«Δυστυχώς όλοι κάποτε θα κολλήσουμε και τον ιό και από τον ιό προτιμώ το εμβόλιο»
Προσεκτική τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας, ιχνηλάτηση και καραντίνα στα νέα κρούσματα συνιστά ο συμπατριώτης μας γιατρός για να διατηρηθεί η καλή εικόνα της Μεσσηνίας
Παρότι είναι Μεσσήνιος πρωτάκουσα για το γιατρό και πανεπιστημιακό καθηγητή Παναγιώτη Βλαχογιαννόπουλο πριν από λίγο καιρό, όταν υπέβαλε την παραίτησή του από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης, λέγοντας ακριβώς αυτό που ήταν στο μυαλό μου (και των περισσοτέρων από εμάς πιστεύω), ότι δηλαδή δεν μπορεί η επιτροπή να αποφαίνεται πάντα ότι δεν υπάρχει καμία σχέση στα (σπάνια) περιστατικά θανάτων από θρομβώσεις που έχουν χρονική συνάφεια με εμβόλια (κατά βάση με το Astra-Zeneca), χωρίς να προστίθεται ούτε ένας αστερίσκος αμφιβολίας.
Δεν ήταν, όμως, μόνο αυτό. Το κυριότερο ήταν ότι θαύμασα το ήθος και το θάρρος του («τα αξιακά μου πρότυπα δε μου επιτρέπουν να συμμετάσχω στην Ε.ΦΑ.Ρ.», ανέφερε χαρακτηριστικά στην επιστολή παραίτησής του), με τη σκέψη ότι αυτούς τους γιατρούς και δημόσιους λειτουργούς χρειαζόμαστε. Ήθελα, λοιπόν, να μάθω πολλά από αυτόν τον κορυφαίο επιστήμονα για τα εμβόλια και τον κορωνοϊό, με τη βεβαιότητα ότι μπορεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο μέσα σε αυτό το χάος των ετερόκλητων πληροφοριών που μας κατακλύζει, μιλώντας χωρίς καμία σκοπιμότητα, καμία ωραιοποίηση και καμία υπερβολή. Και επί της ουσίας του (αρχικού) θέματος, με τη στάση ειλικρίνειας και διαφάνειας θρέφεται η εμπιστοσύνη του κόσμου, ενώ μέσα και από αυτή τη συνέντευξη ο κ. Βλαχογιαννόπουλος έχει καλούς λόγους να μας προτρέψει να κάνουμε το εμβόλιο.
Με ενδιέφερε, όμως, εξίσου η «κοσμοαντίληψή» του, καθώς τέτοιοι άνθρωποι «έχουν πράγματα να πουν» και αν δε δίνουν απευθείας απαντήσεις σε δικά μας διαχρονικά ερωτήματα ή δεν είναι αρκετά για να μας κάνουν λιγάκι καλύτερους, εμάς και την κοινωνία, σίγουρα μας βάζουν σε διαδικασία προβληματισμού, ορίζοντας ως φωτεινοί φάροι την κατεύθυνση και το «μέτρο».
Καταλήγοντας σε 27 από τις δεκάδες ερωτήσεις που έρχονταν στο μυαλό μου, δυστυχώς ή ευτυχώς, το αποτέλεσμα ήταν μια γιγαντιαία συνέντευξη. Το «Θ» ήταν ανοικτό γι’ αυτή τη μάλλον πρωτοφανή σε έκταση διπλή ουσιαστικά συνέντευξη, αλλά είναι και το ερώτημα «ποιος θα καθίσει να τη διαβάσει;». Τολμώ να απαντήσω: «ε, αυτή του κ. Βλαχογιαννόπουλου θα διαβαστεί». Δε θα μπορούσα να αφαιρέσω καμία ερώτηση (απάντηση). Τις δικαίωσε όλες, γιατί διαθέτει (μεταξύ πολλών άλλων) και το ταλέντο της γραφής, απαντώντας με αμεσότητα, ακρίβεια και σαφήνεια, σφιχτοδεμένο λόγο, με «ροή», χωρίς να μασάει τα λόγια του. Ίσα ίσα πρόσθεσα και μια ερώτηση που την «εμπνεύστηκα» εκ των υστέρων και τη θεωρούσα ιδιαιτέρως σημαντική.
Στον περιορισμένο ελεύθερο χρόνο ενός διακεκριμένου επιστήμονα και καθηγητή και αφού είχε ήδη γράψει 4.000+ λέξεις (τηρώντας τη δέσμευση να στείλει τις απαντήσεις του μέσα σε λίγα 24ωρα και που μάλλον θα είχε αποφύγει, εάν γνώριζε εκ των προτέρων το μέγεθος), ο συμπατριώτης μας γιατρός αντί να με… αποπάρει, είχε την καλοσύνη να απαντήσει και σε αυτήν την επιπλέον στη 1.00 τα ξημερώματα της Παρασκευής. Ήταν η ερώτηση 27+1: «Από που αντλεί τη δύναμή του;». Την πρόσθεσα τελευταία στη συνέντευξη κι ας μην πολυκολλάει, γιατί ήταν ο καλύτερος τρόπος να «κλείσει», με ένα δίδαγμα ζωής που όλοι μπορούμε να κρατήσουμε, βγαλμένο κι αυτό εκ βαθέων από έναν ξεχωριστό συμπολίτη μας- οι ανυπόμονοι μπορούν να πάνε κατευθείαν στο τέλος (αντίθετα, η πρώτη ερώτηση ήταν η χειρότερη δυνατή, στην αρχική της διατύπωση, αφού… ξέχασα ότι είχε ήδη δημοσιοποιηθεί η επιστολή παραίτησης και μάλιστα την είχαμε φιλοξενήσει και στο «Θ», όμως αυτή η συνέντευξη είναι χωρίς περικοπές και διορθώσεις, απολύτως αυθεντική).
Σας ευχαριστώ για όλα, γιατρέ (και συγγνώμη που σας… ξεθέωσα)…
Συνέντευξη στην Χριστίνα Ελευθεράκη
1. Γράψατε επιστολή προς τον υπουργό Υγείας και τι επισημαίνετε σε αυτή; Σας απάντησε κανείς; Αλλάζει κάτι; Αισθάνεστε δικαιωμένος;
Νομίζω δημοσιεύσατε την επιστολή. Δεν ξέρω αν πρέπει να λέμε τα ίδια. Στην επιστολή αυτή, πάντως, επισημαίνω ότι η Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης ήταν εξαιρετικά φοβική στο να καταγράψει (όχι να συσχετίσει) διάφορα επεισόδια θρομβώσεων και άλλων παρενεργειών τα οποία είχαν μια χρονική συνάφεια με το εμβόλιο (μεταξύ 9 και 14 ημερών όσο θυμάμαι). Αν, όμως, δεν καταγράψουμε αυτά τα φαινόμενα και δε δημιουργήσουμε μια βάση δεδομένων, θα έχομε δύο κύριες συνέπειες: πρώτον, δε θα έχομε καμία ιδέα για το μέγεθος, την ποιότητα και την ένταση του προβλήματος και, δεύτερο, δε θα νομιμοποιούμαστε να εκπονήσουμε ένα σύνολο προληπτικών μέτρων τα οποία ήδη η ιατρική έρευνα φέρνει κάθε μέρα στο φως. Επιπλέον, η επιτροπή δεν είχε έναν θεσμοθετημένο τρόπο συνεργασίας με την επιτροπή εμβολιασμών σε βαθμό που να διερωτάται κανείς πώς μεταφέρει η μία επιτροπή την πληροφορία περί ανεπιθυμήτων ενεργειών των εμβολίων στην άλλη, ώστε και αυτή να αποφασίσει. Όλα αυτά μου έδιναν την εντύπωση ενός πρόχειρα στημένου μηχανισμού, έτσι γιατί έπρεπε να υπάρχει και να αποσοβεί καταστάσεις, παρά να αναδεικνύει και να λύνει προβλήματα.
Δεν απάντησε κανείς στην επιστολή μου. Υποθέτω, η παραίτησή μου έγινε σιωπηρώς δεκτή. Αισθάνομαι δικαιωμένος, επειδή 2 μέρες μετά την παραίτησή μου ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ανακοίνωσε ότι οι θρομβώσεις, έστω και σπάνια, πρέπει να θεωρηθούν ανεπιθύμητη ενέργεια του εμβολίου.
2. Είναι κάτι που σκέφτομαι πάντα όταν ένας άνθρωπος με υπεύθυνη θέση και εμφανές έργο παραιτείται για λόγους αρχής. Μήπως ο δρόμος της παραίτησης δεν είναι ο ενδεδειγμένος και με αυτό τον τρόπο μένει ελεύθερο το πεδίο στο παθογόνο σύστημα και τους υπηρέτες του;
Στην πρώτη συνεδρίαση που συμμετείχα έθεσα δύο ζητήματα: Πρώτον, να δεχτούμε ότι κάποια, έστω λίγα, περιστατικά θρομβώσεων συσχετίζονται, χρονικά έστω, με τα εμβόλια (ειδικά της Astra-Zeneca), και αυτό εγείρει το καθήκον να εκπονήσουμε ορισμένα προληπτικά μέτρα και να τα κυκλοφορήσουμε ως οδηγία προς τους εμβολιαζομένους. Δεύτερον, να εκπονήσουμε ένα περισσότερο αυστηρό πρόγραμμα φαρμακοεπαγρύπνησης υιοθετώντας λεπτομερή ερωτηματολόγια, πιέζοντας για νεκροτομές επί αιφνιδίων θανάτων που έχουν χρονική συνάφεια με τα εμβόλια και να ενημερώσουμε την επιτροπή εμβολιασμών. Εισέπραξα αμηχανία και αδράνεια, καθώς και την τοποθέτηση του προέδρου ότι δεν είναι δικό μας θέμα να εκδώσουμε πολιτικές πρόληψης και ότι μάλλον υπερβαίνουμε τα θεσμοθετημένα καθήκοντά μας.
Μετά δύο μέρες η ίδια η Astra-Zeneca κατ’ εντολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) απέστειλε στην επιτροπή μας επιστολή-παράκληση να ανακοινώσουμε την επικαιροποιημένη απόφαση του ΕΜΑ, ο οποίος ανέφερε ότι το εν λόγω εμβόλιο δύναται, σπανίως, να προκαλέσει θρομβώσεις, έδινε δε ένα σύνολο οδηγιών για το πώς εκδηλώνονται οι θρομβώσεις σε κάθε όργανο. Όλα τα μέλη της επιτροπής είπαν ναι, πρέπει να δημοσιοποιηθεί στους επαγγελματίες υγείας. Διερωτήθηκα τι άλλαξε από προχθές όταν εγώ το πρότεινα, μέχρι σήμερα που πρότεινε το ίδιο πράγμα ο ΕΜΑ. Οι άνθρωποι αυτοί, σκέφτηκα, είναι εθελόδουλοι, δε σκέφτονται ως επιστήμονες, αλλά ως υπάλληλοι. Δεν είχα κανέναν λόγο να είμαι σε μια τέτοια επιτροπή καθόσον λειτουργούσε με το φόβο ότι αν πούμε όλη την πληροφορία, θα σαμποτάρουμε το εμβολιαστικό πρόγραμμα. Τους εξήγησα ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα θα σαμποταριστεί από την αδιαφάνεια και την έλλειψη εμβολίων. Τους είπα, δε, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο κάθε εβδομάδα ανακοινώνει σύνοψη παρενεργειών, όπως αυτές προκύπτουν από τις κίτρινες κάρτες, χωρίς μεγάλη συζήτηση για τους μηχανισμούς που παράγουν τα ανεπιθύμητα συμβάντα.
3. Και αυτοί οι άνθρωποι που αντιστέκονται είναι τελικά σταγόνα στον ωκεανό ή, όντως, μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα;
Νομίζω ότι οι επιτροπές που ασχολούνται με το εμβολιαστικό πρόγραμμα, ακόμη και αν αποτελούνται από γιατρούς, υλοποιούν πολιτικές αποφάσεις. Σε τέτοιες επιτροπές δεν αλλάζεις κάτι με την παρουσία σου. Ίσως η ηχηρή παραίτησή σου αλλάξει τα πράγματα, ή τουλάχιστον σοκάρει συνειδήσεις. Όλοι ξέρουν τώρα ότι εγώ (και δεν είμαι ο μόνος) παρακολουθώ τις εξελίξεις.
4. Στη χώρα μας και στη δημοκρατία μας υπάρχουν πολλές παθογένειες, ωστόσο και η δική σας και κάθε αντίθετη φωνή, ακόμη και των «αρνητών» του κορωνοϊού, υπάρχει δυνατότητα να ακουστούν (τουλάχιστον) μέσα από το διαδίκτυο. Είναι αυτό μια δημοκρατική κατάκτηση ή όλα χάνονται στον κυκεώνα της πληροφορίας;
Χάσαμε τη σοφία για χάρη της γνώσης, χάσαμε και τη γνώση για χάρη της πληροφορίας! Φωνάζει ο Thomas Eliot στο μνημειώδες ποίημά του «Έρημη Χώρα». Η πληροφορία είναι ο νέος Θεός. Η πληροφορία, όμως, δεν αρκεί. Απαιτείται μια ισχυρή πνευματική υποδομή για να διαχειριστούμε την πληροφορία. Αν έχουμε μάθει να είμαστε εθελόδουλοι, δεν μπορούμε να διαχειριστούμε (δηλαδή, να αξιολογήσουμε, να διηθήσουμε μέσα από τη λογική και μέσα από άλλες αντικρουόμενες πληροφορίες) την πληροφορία που μας προσφέρεται. Αυτή την πνευματική υποδομή προσφέρει το σχολείο, υπό την αίρεση βέβαια ότι είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί ομοιόμορφα ένα «εθνικό αφήγημα» στο κάθε Σχολείο και να αφομοιωθεί και προβληθεί από τον κάθε δάσκαλο. Το Σχολείο δεν προσφέρει ένα «άλλο αφήγημα», προσφέρει τη μέθοδο προσέγγισης της αλήθειας. Στη δημοκρατία πρέπει, επίσης, να δούμε ποιος μας προσφέρει την πληροφορία. Βλέπω, για παράδειγμα, όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που κυκλοφορούν ή εκπέμπουν σε πανελλαδική κλίμακα. Έχουν πάντα τους ίδιους συνομιλητές. Αντίθετη φωνή από το κυβερνητικό αφήγημα σπάνια ακούει κανείς. Αυτό δεν είναι δημοκρατία. Συνεπώς, η διάχυση της πληροφορίας από μόνη της δεν είναι δημοκρατία. Θέλω να πω και δυο λόγια για τους «αρνητές» του ιού ή τους «αρνητές» των εμβολίων: Ανεβάζω, λοιπόν, στο Facebook μερικά ηχητικά ντοκουμέντα συνεντεύξεων που παραχωρώ σε διάφορα μέσα. Όταν ακούσετε αυτά τα ηχητικά από το Υou Τube και από κάτω διαβάσετε τα σχόλια, συνήθως αρνητών της ύπαρξης του ιού ή των εμβολίων, θα δείτε ότι μου τα ψέλνουν με έναν κακιασμένο τρόπο, χωρίς εποικοδομητική σκέψη, χωρίς προτάσεις, χωρίς ερμηνείες για την κατάσταση της έντονης πίεσης του υγειονομικού συστήματος, με ύβρεις, με κατηγορούν ότι τρώω σανό κ.λπ. Δε θέλω να φιμωθούν, αλλά και δεν έχουν καμία σχέση με εμένα. Μη με ξαναμπερδέψετε με αυτούς. Εγώ πιστεύω ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα είναι ένα ισχυρό (αλλά όχι απόλυτο) όπλο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, αρκεί να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα των εμβολίων με διαφάνεια, με μια επίθεση ενδιαφέροντος προς την κοινωνία, να βεβαιώσουμε τους ανθρώπους ότι θα είμαστε δίπλα τους για οτιδήποτε συμβεί και να εκδώσουμε οδηγίες για πρώιμη ανίχνευση και αντίδοτα παρενεργειών των εμβολίων. Όταν, όμως, βλέπω αυτά τα μηδενιστικά σχόλια διερωτώμαι αν αξίζει να ασχολούμαι με αυτό το λαό.
5. Γενική είναι η πεποίθηση ότι όλα γίνονται για το κέρδος… Ηθική και σύγχρονη ιατρική μπορούν να συμβαδίσουν, χωρίς να παραβλέπεται το γεγονός ότι στο επίκεντρο είναι ο άνθρωπος;
Στον καπιταλισμό οι επιχειρήσεις αναζητούν το κέρδος. Αν έχομε καπιταλισμό, αυτό δεν οφείλεται στη δική μου ψήφο, αλλά στην εκφρασμένη θέληση του λαού μας και των λαών όλου του κόσμου. Πόσο η θέληση αυτή είναι καθοδηγούμενη είναι ένα μεγάλο ερώτημα, αλλά εν πολλοίς οφείλεται στην ανεπάρκεια των σοσιαλιστικών συστημάτων να διαμορφώσουν, να καθοδηγήσουν και να διαχειριστούν τα ανθρώπινα «θέλω».
Τα συστήματα αυτά έγιναν υπερβολικά γραφειοκρατικά, αγνοώντας την αρχική ορμή και τον αυθορμητισμό των επαναστατών που τα ίδρυσαν. Ο καπιταλισμός, όμως, θα πρέπει να ελέγχεται από μια δημοκρατία διαυγή και ελεγχόμενη με δικλείδες ασφαλείας, όπως η διάκριση των εξουσιών, η δικαιοσύνη και ο Τύπος, ο οποίος πρέπει να στηρίζεται μόνο στους συνδρομητές του. Τελικά και στον καπιταλισμό η συνείδηση ενός εκάστου των πολιτών και οι αρχές που τους διέπουν παίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του συστήματος και μειώνουν τις αρνητικές επιπτώσεις στους αδύναμους. Δεν καταλαβαίνω γιατί η σύγχρονη ιατρική και η ηθική πρέπει να μπουν σε αντιπαράθεση.
Στο επίπεδο των ατόμων-ιατρών, το ιδιωτικό επάγγελμα είναι το εισιτήριο της ηθικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ανεξαρτησίας των ατόμων και δημιουργεί άτομα ανεξάρτητα και μη-ελεγχόμενα. Εγώ ασκώ ελεύθερο επάγγελμα κατά το νόμο που ισχύει για τους πανεπιστημιακούς και οι αμοιβές μου, μου δίνουν πραγματική ανεξαρτησία και μου μειώνουν κάθε εθελόδουλη στάση.
Πρέπει, όμως, να καταλάβουν όλοι ότι η σύγχρονη ιατρική είναι ακριβή, όσο και να θέλει ένα σύστημα να μειώσει τις αμοιβές των γιατρών ή τις τιμές των φαρμάκων. Πίσω από τα φάρμακα και τις διαγνωστικές ή θεραπευτικές πράξεις υπάρχει υψηλή τεχνολογία, η οποία δεν είναι πάντα κτήμα της πατρίδας μας. Εκεί πρέπει να δράσει το κράτος. Ίσως δε χρειάζεται να γίνει το ίδιο επιχειρηματίας, αλλά πρέπει να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει και να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για επενδύσεις αυτού του τύπου.
Στο επίπεδο της βιομηχανίας επιβάλλονται έλεγχοι και εκλογίκευση του κέρδους. Απλά η επιδίωξη του κέρδους από το βιομήχανο-καπιταλιστή είναι συστατικό στοιχείο του συστήματος και δε θεωρείται αθέμιτη ή ανήθικη πρακτική. Αν με ρωτήσετε, όμως, θεωρώ ότι τα κράτη δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους επειδή δεν έχουν εγκαταστήσει ισχυρούς μηχανισμούς διαπραγματεύσεων με τους φαρμακοβιομήχανους για τη μείωση των τιμών των φαρμάκων. Έτσι, ενώ παλιότερα οι βιομήχανοι ήταν βοηθοί του κράτους, τώρα τα κράτη είναι βοηθοί και dealers των βιομηχάνων. Αυτό είναι κατάντια.
6. Οι νέοι γιατροί και οι φοιτητές είναι διαφορετικοί από τους παλιότερους συναδέλφους τους;
Το 5% των φοιτητών μας μπορούν να γίνουν σε λίγα χρόνια μετά τη λήψη του πτυχίου καθηγητές σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο της γης. Είναι εξαιρετικοί. Ένα άλλο 15% είναι επίσης εξαιρετικά καλοί και θα μπορούσαν να προκόψουν παντού. Ένα υπόλοιπο 30% θα μπορούσαν πολύ καλά να στελεχώσουν δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα Υγείας στα πιο απαιτητικά συστήματα Υγείας του κόσμου και οι υπόλοιποι είναι μέτριοι.
Θεωρώ ότι τόσο οι φοιτητές όσο και οι νέοι γιατροί έχουν συνείδηση της αποστολής τους, ενημερώνονται, έχουν αφομοιώσει την τεχνολογία και έχουν μια κατ’ αρχήν πεποίθηση περί του τι είναι ηθικό και πρέπον να πράξουν.
7. Ποιος θεωρείτε ότι ανταποκρίθηκε καλύτερα σε αυτή την παγκόσμια υγειονομική κρίση, οι επιστήμονες, οι πολιτικοί ή ο κόσμος;
Ο κόσμος και οι επιστήμονες. Οι Ryan Essex και Sharon M. Weldon, σε ένα άρθρο τους στο περιοδικό New Engl J Med, γράφουν: «Η νόσος Covid-19 όχι μόνο επισήμανε τη συλλογική μας ευπάθεια, αλλά επίσης αποκάλυψε τον αντίκτυπο δεκαετιών υποχρηματοδότησης και παραμέλησης των συστημάτων υγείας, καθώς και μια πιο πρόσφατη περιφρόνηση για την επιστήμη».
Και συνεχίζουν: «Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε περίπου 6 μήνες πριν από την αναφορά των πρώτων περιπτώσεων του Covid-19, με τίτλο «Επενδύστε στη δημόσια υγεία τώρα ή αποθηκεύστε προβλήματα για το μέλλον», υποστηρίζει ο Finch ότι η συνεχιζόμενη υποχρηματοδότηση της δημόσιας υγείας στην Αγγλία ήταν πιθανό να είχε μελλοντικές επιπτώσεις, αύξηση της ανάγκης για υπηρεσίες και αύξηση του κόστους μακροπρόθεσμα. Η υποχρηματοδότηση ήταν ένα από τα πολλά προβλήματα που αντιμετώπιζε η υγειονομική περίθαλψη στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από την πανδημία, με δεκαετίες λιτότητας που πιστεύεται ότι συνέβαλαν σε δεκάδες χιλιάδες αποτρέψιμους θανάτους».
Στη χώρα μας δεν υπάρχει ένα σύστημα πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας που θα μπορούσε να ανιχνεύσει τα κρούσματα στην πρώτη φάση της πανδημίας, να τα απομονώσει και να διαγνώσει ποιοι κινδύνευαν ώστε σε μια πρώιμη φάση της νόσου τους να λάβουν φάρμακα που ίσως περιόριζαν τους θανάτους. Συνεπώς οι πολιτικοί διαχρονικά έχουν ευθύνες.
8. Οι σκεπτικιστές ρωτάνε πώς γίνεται να βρέθηκαν εμβόλια για τον κορωνοϊό μέσα σε τόσο σύντομο διάστημα, ενώ δεν κατέστη δυνατόν εδώ και τόσα χρόνια για το AIDS ή τον καρκίνο. Ποια είναι η άποψή σας;
Μην ξεχνάτε ότι η προφύλαξη από τον ιό του AIDS απαιτεί ένα εμβόλιο 100% αποτελεσματικό, επειδή αν ελάχιστα σωμάτια του ιού εισέλθουν στον οργανισμό μας, αυτά θα προσβάλλουν ακριβώς εκείνα τα κύτταρα που είναι προορισμένα να καταπολεμήσουν τον ιό. Έτσι η ανοσολογική μας άμυνα κατά του ιού θα αχρηστευτεί ταχύτατα. Τα εμβόλια για τους κορωνοϊούς δε χρειάζεται να διατηρούν αυτή την απολυτότητα: μια απόδοση 75-90% προσφέρει υψηλή προστασία σε χιλιάδες ανθρώπους. Και αυτοί που δε θα προστατευθούν κατά 100% μπορεί να νοσήσουν πολύ πιο ήπια, επειδή το ανοσολογικό τους σύστημα λειτουργεί. Άρα, η διαφορά μεταξύ των δυο εμβολίων είναι τεράστια όσον αφορά στις προδιαγραφές. Επίσης το AIDS δύναται να ελεγχθεί με αλλαγή στο στυλ ζωής, ενώ οι κορωνοϊοί μεταδίδονται αερογενώς και απαιτείται εδώ και τώρα δράση.
Για τον καρκίνο το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο και από την αντιμετώπιση του AIDS. Το καρκινικό κύτταρο έχει τόσο μεγάλη γενετική αστάθεια, ώστε όποια θεραπεία και αν επιλέξουμε, σε λίγους μήνες θα οδηγήσει σε ανθεκτικά κύτταρα στις προηγούμενες θεραπείες. Τελευταία οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μηχανισμούς να βάλουν το καρκινικό κύτταρο σε ασιτία, στερώντας του την ενέργεια που μπορεί να πάρει από το περιβάλλον. Τότε το κύτταρο αυτό «τρώει» δικές του πρωτεΐνες – ένα φαινόμενο που ονομάζεται «αυτοφαγία», ή συνεργάζεται με τα γειτονικά του κύτταρα προκειμένου να πάρει ενέργεια από αυτά. Συνεπώς αυτούς τους προβληματισμούς που μου μεταφέρετε τους θεωρώ «φιλοσοφία» του καφενείου.
9. Γενικότερα τι έχετε να πείτε στους αρνητές του κορωνοϊού και στους συνωμοσιολόγους, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν μια μερίδα κόσμου και μπορούν να σπείρουν την αμφιβολία σε περισσότερο κόσμο;
Να διαβάσουν από περιοδικά πραγματικής επιστήμης και να εκθέσουν τις απόψεις τους επί του πρακτέου. Επίσης θέλω να τους ρωτήσω να εξηγήσουν 9.000 θανάτους που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα σε ένα χρόνο από αυτή τη νόσο.
10. Τελικά πόσο επικίνδυνο είναι το εμβόλιο της Astra Zeneca; Και τι πιστεύετε από την εμπειρία σας ότι πάει λάθος;
Στο ένα εκατομμύριο άτομα που θα λάβουν αυτό το εμβόλιο και θα έρθουν σε στενή επαφή με θετικό κρούσμα, περίπου 750 με 850 χιλιάδες δε θα νοσήσουν και από τους υπόλοιπους ένα μεγάλο ποσοστό αν νοσήσουν, δε θα νοσήσουν σοβαρά. Συνεπώς προσφέρει ένα μεγάλο όφελος στην κοινωνία. Ένα μικρό ποσοστό θα αναπτύξουν παρενέργειες συνήθως ήπιες, όπως κόπωση, μυαλγίες και πυρετό και ελάχιστοι θα αναπτύξουν θρομβώσεις. Πόσοι θα είναι αυτοί που θα αναπτύξουν θρομβώσεις δεν το γνωρίζω, επειδή ο ΕΟΦ δεν καταγράφει κίτρινες κάρτες, αν και οι κάρτες αναφέρουν θρομβώσεις σε στενή χρονική συνάφεια με το εμβόλιο (συνήθως από 9 ως 14 ημέρες). Συνήθως η επιτροπή από την οποία παραιτήθηκα προσπαθούσε να αποδώσει τις θρομβώσεις σε άλλους παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση και αν δεν έβρισκε τέτοιους, έλεγε ότι το περιστατικό μελετάται. Με τέτοιες πολιτικές ποτέ δε θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος του κινδύνου. Πολύ φοβούμαι ότι και σε άλλες χώρες συμβαίνουν ανάλογα πράγματα.
11. Παρατηρείται διαφορά στις παρενέργειες του εμβολίου της Astra Zeneca ανάμεσα στην 1η και τη 2η δόση; Είναι πιο περιορισμένα τα προβλήματα στον επαναληπτικό εμβολιασμό;
Πού θέλετε να γνωρίζω; Υπάρχει καμία καταγραφή; Άλλωστε, πολλοί πολίτες που έκαναν την πρώτη δόση δεν έχουν κάνει ακόμη τη δεύτερη. Διαισθητικά τελείως λέω στους φίλους μου όταν με ρωτούν ότι η θρόμβωση και η θρομβοπενία που επάγεται από το εμβόλιο είναι μια καταστροφική και ραγδαία κατάσταση, εμφανίζεται συνήθως όταν ο οργανισμός αρχίζει να δημιουργεί αντισώματα μέσα σε 9 με 14 μέρες (σπάνια από τις 4 μέχρι τις 20 ημέρες) και αν δε συνέβη κάτι καταστροφικό στην πρώτη δόση, να κάνουν κανονικά και τη δεύτερη. Αυτό, όμως, είναι μια διαισθητική προσέγγιση επειδή δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία.
12. Τα άλλα εμβόλια είναι πιο ασφαλή;
Έχουν παρατηρηθεί λιγότερα επεισόδια θρομβώσεων, αλλά δεν είμαι έτοιμος να σας μιλήσω για άλλα δυνητικά σοβαρά επεισόδια, όπως οι νευρολογικές επιπλοκές. Ξαναλέω: Η ασφάλεια των εμβολίων δεν μπορεί να μελετηθεί όταν οι επιτροπές που έχουν συσταθεί προς τούτο λειτουργούν με αδιαφάνεια.
13. Μπορείτε να μας συνοψίσετε μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα ανά εμβόλιο, συμπεριλαμβανομένου αυτού της Johnson & Johnson που αναμένεται και στην Ελλάδα;
Τα εμβόλια που έχουν ως φορέα του γονιδίου της πρωτεΐνης-ακίδας τον αδενοϊό προκαλούν συχνότερα θρομβώσεις σε σχέση με τα mRNA εμβόλια. Επίσης, τα πρώτα είναι λιγότερο αποτελεσματικά από τα mRNAεμβόλια. Αυτά είναι ό,τι γνωρίζουμε μέχρι τώρα.
14. Η μαμά μου ετοιμάζεται να κάνει το εμβόλιο και φοβάται επειδή έχει σοβαρή φλεβίτιδα. Άλλοι άνθρωποι έχουν άλλα προβλήματα, π.χ. καρδιακές παθήσεις, σάκχαρο, αλλεργίες. Τελικά, τι περιορισμοί υπάρχουν στο να κάνει κάποιος το εμβόλιο;
Δεν προτείνεται από καμία ρυθμιστική αρχή απαγόρευση της χρήσης των αντι-COVID-19 εμβολίων για οποιονδήποτε λόγο. Οι προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση, όπως φλεβική ανεπάρκεια, θρομβοφιλία κ.λπ., δεν είναι προδιαθεσικοί παράγοντες για θρόμβωση από το εμβόλιο. Το ίδιο ισχύει και για τις αλλεργίες.
Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα η πιθανότερη αιτία που σχετίζεται με τις αλλεργικές αντιδράσεις είναι η πολυαιθυλενική γλυκόλη (PEG) που περιέχει το εμβόλιο της Pfizer, ένα συνηθισμένο έκδοχο σε πολλά φάρμακα, αλλά και σε καλλυντικά όπως κρέμες, οδοντόπαστες κ.ά., που δρα ως σταθεροποιητής. Δεν έχουν αναφερθεί αντίστοιχα αλλεργιογόνα στα άλλα εμβόλια. Συνεπώς η μαμά σας και όλες οι μαμάδες του κόσμου να κάνουν το εμβόλιο.
15. Τι έχετε να πείτε στον κόσμο που διστάζει να εμβολιαστεί;
Από τον ιό, προτιμώ το εμβόλιο. Εδώ υπάρχει ένα λογικό επιχείρημα αυτών που διστάζουν να εμβολιαστούν: Το εμβόλιο θα το πάρω στα σίγουρα, αν αποφασίσω να το κάνω, αλλά τον ιό δεν είναι σίγουρο ότι θα τον κολλήσω. Δυστυχώς, όλοι κάποτε θα κολλήσουμε και τον ιό. Ο ιός αυτός δε θα ξεριζωθεί από την κοινότητα με τα εμβόλια, απλά θα γίνει ενδημικός και θα μας συναντάει κάθε χρόνο. Άλλωστε, ήδη η διασπορά του είναι τεράστια και μπορεί όλοι να κολλήσουμε στην παρούσα φάση. Άρα ένα εμβόλιο, ακόμη και αν το αποφύγουμε φέτος, θα το χρειαστούμε του χρόνου.
16. Αν ήσασταν εν λευκώ υπεύθυνος για το χειρισμό της πανδημίας, ποια θα ήταν τα βασικά βήματα που θα κάνατε από την αρχή ή έστω και τώρα;
Μου κάνετε πολλές ερωτήσεις και έχω ήδη κουραστεί. Επίσης οι ερωτήσεις σας έχουν έναν προσωπικό τόνο, λες και παρουσιάζετε εμένα στο κοινό και όχι τα προβλήματα της πανδημίας. Θα απαντήσω επιγραμματικά, επειδή οι πολλές ερωτήσεις ίσως υποβαθμίσουν τη σημασία των ερωτημάτων σας. Πράγματι τα ερωτήματά σας δεν απαντώνται με δυο γραμμές. Κύριοι άξονες για την αντιμετώπιση της πανδημίας έπρεπε να είναι: Η οργάνωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με επιστράτευση γιατρών και χώρων για δημιουργία κέντρων υγείας αστικού τύπου, οι μαζικοί έλεγχοι του πληθυσμού, με σχέδια των επιδημιολόγων, η ιχνηλάτηση και απομόνωση των κρουσμάτων, η υιοθέτηση ενός ψηφιακού συστήματος για τον έλεγχο των μετακινήσεων των μολυνθέντων, π.χ. η χρησιμοποίηση GPS που θα παρακολουθεί το κινητό τους, η αποζημίωση μόνο όσων υποχρεώθηκαν σε καραντίνα και όχι όλων όσοι με κυβερνητικές αποφάσεις έκλεισαν τις δουλειές τους, επειδή με αυτά τα μέτρα δε θα τις έκλειναν. Πολύ λεπτομερής και καθημερινός έλεγχος των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς και σε άλλες δομές υπερμετάδοσης. Επιστράτευση τουριστικών λεωφορείων για τη μετακίνηση των εργαζομένων με αξιοπρέπεια και τηρώντας αποστάσεις. Μάσκα παντού. Σχολαστική από απόσταση παρακολούθηση των πασχόντων με ειδικά ερωτηματολόγια, αφού κάθε βεβαιωμένο κρούσμα χρεωθεί προσωπικά σε ένα γιατρό. Εφαρμογή των πρωτοκόλλων για τη χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων σε ένα πολύ περιορισμένο χρονικά, αλλά αρχικό στάδιο, όπου τα φάρμακα αυτά θα μπορούσαν να δουλέψουν. Ενδυνάμωση της έρευνας πάνω στο νόσημα και με νόμο υποχρέωση των γιατρών να εκτελούν νεκροτομές επί των πασχόντων, επειδή έτσι θα μαθαίναμε πολλά πράγματα για την παθογένεση της λοίμωξης από τον ιό.
Τέλος, θεραπεία των ατόμων ανεξαρτήτως της ασφαλιστικής τους κάλυψης για πλήρη και σχολαστική ρύθμιση των χρονίων νοσημάτων τα οποία συμβάλλουν στη θνητότητα από τον ιό. Η πανδημία δεν ανακόπτεται στα νοσοκομεία. Ανακόπτεται στη γειτονιά.
17. Ειδικότερα αν σχεδιάζατε το πρόγραμμα εμβολιασμού και παρακολούθησης, πάνω σε ποιους βασικούς πυλώνες θα στηριζόταν και ποια «βήματα» θα περιλάμβανε;
Δεν είμαι καλός σε όλα. Μη με ρωτάτε πράγματα που δεν έχω μελετήσει. Θα ακολουθούσα περίπου την ίδια προτεραιότητα στον εμβολιασμό των ομάδων υψηλού κινδύνου που έθεσε και το υπουργείο, θα απαιτούσα καταγραφή των συμβαμάτων (σ.σ. παθολογικές αντιδράσεις που συμβαίνουν τυχαία, ενώ παρέχεται συνηθισμένη ιατρική αγωγή) που σχετίζονται χρονικά με το εμβόλιο, όπως έχω πει, είτε υπάρχει είτε όχι μηχανισμός επαρκής να τα εξηγήσει, θα εξέδιδα εβδομαδιαίο δελτίο κίτρινων καρτών, θα κυκλοφορούσα φυλλάδια που θα εξηγούσαν τις ανεπιθύμητες ενέργειες και θα έδιναν οδηγίες στους πολίτες για το πότε να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια και, τέλος, θα εξέδιδα οδηγίες για άμεση αντιμετώπιση αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών, εφόσον ήδη η ιατρική έρευνα έχει κάπου καταλήξει.
18. Με τα φάρμακα κατά του κορωνοϊού τι γίνεται; Υπάρχει αντίστοιχη πρόοδος με αυτόν στον τομέα των εμβολίων;
Δεν είναι εύκολο να παραχθούν φάρμακα σε ένα χρόνο. Δεν μπορούν ούτε καν να ελεγχθούν αποτελεσματικά σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Τα φάρμακα που έχουν προταθεί μέχρι τώρα για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19 είναι πολλά, αλλά έπειτα από προσεκτικές παρατηρήσεις φάνηκε ότι η απόδοσή τους είναι φτωχή. Τα φάρμακα για τη νόσο COVID-19 δύνανται να ταξινομηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: 1) φάρμακα που αντιστρατεύονται την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας, 2) φάρμακα που παρεμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό του ιού όταν εισέλθει στα κύτταρα, 3) φάρμακα που αντιστρατεύονται τη φλεγμονώδη αντίδραση που κάνει ο ιός στον οργανισμό του ξενιστή, και 4) φάρμακα που αντιστρατεύονται τη θρομβογόνο δράση που αναπτύσσει άμεσα ή έμμεσα ο ιός. Κανένα φάρμακο δεν είναι πανάκεια. Κανένα φάρμακο δεν έχει ελεγχθεί εκτενώς και όσα έχουν ελεγχθεί, έχουν δώσει αρνητικά ή φτωχά αποτελέσματα. Έχω γράψει για φάρμακα στο ηλεκτρονικό περιοδικό Money and Life, δίδοντας συνέντευξη στην κα Ειρήνη Καρύδη.
19. Έχετε αποκρυσταλλώσει κάποια άποψη για την εισπνεόμενη βουδεσονίδη, που είναι ένα από τα τελευταία πολλά υποσχόμενα; Υπάρχουν κι άλλα που δείχνουν αποτελεσματικά και είναι κοντά στην παραγωγή;
Σε ένα άρθρο στο περιοδικό Lancet, σε μια μελέτη φάσης 2, δείχτηκε ότι η εισπνεόμενη budesonide χορηγούμενη τις πρώτες 7 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων της νόσου COVID-19, μείωνε την πιθανότητα επείγουσας φροντίδας για σοβαρή επιδείνωση της νόσου και ελάττωνε το χρόνο που απαιτείτο μέχρι την ανάκτηση της πλήρους υγείας. Κοντολογίς κανένα φάρμακο δεν είναι κοντά σε μαζική παραγωγή και όσα υπάρχουν που μελετήθηκαν για άλλα νοσήματα, δεν αποδίδουν μεγάλα οφέλη. Ας μην κοροϊδευόμαστε! Δε βγαίνουν έτσι τα φάρμακα σαν τα μανιτάρια! Τι να αποκρυσταλλώσω για τη βοτεσονίδη (butesonide) με μια μελέτη φάσης 2; Δε γνωρίζετε πόσο δύσκολα βγαίνουν τα φάρμακα!
20. Τα self test είναι μια νέα πραγματικότητα για τη χώρα μας. Πιστεύετε ότι είναι από τα «όπλα» που θα βοηθήσουν στον έλεγχο της πανδημίας, ειδικά τώρα που φαίνεται ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια να παραμείνει κλειστή η ελληνική οικονομία και κοινωνία;
Εφόσον ο ελληνικός λαός επιστρατέψει την τιμιότητά του, την ευσυνειδησία του και τον επαγγελματισμό του, ναι. Γιατί να βλέπουμε παντού προβλήματα; Μαθαίνω ότι υπάρχουν αρκετά ψευδώς αρνητικά. Δεν ασχολήθηκα ποτέ σοβαρά με το ζήτημα.
21. Σας άκουσα σε μια συνέντευξη να λέτε «τα έχω κάνει όλα και τώρα να πεθάνω δε δίνω μια!». Είναι αυτό ένα αίσθημα πληρότητας, αρνητικού κορεσμού, φιλοσοφικού… ζεν, συμφιλίωσης με το αναπόφευκτο ή τι άλλο;
Εννοώ ότι δε διψάω ούτε για δημοσιότητα ούτε για θεσμικές θέσεις που σχετίζονται με δημοσιότητα ή εξουσία. Όταν δημοσιοποίησα την παραίτησή μου, άρχισαν να μου τηλεφωνούν δημοσιογράφοι πολλών μέσων μαζικής επικοινωνίας. Ήταν όλοι τους διακριτικοί και ευγενικοί και τους ευχαριστώ για αυτό. Μου ζητούσαν μια συνέντευξη και αρνήθηκα σε όλους με το ακόλουθο σκεπτικό: Θέλω με αυτή τη στάση να δείξω ότι η δημοσιοποίηση της επιστολής –παραίτησής μου δεν ήταν ένα τέχνασμα για να κερδίσω δημοσιότητα ή να πάρω «like» από τους διαδικτυακούς μου φίλους, ούτε έχω κάποια τέτοια ανάγκη. Στα μέσα, όμως, του πολιτικοοικονομικού συστήματος επεφύλαξα μια περισσότερο προκλητική στάση και λυπάμαι που την πλήρωσαν οι δημοσιογράφοι τους: Τους είπα ότι δε θα βγω να με σκυλέψουν, άλλωστε έχουν ένα χρόνο τώρα από την έναρξη της πανδημίας, συγκεκριμένους τακτικούς συνομιλητές. Να καλέσουν αυτούς και να τους ζητήσουν να κρίνουν την επιστολή μου. Αλλά αν πραγματικά ενδιαφέρονται και οι ίδιοι για τη λειτουργία της φαρμακοεπαγρύπνησης, να διαβάσουν δημόσια ολόκληρη την επιστολή μου. Το διασκέδασα και ξεθύμανα! Δόξα τω Θεώ, ο ρόλος του γιατρού από μόνος του μου δίνει θέσεις ευθύνης που είναι τα παράσημά μου. Δε θέλω άλλα.
22. Η πρόσφατη απώλεια του πατέρα σας άλλαξε σε κάποια πράγματα στον τρόπο που αντιμετωπίζετε τη ζωή;
ΑΠ: Πάλι μια προσωπική ερώτηση! Δεν πάω για βουλευτής! Δε χρειαζόταν η απώλεια του πατέρα μου για να μου αλλάξει κάποια πράγματα στον τρόπο που αντιμετωπίζω τη ζωή. Αντίθετα, η παρουσία του πατέρα μου εδώ και πολλά χρόνια μου δίδαξε πώς να αντιμετωπίζω τη ζωή: Να οι κυριότερες διδαχές: Αγαπάτε αλλήλους, ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω, τα χρήματα είναι μέσα για να επιτύχουμε του σκοπού μας και όχι αυτοσκοπός, να διαβάζεις πολύ, να διαβάζεις τα πάντα, να κάνεις ό,τι σε ευχαριστεί, αρκεί να μη βλάπτεις τους άλλους, να υπηρετείς τους φτωχούς, ποτέ να μην παίρνεις μεγάλες αμοιβές «καθηγητού» στο ιδιωτικό επάγγελμα, να θυμάσαι από πού ξεκίνησες, να είσαι ελεύθερος, να μην προδώσεις τις παραπάνω αρχές ποτέ και για τίποτα. Να μη φοβάσαι το θάνατο. Να βλέπεις το θάνατο σαν ξεκούραση μετά από μια γεμάτη ζωή.
23. Τι μπορεί να πει και να κάνει κάποιος όταν έχει απέναντι έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει το φάσμα του θανάτου τόσο άμεσα σε μια ΜΕΘ όσο και ως εικόνα (ή δυσμενή αριθμητική στατιστική) που εισβάλει καθημερινά στο σπίτι του μέσα από τα ΜΜΕ;
Να παλεύει μέχρι την τελευταία στιγμή για να διορθώνει τα προβλήματα του αρρώστου του. Να εμψυχώνει τον ασθενή του, εφόσον επικοινωνεί ακόμη και βιώνει τον κίνδυνο του θανάτου. Αν ο ασθενής ρωτήσει «θα πεθάνω γιατρέ;», νομίζω η απάντηση είναι: «Κανείς δεν ξέρει ποιος θα πεθάνει πρώτος, εσείς, ή εγώ;». Υπάρχουν πολλές τεχνικές στην επικοινωνία με τον βαρέως πάσχοντα και τις διδάσκομε στους φοιτητές μας, αλλά δε θα ήθελα να επεκταθώ.
24. Η Μεσσηνία εμφανίζεται να έχει αρκετά χαμηλά επίπεδα μόλυνσης με κορωνοϊό καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και τι χρειάζεται να προσέξουμε για να διατηρηθεί αυτή η καλή εικόνα;
Δεν ξέρω πόσο λεπτομερώς ελέγχονται και ιχνηλατούνται τα κρούσματα. Προσεκτική τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας και έντονη εγρήγορση σε αναζήτηση των επαφών κάθε καινούργιου κρούσματος με απομόνωση των μολυνθέντων θα είναι οι παράγοντες που θα συντηρήσουν αυτή την καλή εικόνα.
25. Η δική σας σχέση με τον τόπο καταγωγής σας πώς είναι; Τι σας λείπει από εδώ;
Είναι πάντα μεγάλη πρόκληση να ταξιδεύω στη Μεσσηνία και να επισκέπτομαι τα χωριά της, τις πόλεις της, τους αρχαιολογικούς της χώρους και τις θάλασσές της. Πάντως, δεν ήταν ποτέ προτεραιότητά μου οι βόλτες. Όπου γης και πατρίς. Κανείς προφήτης στον τόπο του. Μου αρέσει η ρουτίνα της δουλειάς μου.
26. Η ανθρωπότητα έγινε πιο σοφή με την πανδημία ή φάνηκε η γύμνια μας; Κέρδη και ζημίες;
Δε νομίζω ότι μάθαμε κάτι, δυστυχώς. Οι κυβερνήσεις τσακώνονται ποια θα πάρει περισσότερα εμβόλια και δε βλέπουν ότι περίπου 130 χώρες δεν έχουν πάρει ούτε μια δόση. Οι κάτοικοι των χωρών αυτών, πέραν του ότι οι ίδιοι είναι άνθρωποι, κυκλοφορούν, ταξιδεύουν και μολύνουν άλλους ανθρώπους. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να μπαλώσουν την κατάσταση με τα εμβόλια και συνεχίζουν να αγνοούν ότι τα συστήματα υγείας εξακολουθούν να είναι απροετοίμαστα για την επόμενη πανδημία. Οι άνθρωποι παραμένουν εαυτούληδες και απαθείς σε μεγάλο βαθμό. Αλληλεγγύη, φροντίδα και βοήθεια στο σπίτι προς τους αδύναμους δε λειτούργησε. Αυτές είναι οι πρώτες μου διαισθητικές προσεγγίσεις, αλλά και αυτό το ερώτημα απαιτεί μετρήσεις για να απαντηθεί σωστά. Με ξεθεώσατε!
27. Πιστεύετε ότι χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε με τις πανδημίες που προβλέπονται πιο συχνές; Και το μέλλον θα μας βρει πιο προετοιμασμένους μετά την εμπειρία του κορωνοϊού;
Ναι, πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις πανδημίες. Ο συγχρωτισμός των ατόμων, η όλο και στενότερη γειτνίαση με την άγρια πανίδα για λόγους βιοποριστικούς, η αυξανόμενη φτώχεια, θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη καινούργιων πανδημιών και μάλιστα σύντομα. Οι ήδη υπάρχοντες ιοί, εξάλλου, όπως ο SARS-CoV-2, επαναμολύνουν τους ήδη μολυνθέντες ή τους ήδη εμβολιασθέντες, πράγμα που σημαίνει ότι η ανοσία που εγκαταλείπουν οι λοιμώξεις και τα εμβόλια δεν κρατά για πολύ. Χρειαζόμαστε πιθανώς εμβολιασμό κάθε χρόνο. Οι μεταλλάξεις επίσης θα συμβάλλουν σε αναζωπύρωση γνωστών πανδημιών όπως η παρούσα. Όταν ο ιός δεν εξαφανίζεται από την κοινότητα τελείως, υπάρχει πάντα δυνατότητα να μεταλλάσσεται, αλλά και στον ίδιο φορέα να συνδυαστούν δύο διαφορετικά στελέχη ιών και να δημιουργήσουν ένα καινούργιο με άγνωστες συνέπειες.
Το κλειδί για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις πανδημίες είναι η ενότητα των λαών, η αλληλοβοήθεια, η ελαχιστοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών διαφορών μεταξύ πλουσίων και φτωχών, η εκπαίδευση, η προσήλωση στην επιστήμη, η κοινωνικοποίηση αγαθών όπως τα φάρμακα και τα εμβόλια, η ενίσχυση των κρατικών συστημάτων Υγείας και η δημιουργία συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας όπου δεν υπάρχει. Μέχρι τώρα μεταξύ των ιών και του ανθρώπου, νίκησε ο άνθρωπος. Αυτό δε μας το έχει δώσει ο Θεός γραμμένο ότι θα ισχύει για πάντα. Ο πολιτισμός μπορεί να χαθεί, όχι από ατομικές βόμβες, αλλά από έναν ιό.
28.Τι σας κάνει τόσο δυνατό άνθρωπο;
Δεν ξέρω γιατί με θεωρείτε δυνατό. Ό,τι κάνω είναι το σύνηθες για μένα. Είμαι ένας συνηθισμένος άνθρωπος που έμαθε να τηρεί κάποιες αρχές και να έχει μουλαρίσια υπομονή. Υπήρξαν στιγμές που λόγω των αρχών μου ή και των αδυναμιών μου είχα φτάσει μέχρι τον πάτο της απογοήτευσης, της αποτυχίας, της απόγνωσης και κάποια στιγμή κάθισα και στάθμισα τη θέση μου. Είμαι στον πάτο, σκέφτηκα, παρακάτω δεν πέφτω. Ας χαλαρώσω να πιώ έναν καφέ! Τώρα μία κατεύθυνση είναι δυνατή: Πάνω! Ποια ήταν τα όπλα που με ανέβασαν πάνω; Η αταλάντευτη στάση μου στις αρχές που σας ανέφερα, της εργατικότητας, της αλήθειας, του σεβασμού του άλλου, η ικανότητα να βλέπω τον εαυτό μου κατάματα, να διδάσκομαι από τα λάθη μου, η αδιαφορία μου για το χρήμα, η αδιαφορία μου για την εξουσία, η πίστη στον εαυτό μου ως επιστήμονα και γιατρό, η βεβαιότητα πως ό,τι γνωρίζω το γνωρίζω καλά. Όταν μιλούσα, έβλεπα ότι με πρόσεχαν όλοι! Δε στρογγύλευα πράγματα για να γίνω αρεστός, προσπαθούσα μόνο να είμαι κόσμιος για να μη στενοχωρώ τους επικριτές μου και αυτό τους έκανε ακόμη περισσότερο να με σέβονται. Δε μιλούσα πολύ. Οι πράξεις αφοσίωσης προς ανθρώπους και ιδρύματα, όπως η Ιατρική Σχολή, μιλούσαν. Η δύναμή μου αντλούνταν από αυτούς που με αντιμάχονταν, μέσα από το σεβασμό που τους ενέπνεα. Δεν είμαι λοιπόν εγώ δυνατός, απλά βλέπετε τη δύναμη με την οποίαν με όπλισαν εχθροί και φίλοι.
-Ο κ. Παναγιώτης Βλαχογιαννόπουλος είναι καθηγητής Παθολογίας και Ανοσολογίας στην Κλινική και το Εργαστήριο Παθολογικής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
