Ύστερα από τις θλιβερές εξελίξεις στο Πανεπιστήμιο Howard στην Ουάσιγκτον, το Μαύρο Χάρβαρντ των ΗΠΑ, όπως συνήθως αποκαλείται στους ακαδημαϊκούς κύκλους, όπου πρόσφατα ανακοινώθηκε, χωρίς ωστόσο σαφή αιτιολόγηση, ο οριστικός τερματισμός λειτουργίας του Τμήματος Κλασικών Σπουδών, έρχεται τώρα η δριμεία κριτική εναντίον του σύγχρονου status quo των κλασικών σπουδών εκ μέρους του Αναπληρωτή Καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο έγκριτο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Dan-el Padilla Peralta, ο οποίος διεκδικεί μετ’ επιτάσεως την επανεφεύρεση και τον επανακαθορισμό της επιστημονικής μελέτης και ερμηνείας του αρχαίου κόσμου των Ελλήνων και των Ρωμαίων με γνώμονα πάντοτε την επιτακτική ανάγκη να εξοστρακιστεί το συντομότερο δυνατόν κάθε στοιχείο που ενδέχεται να υποκρύπτει ρατσιστική και αποικιοκρατική προδιάθεση και προκατάληψη.
Ήταν βεβαίως επόμενο οι ριζοσπαστικές αυτές ενέργειες των πανεπιστημιακών αρχών ενός αξιοσέβαστου ανώτατου ιδρύματος και οι φλογερές διακηρύξεις του Αφροαμερικανού φιλολόγου να προκαλέσουν κύματα διαμαρτυρίας από μία μεγάλη μερίδα ακαδημαϊκών καθηγητών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
Κατ’ αρχήν οφείλουμε να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί στις αντιδράσεις μας ως προς ένα φαινόμενο που έχει αποκτήσει ιδιαίτερη δυναμική στη Βόρεια Αμερική, όπου βεβαίως εδρεύουν τα μεγαλύτερα και εγκυρότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του κόσμου. Ο ιστορικός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με ειδικότητα στο ρωμαϊκό δίκαιο Dan-el Padilla Peralta είναι ένας διεθνώς διακεκριμένος επιστήμονας με λαμπρές σπουδές στα περίφημα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Στάνφορντ, καθώς επίσης το συγγραφικό έργο του είναι αξιοπρόσεκτο και εμπερίστατο. Πρέπει λοιπόν να εγκύψουμε με προσοχή και ψυχραιμία στα γραπτά και στα λεγόμενά του, προκειμένου να διαμορφώσουμε σφαιρική άποψη αναφορικά με τα επιχειρήματα και τους συλλογισμούς του. Σκόπιμο θα ήταν ειδικότερα να έχουμε υπόψιν μας ότι ο εν λόγω κλασικιστής έλκει την καταγωγή του από τη Δομινικανή Δημοκρατία, όπου δυστυχώς παρά την ονομασία της το δημοκρατικό πολίτευμα εκεί δεν ευδοκίμησε, αλλά επί μία τουλάχιστον τριακονταετία (1931-1960) ένας στυγνός τύραννος, που αποκαλούσε μάλιστα τον εαυτό του κατ’ ευφημισμό Λεωνίδα (!), με σκοπό να υφαρπάξει το άφθιτο κλέος του εύτολμου σπαρτιάτη βασιλιά, καταπίεσε με απερίγραπτη αναλγησία τον πάμπτωχο λαό του και υπερύψωσε με τρόπο στρεβλωτικό (και ιδιαζόντως διαστροφικό) τη λευκότητα των αρχαιοελληνικών μνημείων σε αδιαφιλονίκητο σημείο υπεροχής, φυλετικής, οικονομικής και κοινωνικής, με στόχο να επιτύχει κάθε είδους εθνοκάθαρση στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή του κρατιδίου του. Σήμερα ηχεί υπεράγαν ειρωνικό το γεγονός ότι η πρωτεύουσα της Δομινικανής Δημοκρατίας εθεωρείτο εκείνα τα πέτρινα χρόνια ότι ήταν δήθεν η «Αρχαία Αθήνα» του Νέου Κόσμου.
Η ιδιοσυγκρασία του Dan-el Padilla Peralta σφυρηλατήθηκε μέσα σε αυτό το αποτρόπαιο καμίνι φυλετικών και ταξικών διακρίσεων και ο ερχομός του σε νεαρή ηλικία στις ΗΠΑ, όπου το φυλετικό ζήτημα είναι δίχως αμφιβολία το μέγιστο και εν πολλοίς άλυτο πρόβλημα αυτής της αχανούς ηπείρου, παρόξυνε την αίσθησή του της αδικίας και της περιθωριοποίησης. Πρόδηλο είναι ότι η άρρηκτη σύνδεση της λευκότητας του δέρματος και της καθαρότητας του αίματος με την κλασική παράδοση είναι όχι μόνον αδιανόητη αλλά και βδελυρή σε έναν πολυφυλετικό και πολυπολιτισμικό κόσμο, όπως είναι αυτός της Βόρειας Αμερικής — και ορθώς, διότι αποτελεί ειδεχθή στρέβλωση των αρχαιοελληνικού και ρωμαϊκού παρελθόντος και κατ’ ουσίαν εκτρωματικό εκβλάστημα της αποκρουστικής ακραίας ιδεολογίας που κατά καιρούς διακινούν οι ρατσιστές και οι φασίστες όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών αποχρώσεων. Αυτό που παρατηρούμε στην προκειμένη περίπτωση είναι οι άκομψες και αδέξιες (προφανώς ακόμη) απόπειρες μη λευκών κλασικιστών να ενσωματωθούν στον κλάδο μας, ο οποίος είναι άκρως απαιτητικός και δύσκολος, διότι αφενός προϋποθέτει τη βαθιά γνώση δύο αρχαίων γλωσσών υψηλής εκφραστικής εκλέπτυνσης και απροσμέτρητου λεξιλογικού πλούτου και αφετέρου αξιώνει τη διεξοδική εξοικείωση των σπουδαστών με έναν τεράστιο όγκο πρωτογενών πηγών και ειδικής βιβλιογραφίας.
Επομένως, οι άγαρμποι και ενίοτε κακόγουστοι πειραματισμοί του Dan-el Padilla Peralta δεν είναι επικίνδυνοι για το μέλλον των κλασικών σπουδών, απλώς συνιστούν τη δηλωτική έκφραση μιας ενδόμυχης αγωνίας για προσαρμογή και ενσωμάτωση. Άλλωστε, έχουν υπάρξει πολύ χειρότερες επιθέσεις εναντίον της κλασικής μας παράδοσης — και παλαιότερα, λόγου χάριν, το κίνημα των υπερρεαλιστών με προκλητική σφοδρότητα έφτασε στο σημείο να ζητήσει επίμονα τον άμεσο αφανισμό των αρχαιοελληνικών και λατινικών γραμμάτων, αλλά ύστερα από μία εκατονταετία οι κλασικές σπουδές παραμένουν επίκαιρες και στιβαρές, ενώ ο πρόδρομος του σουρεαλισμού, ο πολύς αλλά λησμονημένος Filippo Tommaso Marinetti, αναζητεί επί ματαίω να ανακαλύψει στον άλλο κόσμο πλέον τον αναρχίζοντα και φασίζοντα φουτουρισμό του! Ας κορφολογήσουμε συνεπώς τα καλά και τα ωφέλιμα που κομίζει και αυτό το κριτικό εγχείρημα από την άλλη άκρη του Ατλαντικού, χωρίς να διολισθήσουμε σε στείρες αντιπαραθέσεις και άσκοπες αντιδικίες. Το χρηματιστήριο των ιδεών και των αξιών μέσα στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο της φιλολογικής επιστήμης θα διευθετήσει ασφαλώς τα υπόλοιπα.
Του Ανδρέα Γ. Μαρκαντωνάτου
Ο Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος είναι Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος του ΔΣ του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και Επόπτης Αρχαίων Ελληνικών στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
