Ευάλωτοι καταναλωτές
Σύμφωνα με σοβαρή μελέτη της δεξαμενής σκέψης του Κοινοβουλίου, που δημοσιεύθηκε στις 21/5/2021, οι ευάλωτοι καταναλωτές δε θεωρείται ότι μπορούν να κάνουν ορθολογικές επιλογές για να βρουν τις καλύτερες προσφορές και να επωφεληθούν από ανταγωνιστικές αγορές1.
Η σύγκριση γίνεται με το μέσο καταναλωτή, ο οποίος θεωρείται ικανός για διάφορους λόγους να προβαίνει σε ορθολογικές επιλογές.
Στη μελέτη φαίνεται ότι εντοπίζονται δύο βασικές προσεγγίσεις για τον εντοπισμό ευάλωτων καταναλωτών. Το ένα αφορά στα ατομικά χαρακτηριστικά του καταναλωτή που αυξάνουν τον (θεωρητικό) κίνδυνο να γίνουν ευάλωτοι, όπως χαμηλό κοινωνικοοικονομικό καθεστώς, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, αδυναμία ομιλίας συγκεκριμένης γλώσσας ή μειονότητας. Ο άλλος υποδηλώνει ότι όλοι οι καταναλωτές μπορούν να γίνουν ευάλωτοι λόγω της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατομικών τους χαρακτηριστικών, των συνθηκών και της οικονομικής αγοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πόσο ευάλωτοι έγιναν ξαφνικά οι καταναλωτές από την εμφάνιση της επιδημίας COVID-19, πράγμα, όμως, που δε μελετάται στην παρούσα περίπτωση, διότι η έρευνα έγινε για τους καταναλωτές του 2018. Η διαπίστωση είναι ότι το 43% των πολιτών της Ε.Ε. πίστευαν ότι είναι ευάλωτοι ως καταναλωτές. Αν γινόταν επικαιροποίηση της μελέτης αυτής σήμερα, σίγουρα τα συμπεράσματα θα ήταν πολύ αυξημένα!
Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, οι καταναλωτές μπορούν να κινηθούν μέσα και έξω από την ευπάθεια, ανάλογα με την ατομική τους κατάσταση. Η εικόνα των ευάλωτων καταναλωτών στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) είναι στενότερη από αυτήν που υπάρχει στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία. Ορίζονται στην οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, η οποία απαιτεί πρόσθετη προστασία για τους καταναλωτές που «είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι λόγω της ψυχικής ή σωματικής τους αναπηρίας, της ηλικίας ή της αξιοπιστίας». Αυτός ο ορισμός έχει υποστεί μεγάλη κριτική, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις διάφορες μεταβλητές που μπορούν να κάνουν τους καταναλωτές ευάλωτους. Διατάξεις για την προστασία ευάλωτων καταναλωτών μπορούν να βρεθούν σε άλλη οριζόντια νομοθεσία για τους καταναλωτές, καθώς και σε νομοθεσία για συγκεκριμένους τομείς, για παράδειγμα στον τομέα της ενέργειας, της χρηματοδότησης και της νομοθεσίας για τα τρόφιμα. Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και της τεχνητής νοημοσύνης δημιουργεί επίσης ανησυχίες σχετικά με την ευπάθεια των καταναλωτών.
Για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή οργάνωση καταναλωτών BEUC ζητά να επανεξετάσει τις έννοιες των «μέσων» και «ευάλωτων» καταναλωτών, καθώς ορισμένες πρακτικές στο διαδίκτυο, οι οποίες συνδυάζουν τη συλλογή δεδομένων με χειρισμό καταναλωτών, καθιστούν όλους τους καταναλωτές ευάλωτους και, ως εκ τούτου, απαιτούν από όλους τους καταναλωτές να προστατεύονται εξίσου.
Πάντως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει από καιρό υποστηρίξει μια ευρύτερη έννοια για τον ορισμό των ευάλωτων καταναλωτών και την ισχυρότερη προστασία για αυτούς, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της ενέργειας, της χρηματοδότησης και της ψηφιοποίησης. Αυτό επιβλήθηκε δεδομένου ότι ορισμένες πρακτικές στο Διαδίκτυο συνδυάζουν τη συλλογή δεδομένων με χειρισμό καταναλωτών, άρα καθιστούν όλους τους καταναλωτές ευάλωτους και, ως εκ τούτου, απαιτούν από όλους τους καταναλωτές να προστατεύονται εξίσου.
Οι τάσεις για τώρα είναι να υπάρξει μια ευρύτερη έννοια για τον ορισμό των ευάλωτων καταναλωτών και την ισχυρότερη προστασία για αυτούς, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της ενέργειας, της χρηματοδότησης και του ψηφιοποίησης.
Οι μεγαλύτεροι 50 δικαιούχοι κοινοτικών
πόρων σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει μελέτη της δεξαμενής σκέψης του Κοινοβουλίου σχετικά με τους μεγαλύτερους 50 δικαιούχους σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. για τα χρήματα που επιδοτούνται τόσο από την Κοινή Γεωργική Πολιτική όσο και από τα Ταμεία περιφερειακής ανάπτυξης και Συνοχής2.
Αυτή η έκθεση παρέχει τα ευρήματα της μελέτης σχετικά με τους «50 μεγαλύτερους δικαιούχους σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. της ΚΓΠ και των Ταμείων Συνοχής» που εκπονήθηκε για τα περισσότερα από 12 εκατομμύρια δικαιούχων της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) και περίπου 600.000 δικαιούχους που λαμβάνουν επιδοτήσεις από ταμεία συνοχής μεταξύ του 2014 και του 2020. Η έρευνα επικεντρώθηκε στα έτη 2018 και 2019 και, μάλιστα, καλύπτει τα αποτελέσματα μιας αξιολόγησης σχεδόν 300 συστημάτων για τη δημοσιοποίηση των δικαιούχων της ΚΓΠ και της πολιτικής συνοχής.
Απευθείας δικαιούχος είναι η δημόσια διοίκηση, ή η οντότητα του δημόσιου τομέα, ή η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, ή άλλο νομικό πρόσωπο ή φυσικό πρόσωπο που λαμβάνει κεφάλαια ΚΓΠ ή Συνοχής από τον οργανισμό πληρωμών.
Τελικός δικαιούχος μπορεί να είναι τα νομικά ή φυσικά πρόσωπα που ελέγχουν άμεσα ή έμμεσα περισσότερο από το 25% των άμεσων δικαιούχων, και του οποίου το 25% δεν ελέγχεται από οποιοδήποτε άλλο νομικό ή φυσικό πρόσωπο. Όταν κανένας ιδιοκτήτης δεν έχει τον έλεγχο άνω του 25%, ο άμεσος δικαιούχος θεωρείται ο τελικός δικαιούχος.
Σε σχετικούς πίνακες των παραρτημάτων φαίνονται
-Για τις επιδοτήσεις από το γεωργικό ταμείο:
α) Τα 25 φυσικά πρόσωπα που επιδοτήθηκαν το 2018, με ποσά που κυμαίνονται από 410.000 μέχρι 200.000 ευρώ
β) Οι 50 πρώτοι φορείς, με ποσά που κυμαίνονται από 35,5 εκατ. μέχρι 500.000 ευρώ το 2018
γ) Οι κορυφαίοι 25 τελικοί δικαιούχοι – εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, με ποσά που κυμαίνονται από 1,770 εκ. μέχρι 260.000 ευρώ το 2018
δ) Οι 50 άμεσοι ωφελούμενοι φορείς και εταιρείες, με ποσά που κυμαίνονται από 27 εκ. μέχρι 380.000 ευρώ, δημόσιοι οργανισμοί και υπηρεσίες, αναπτυξιακές εταιρείες και άλλα νομικά πρόσωπα το 2019
ε) Τα 25 φυσικά πρόσωπα που επιδοτήθηκαν το 2019 με ποσά που κυμαίνονται από 460.000 μέχρι 190.000 ευρώ.
στ) Οι κορυφαίοι 25 τελικοί δικαιούχοι – εταιρείες περιορισμένης ευθύνης το 2019, με ποσά που κυμαίνονται από 1,580 εκ. μέχρι 280.000 ευρώ
ζ) Οι κορυφαίοι 25 τελικοί δικαιούχοι – άλλα νομικά πρόσωπα το 2019 με ποσά που κυμαίνονται από 2,1 εκ. μέχρι 360.000 ευρώ
-Για τις επιδοτήσεις από τα ταμεία περιφερειακής ανάπτυξης και συνοχής, μεταξύ 2014 – 2020:
1) Οι 50 άμεσοι ωφελούμενοι φορείς και εταιρείες, με ποσά που κυμαίνονται από 1,5 δισ. μέχρι 34,6 εκατ. ευρώ δημόσιοι οργανισμοί και υπηρεσίες, αναπτυξιακές εταιρείες και ΟΤΑ
2) Τα κορυφαία 25 τελικοί δικαιούχοι – φυσικά πρόσωπα, με ποσά που κυμαίνονται από 1,7 εκ. μέχρι 400.000 ευρώ
3) Οι κορυφαίοι 25 τελικοί δικαιούχοι – εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, με ποσά που κυμαίνονται από 79 εκ. μέχρι 1,160.000 ευρώ
4) Οι κορυφαίοι 25 τελικοί δικαιούχοι – άλλα νομικά πρόσωπα, με ποσά που κυμαίνονται από 21,9 εκ. ευρώ μέχρι 1,2 εκατ. ευρώ, παρέχει συστάσεις για την ενίσχυση της δημοσιοποίησης των δικαιούχων κοινοτικών κονδυλίων. Αν συντάξουμε πίνακες με τους δικαιούχους αυτούς θα είχαμε μια ιδέα πώς εξελίσσονται οι βασικές απορροφήσεις σε κάθε δημοσιονομική περίοδο, πράγμα που δεν είναι επιθυμητό από πλευράς κυβερνήσεων. Λέμε μιαν ιδέα, δεδομένου ότι λείπουν όλοι οι ωφελημένοι πέραν των ανωτέρω φυσικών και νομικών προσώπων, καθώς και των κρατικών οντοτήτων.
Του Γιώργου Μαρκατάτου
1 https://www.europarl.europa.eu/thinktank/el/document.html?reference=EPRS_BRI(2021)690619
2 https://www.europarl.europa.eu/thinktank/el/document.html?reference=IPOL_STU(2021)679107
