Ο ορισμός της πολιτικής ως τέχνης του εφικτού είναι γενικά αποδεκτός. Το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι το εύρος του εφικτού. Αν το εύρος καθορίζεται από αντικειμενικές συνθήκες που προσδιορίζουν οι εξωγενείς παράγοντες, τότε μιλάμε για αντικειμενικά εφικτό. Αν, όμως, το εύρος του εφικτού προσδιορίζεται από τους ίδιους τους πολιτικούς, τότε δε μιλάμε πλέον για εφικτό, αλλά για ψευδή επίκλησή του. Κάποιες φορές αυτές οι δύο πτυχές ανακατεύονται και έτσι διαμορφώνεται ένα πλαίσιο επικοινωνιακής προώθησης του πλασματικού μέσω της ψευδούς επίκλησης αντικειμενικών καταστάσεων. Τα είπα λίγο πυκνά και θα επιχειρήσω να το κάνω πιο λιανά στη συνέχεια.
Το επιτελικό κράτος, όπως προσδιορίστηκε από την παρούσα κυβέρνηση, αποτελεί μια ελκυστική πολιτική ενέργεια. Οι πρώτες επιλογές προσώπων για την προώθηση των δράσεών του σε πολλούς τομείς, εκ του αποτελέσματος που έχει σημειωθεί στο βραχύ χρόνο που μεσολάβησε από τότε, αποδείχτηκαν ότι είναι επιτυχείς. Εδώ, όμως, χρειάζεται να μπει άνω τελεία για να διατυπωθούν παρατηρήσεις. Η πρώτη προκύπτει με μεταφορά στα δρώμενα ορολογίας από το στρατιωτικό βίο: είναι δυνατό οι, όσο καλές και αν είναι, αποφάσεις του επιτελείου να υλοποιούνται αν η στρατιωτική ιεραρχία δεν είναι συμπαγής σε όλη τη διαδρομή μέχρι την τελική υλοποίησή τους; Η απάντηση στο ερώτημα, βέβαια, είναι αρνητική και το ίδιο αρνητική είναι και στην περίπτωση των επιλογών του επιτελικού κράτους σε σχέση με την υλοποίησή τους από τους ενδιάμεσους και τους τελικούς αποδέκτες. Η δεύτερη αναφέρεται στην πολιτική κουλτούρα που επικρατεί στη χώρα μας, όπου τα πολιτικά κόμματα αποτελούν συσσωματώματα ετερόκλιτων κοινωνικών ομάδων με κύριο ενοποιητικό στοιχείο στην πράξη, την κατάκτηση και τη νομή της εξουσίας.
Σε αυτά τα συσσωματώματα εντάσσονται ιδεολόγοι που πιστεύουν στο επιτελικό κράτος, την αποτελεσματικότητά του και τα εκτεταμένα κοινωνικά οφέλη που δημιουργεί η επιτυχής εφαρμογή του σχεδιασμού του, αλλά και αρνητές του. Αυτοί, άτομα ή και συγκροτημένες μικρές ή και μεγάλες ομάδες, έχοντας μάθει μακροχρόνια σε καθεστώτα νομής της εξουσίας αντιδρούν, αν δεν τις υπονομεύουν, στις υποχρεώσεις που τους δημιουργούνται για την υλοποίηση των επιταγών του επιτελικού κράτους.
Η τρίτη αναφέρεται στο εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής που, με τη μιa ή με την άλλη μορφή, πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα, χαρακτηριστικό που οδηγεί σε μόνιμη τάση για διεύρυνση της εκλογικής βάσης του κάθε κόμματος ώστε να γίνει πρώτο. Στη χώρα μας η διεύρυνση της επιρροής των κομμάτων σπάνια προκύπτει μέσω των προγραμμάτων τους, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από την κομματική μετατόπιση και το κουβάλημα της εκλογικής πελατείας πολιτικών αναγνωρίσιμων στο ευρύ κοινό. Τι κι αν η αναγνωρισιμότητα έχει προκύψει στις περισσότερες περιπτώσεις μέσω προσωπικών εξυπηρετήσεων που, βεβαίως, έχουν δημιουργηθεί με δαπάνη, σε πολλές περιπτώσεις και με κατασπατάληση, του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή επιβαρύνοντας το κοινωνικό σύνολο. Τι σχέση με το επιτελικό κράτος μπορεί να έχει η προσέλκυση και ένταξη προσώπων αυτής της κατηγορίας που, μια στοιχειώδης εξέταση των αποτελεσμάτων που μέχρι τώρα έχουν παράγει με το κόστος που έχει δημιουργηθεί λόγω των έργων τους, μπορεί να φθάνει μέχρι τις ρίζες της οικονομικής χρεωκοπίας που πρόσφατα αφήσαμε πίσω μας.
Η τέταρτη παραπέμπει στην αντιμετώπιση που έχει το επιτελικό κράτος στη μεγάλη κατηγορία των γενικά διαμαρτυρόμενων συμπολιτών μας, με επίκληση κάθε φορά κάποιου ευκαιριακού θέματος. Στο πλαίσιο της εκλογικής προσέλκυσης ενός ποσοστού από αυτή την κατηγορία γίνονται συνήθως τακτικές κινήσεις κατευνασμού, οι οποίες όμως έχουν συνήθως σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά. Με αυτό τον τρόπο το όποιο πολιτικό κέρδος είναι δυσανάλογα μικρό σε σχέση με κοινωνικό κόστος που δημιουργείται.
Ο μέσος πολίτης εύχεται να δημιουργηθούν οι κατάλληλες διαδρομές αποτελεσματικότητας ώστε τα θετικά αποτελέσματα του επιτελικού κράτους να φθάνουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Αυτή η προοπτική δημιουργεί κάποιες ανοχές σε μικρές παρεκκλίσεις από ορθολογικούς κανόνες στο όνομα της προσαρμογής των πολιτικών αποφάσεων σε εφικτές καταστάσεις, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από τη μακροχρόνια κοινωνική πραγματικότητα της χώρας.
Του Νίκου Ευστρ. Μαραμπέα
