίνωση αναφέρει: «Η θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για τη σωστική ανασκαφή στο νοτιοανατολικό άκρο της πλατείας Υπαπαντής και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων στην συγκεκριμένη περιοχή είναι σαφώς μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, αφού:
1. Θα αναδειχτεί η ιστορική συνέχεια της Καλαμάτας στην πλατεία της Υπαπαντής
2. Γίνεται δεκτό από την Πολιτεία το λαϊκό αίτημα ανάδειξης των αρχαιοτήτων
3. Αποδεικνύεται η θετική συμβολή της απλής αναλογικής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αφού χωρίς αυτήν η αντιπολίτευση του Δήμου Καλαμάτας δε θα είχε την απαιτούμενη δύναμη για να προωθήσει το συγκεκριμένο θέμα».
Ανακοίνωση της ομάδας «Σώστε τα αρχαία της Υπαπαντής»
Τέλος, η διαδικτυακή ομάδα «Σώστε τα αρχαία της Υπαπαντής», η οποία κατάφερε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να κινητοποιήσει ένα μεγάλο αριθμό πολιτών, προτάσσοντας την αναγκαιότητα ανάδειξης και υλοποίησης του θέματος, σε ανακοίνωσή της σημειώνει: «Η γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων της Υπαπαντής στα σημεία που είχαν ανασκαφεί πριν από 61 χρόνια από το Νίκο Γιαλούρη αποτελεί σημαντική νίκη της πόλης και των ανθρώπων της. Μια νίκη που επιτεύχθηκε με την κινητοποίηση χιλιάδων ανθρώπων “από τα κάτω” μέσα και γύρω από την ομάδα “Σώστε τα αρχαία της Υπαπαντής”. Η οποία προκάλεσε την ευαισθητοποίηση σημαντικών παραγόντων της δημόσιας ζωής και ενεργοποίησε τα ανακλαστικά θεσμικών φορέων.
Ποιος και τι έκανε το γνωρίζουν καλά οι πολίτες και δε θα μπούμε ως ομάδα στη λογική της αξιολόγησης, ο καθένας μπορεί να κάνει τη δική του. Το μήνυμα αυτής της προσπάθειας είναι κάτι περισσότερο από σαφές: Ενότητα των πολιτών, αγάπη για την πόλη και την ιστορία της, συλλογική προσπάθεια, τεκμηρίωση, νηφάλια διαχείριση δύσκολων καταστάσεων, υπομονή και επιμονή. Στοιχεία που θα πρέπει να επιβεβαιώσουμε μέχρι να έρθουν στο φως τα λείψανα της προγόνου πόλης, καθώς υπάρχει ακόμη δρόμος μέχρι να επιτευχθεί αυτό.
Με θερμές ευχαριστίες στους χιλιάδες Καλαματιανούς (αλλά και φίλους από όλη την Ελλάδα) που εξέφρασαν με κάθε τρόπο τη συμπαράσταση σε αυτή την προσπάθεια, σε όσους παράγοντες και θεσμικούς φορείς τη στήριξαν, αλλά και τους “αφανείς” που έκαναν σημαντική αθόρυβη δουλειά σε όλα τα επίπεδα».
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
