Η Μάνη – αυτό όλοι το γνωρίζουν – είναι εκείνη η περιοχή της Ελλάδας η οποία περισσότερο από πολλές άλλες, ίσως, έχει διατηρήσει στη διαδρομή των αιώνων σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτα τα ήθη και τα έθιμά της.
Σε αυτό το αναλλοίωτο στοιχείο της μανιάτικης παράδοσης είναι αφιερωμένο και το πέμπτο κατά σειρά «Τετράδιο» της σειράς «Λαογραφικές Καταγραφές» του Λυκείου των Ελληνίδων, που φέρει τον τίτλο «Ήθη και έθιμα της Μάνης» (σελίδες 92, Αθήνα 2020).
Συγγραφέας του εξαιρετικά ενδιαφέροντος αυτού κειμένου είναι ο Στυλιανός Πετρέας, από παλιά και επιφανή μανιάτικη γενιά, η οποία, όπως λέγεται, κρατάει από τους Παλαιολόγους. Ο ίδιος γεννήθηκε και πέθανε (1920) στη Μάνη και υπήρξε παθιασμένος εραστής του τόπου του, στον οποίο άλλωστε αφιέρωσε και άλλες μελέτες και γραπτά, που χάθηκαν, δυστυχώς, όταν κάηκε το πυργόσπιτο όπου φυλάγονταν.
Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, με σπουδές στη Γερμανία, σε μια εποχή που αυτές οι επιδόσεις δεν ήσαν και τόσο συνηθισμένες, ο Στυλιανός Πετρέας δίδαξε επί πολλά χρόνια και έγραψε επίσης πολλά. Την πραγματεία «Ήθη και έθιμα της Μάνης» την παρουσίασε σε νεαρή ηλικία, το 1893, όταν ακόμη σπούδαζε στο Erlangen. Εδώ, ο αναγνώστης οδηγείται πρώτα απ’ όλα σε μια μικρή περιήγηση στο κακοτράχαλο και άνυδρο μανιάτικο τοπίο, κι αυτό για να κατανοήσει κατόπιν καλύτερα το νήμα που συνδέει τους σημερινούς Μανιάτες με την αρχαία Σπάρτη, πολλά ήθη και έθιμα της οποίας διατηρούνταν ατόφια στη Μάνη ακόμη και μέχρι πολύ πρόσφατα.
Ο Στυλιανός Πετρέας εφιστά την προσοχή στο χαρακτήρα των Μανιατών, στη δομή της μανιάτικης οικογένειας και στην οργάνωση της κατοικίας της, στα έθιμα γύρω από τη γέννηση, το γάμο, το θάνατο, αλλά και στις λαϊκές δοξασίες και τη μαντεία. Με άλλα λόγια, σε όλα όσα αφορούν στα βασικά στάδια του κύκλου της ζωής, κι αυτό σε μια κλειστή γεωγραφική περιοχή που διατήρησε συνήθειες αιώνων και δεν γνώρισε ποτέ σκλαβιά.
Το Λύκειον των Ελληνίδων απέκτησε το κείμενο χάρη στην ευγενική προσφορά της εφόρου του Τμήματος Προβλημάτων Γυναίκας και Παιδιού, Έφης Πετρέα, που «ξετρύπωσε» αυτήν την ξεχασμένη μελέτη αυτού του προγόνου του συζύγου της και θέλησε να τη φέρει στο φως.
Η ειδική γραμματεύς του Λυκείου των Ελληνίδων, Κατερίνα Δασκαλάκη, ανέλαβε από εκεί κι έπειτα την όλη επιμέλεια του «Τετραδίου», επειδή το αρχικό κείμενο ήταν γραμμένο σε αρχαΐζουσα καθαρεύουσα, επομένως έχρηζε μεταγλώττισης, και επειδή κάποιες βιβλιογραφικές και άλλες επεξηγήσεις κρίθηκαν απαραίτητες.
Το «Τετράδιο» αυτό είναι επιπλέον με ιδιαίτερη φροντίδα εικονογραφημένο, ενώ στο δεύτερο μέρος του δημοσιεύεται και φωτογραφική αποτύπωση του πρωτοτύπου, για τον αναγνώστη που θα ήθελε να ανατρέξει και σε αυτό.
Στη σειρά «Λαογραφικές Καταγραφές» του Λυκείου των Ελληνίδων κυκλοφορούν επίσης οι εξής, πολύ ενδιαφέρουσες, μελέτες:
-Γιάννης Ζέρβας: Τελετουργικά έθιμα στο χωριό Στύρφακα της Δυτικής Φθιώτιδας (εξαντλημένο)
-Γιάννης Ζέρβας: Γάμος στην Κάρπαθο: το «γύρεμα» του γαμπρού στα χωριά Απέρι και Όθος (εξαντλημένο)
-Λευτέρης Δρανδάκις: Ο Τρανός Χορός στη Βλάστη Κοζάνης (εξαντλημένο)
-Λευτέρης Δρανδάκις: Ο Καλόγερος, ένα πολυσήμαντο θρακικό έθιμο.
-Διατίθενται στο Λύκειον των Ελληνίδων, τηλ. 2103611042, 2103628978, info@lykeionellinidon.gr
