Ελένη Μπόμπου- Πρωτόπαπα, μια αρχαιολόγος που συμμετείχε στην ανασκαφή των αρχαίων της Υπαπαντής
«Πρέπει να τηρηθεί η απόφαση του ΚΑΣ και να ξεκινήσουν οι εργασίες»
Εδώ και μήνες έχει επανέλθει στην επικαιρότητα το ζήτημα των αρχαίων της Υπαπαντής. Πρόκειται για θέμα που για χρόνια «είχε καταχωθεί» μαζί με αυτά, αλλά χάρις στην πρωτοβουλία μιας ομάδας πολιτών αναδείχθηκε και έφθασε στο Δημοτικό Συμβούλιο. Ήρθε στο φως, λοιπόν, όπως στο φως θα έρθουν σύντομα και τα αρχαία που υπάρχουν στο σημείο.
Το αν άξιζε ή όχι η όλη κινητοποίηση, θα το δείξει η Ιστορία… Όπως η Ιστορία αποκάλυψε ότι κάποτε στην Καλαμάτα αποφάσισαν να καλύψουν τα αρχαία που είχαν έρθει στην επιφάνεια, με τη λογική (;) ότι ήταν η καλύτερη λύση για να διατηρηθούν.
Το «Θάρρος» μίλησε με την αρχαιολόγο Ελένη Μπόμπου- Πρωτόπαπα, από τα μέλη της ανασκαφικής ομάδας τότε, η οποία περιγράφει τι είχε βρεθεί, ενώ πλέον δηλώνει δικαιωμένη που σύντομα θα έρθουν ξανά στην επιφάνεια τα αρχαία της Υπαπαντής.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, η αποκάλυψή τους δε θα επηρεάσει την ανάπλαση της πλατείας, ενώ τόνισε ότι «δυστυχώς η Καλαμάτα είναι από τις πόλεις που, ενώ υπάρχουν τόσα αρχαία, όλα έχουν καταχωθεί. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία μέσα στην πόλη να υπάρξουν, έστω και έτσι, κάποια αρχαία που να δείχνουν την ιστορία της».
-Αρχικά μιλήστε μας για τη σχέση σας με την Καλαμάτα…
Γεννήθηκα στην Καλαμάτα το 1938, με το πατρικό μου να βρίσκεται στη συμβολή των οδών Φαρών και Αβίας. Ο πατέρας μου ήταν γιατρός στην πόλη. Στη συνέχεια μετακόμισα στην Αθήνα, όπου και τελείωσα το σχολείο, ενώ ακολούθως σπούδασα Αρχαιολογία.
-Πότε γυρίσατε στην πόλη και τι ακριβώς κάνετε στο αντικείμενο των σπουδών σας;
Επέστρεψα στην Καλαμάτα το φθινόπωρο του 1960 και ο αρχαιολόγος Νίκος Γιαλούρης μού ανέθεσε να οργανώσω και να στήσω το Μουσείο Κυριακού, μαζί με τον μπαρμπα –Γιάννη Ταβουλαρέα, αφού τα ευρήματα ήταν ακόμα σε κιβώτια. Έτσι, έφτιαξα τότε τον πρώτο κατάλογο του μουσείου.
-Η σχέση σας με τα αρχαία της Υπαπαντής;
Το καλοκαίρι του 1961 ανακαλύφθηκαν τα αρχαία της Υπαπαντής. Στα συγκεκριμένα «δεν έπεσαν» τυχαία, αφού ο μπαρμπα –Γιάννης Ταβουλαρέας κατάφερε να πείσει τον Γιαλούρη και έτσι έγινε η ανασκαφή.
-Τι βρήκατε εκεί;
Αποκαλύφθηκε, λοιπόν, τότε στη νοτιανατολική γωνία της πλατείας ένα μεγάλο τείχος. Πρόκειται για αρχαία πολύ σημαντικά, του 4ου αιώνα π.Χ., της Ελληνιστικής δηλαδή Εποχής. Είναι η αγορά των αρχαίων Φαρών. Είναι πολύ σημαντικά αρχαία λοιπόν.
-Θα μπορούσε να γίνει εκτίμηση της έκτασης αυτής;
Σίγουρα η αρχαία αγορά εκτείνεται νότια, αλλά τότε δεν έγινε σχολαστικός έλεγχος. Δεν έγιναν δοκιμαστικές τομές και περιοριστήκαμε στη συγκεκριμένη γωνία, αφού μιλάμε για μια εποχή που ο τότε μητροπολίτης Χρυσόστομος ήθελε και έχτισε τα εκκλησιαστικά κτήρια.
-Κατά την επιστροφή σας τι αντικρίσατε στο σημείο;
Εγώ έφυγα τότε για τη Γερμανία και έπειτα από δύο χρόνια που επέστρεψα, είδα ότι δεν είχε μείνει τίποτα σχετικό με την ανασκαφή. Ούτε δημοσιεύτηκε κάπου, όπως γίνεται συνήθως με όλες αυτές.
Τότε υπήρχε ένας σπουδαίος άνθρωπος, ο Μ. Παρασκευαΐδης, που έγραφε στην «Καθημερινή». Είχε κάνει, λοιπόν, μια μεγάλη περιγραφή για τα ευρήματα, ενώ ο τότε έφορος δεν έκανε κάποια δημοσίευση.
-Φτάνουμε στις κινητοποιήσεις και στην επόμενη μέρα…
Χάρις στον Νίκο Ζερβή βρέθηκε στο αρχείο του η άτυπη επιστολή, που εγώ θεωρώ πολύ σημαντική, στην οποία ο τότε υπεύθυνος έφορος, Νίκος Γιαλούρης, αναφέρει: «Ο εργολάβος με δική του πρωτοβουλία “κατάχωσε” τα αρχαία», προφανώς για να γίνουν τα εκκλησιαστικά κτήρια.
Έστω και τώρα, λοιπόν, θεωρώ ότι με αυτή την κίνηση ήρθε η ώρα τα αρχαία να αποκαλυφθούν ξανά, κι αυτό το επιβεβαίωσε το ΚΑΣ.
-Είναι εφικτό να υπάρξει ανάδειξη των αρχαίων χωρίς να δημιουργηθεί πρόβλημα στην ανάπλαση, όπως και στο δρόμο, αφού είναι οι λόγοι για τους οποίους αρκετοί διαφωνούν;
Μιλάμε για μια μικρή έκταση που δε θα επηρεάσει την «ανάπλαση» της πλατείας.
Θα μπει ένα χοντρό κρύσταλλο, ενώ θα τοποθετηθεί και μια επιγραφή που θα αναφέρει τι ακριβώς ευρήματα είναι, και το θέμα θα έχει τελειώσει.
Κάτι είναι κι αυτό, λοιπόν, για εμάς, αλλά και για την ιστορία της πόλης. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι αυτή τη στιγμή δε μιλάμε για ένα πάρκο ή κάτι όμορφο που πάνε, για παράδειγμα, και παίζουν τα παιδιά. Ένα μεγάλο γκαράζ είναι αυτή τη στιγμή ο χώρος και με την ανάδειξη των αρχαίων, απλά θα χαθούν κάποιες θέσεις.
Όσο για το δρόμο που αναφέρετε και αν αυτός κλείσει, να σας πω ότι όταν εμείς σκάψαμε, υπήρχε. Δε σκάψαμε το δρόμο, αλλά στο πεζοδρόμιο. Άρα, δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα.
-Κάτι τελευταίο από εσάς για το θέμα…
Πλέον ας δούμε όλοι μαζί με ομόνοια το θέμα. Το ΚΑΣ το ενέκρινε, ενώ η χρηματοδότηση υπάρχει ήδη. Οπότε ας σταματήσουν οι διαφωνίες, ειδικά στο Δημοτικό Συμβούλιο, και όλοι μαζί να πάμε στην επόμενη μέρα.
Το παράπονό της για τα αρχαία στην Καλαμάτα
Το παράπονο της Ελένης Μπόμπου- Πρωτόπαπα είναι ότι, ενώ η Καλαμάτα είναι μια πόλη με μεγάλη ιστορία, δεν έχει κοντά της έναν αρχαιολογικό χώρο, «αφού όλα έχουν κρυφτεί». Το μοναδικό είναι στα Ακοβίτικα, ένα ανάκτορο του 1100 π.Χ., που θεωρεί μια σπουδαία ανασκαφή, όμως δεν είναι επισκέψιμο και δεν έχει αναδειχθεί όπως θα του άξιζε. Πρέπει να γίνει, λοιπόν, κατανοητό σε όλους ότι «η Καλαμάτα δεν είναι μόνο η γουρουνοπούλα», όπως μας είπε χαρακτηριστικά.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
