Η αλήθεια είναι, ότι περιμένοντας και σχεδιάζοντας τις εκδηλώσεις που θα πλαισίωναν το επετειακό έτος 2021 πολύ καιρό πριν, προσδίδοντας εορταστικό χαρακτήρα στα 200 χρόνια από την απελευθέρωση του Έθνους, κανείς δεν θα φανταζόταν τις συνθήκες οι οποίες θα επικρατούσαν όταν θα έφτανε το έτος αυτό. Σε τοπικό επίπεδο, ιδρύματα, σύλλογοι αλλά και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου είχαν δρομολογήσει σειρά εκδηλώσεων και δράσεων, οι οποίες, όμως, περιορίστηκαν σε βαθμό που οι εορτασμοί που έγιναν ήταν λιτοί, παρ’ όλα αυτά, ουσιαστικοί.
Οι αγώνες, οι αξίες και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν το 1821 στη Μεσσηνιακή πρωτεύουσα, παραμένουν παρακαταθήκη για το μέλλον, σφραγισμένα μέσα από δράσεις που υπενθυμίζουν την πορεία μας, αλλά και συνιστούν αναστοχασμό για την πορεία παρακάτω.
Στην κατεύθυνση αυτή, το «Θ» συνομίλησε με τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κ. Νίκο Ζαχαριά, επιστημονικά υπεύθυνο για τις δράσεις σε επίπεδο πόλης, αλλά και με τον κ. Θανάση Χρήστου, συγγραφέα του επετειακού χρονολογίου της Ελληνικής Επανάστασης, θέλοντας να μας μεταφέρουν τις δικές τους απόψεις γύρω από τη συγκυρία εορτασμού της επετείου του Έθνους σε συνδυασμό με τις δοκιμασίες που αντιμετωπίζουμε, 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση.
-Ποιο ήταν το πλάνο γύρω από το οποίο επιλέχθηκαν οι εκδηλώσεις για τον εορτασμό στην Καλαμάτα αλλά και ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από αυτές;
«Οι εκδηλώσεις σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλαμάτα 1821: Δρόμοι Ελευθερίας». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο είναι σύμπραξη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, της Κοινωφελούς Επιχείρησης ΦΑΡΙΣ, και της Viewmaster, όπου είχαν στόχο τρία παραδοτέα έργα. Το πρώτο έργο αφορούσε στις πολιτιστικές εκδηλώσεις για την πόλη της Καλαμάτας, το δεύτερο είναι το ψηφιακό μουσείο στο κέντρο της πόλης, ενώ το τρίτο είναι η ταινία που γυρίστηκε. Οι δράσεις αυτές, δημιουργήθηκαν με στόχο να διευρυνθούν οι τριήμεροι εορτασμοί του περασμένου Μαρτίου και σε μια παράλληλη προσπάθεια να ενσωματώσουμε όλους τους φορείς της πόλης, όπου θα συνδράμουν όλοι μαζί στο να προβληθεί η περίοδος του ’21 από κάθε ματιά. Το σύνολο των δράσεων χτίστηκε από κάτω προς τα επάνω, πράγμα που σημαίνει ότι μέσα από πολλές διαβουλεύσεις και κατόπιν προσκλήσεων στον κόσμο, το πρόγραμμα περιλάμβανε δράσεις από την Α’/θμια και Β’/θμια εκπαίδευση, από πολιτιστικούς και καλλιτεχνικούς φορείς της πόλης, από το Πανεπιστήμιο και την ΦΑΡΙΣ.
Η εμπειρία μας δεν ικανοποιήθηκε στο βαθμό που θα θέλαμε, γιατί δεν ολοκληρώθηκαν οι δράσεις του Μαρτίου του 2020 και φυσικά δεν υπήρξαν καθόλου δράσεις το Μάρτιο του 2021. Είχαμε δημιουργήσει ένα πλήρες πρόγραμμα για όλο το μήνα Μάρτιο, και, όλο αυτό δυστυχώς διακόπηκε στην έκτη κατά σειρά δράση. Το πλέγμα των δράσεων ήταν πολύ δημιουργικό, κάτι το οποίο έγινε για πρώτη φορά στην πόλη της Καλαμάτας, και, πιστεύουμε ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί από την πόλη αυτή η εμπειρία. Κατ’ αναλογία, έχουμε και σε άλλες πόλεις της χώρας τέτοια παραδείγματα, όπου με βάση ένα κεντρικό γεγονός, αναπτύσσεται όλος ο πολιτιστικός, κοινωνικός και εμπορικός ιστός της πόλης. Έτσι, και η Καλαμάτα θεωρώ ότι μπορεί να επενδύσει στο 1821. Έχει δηλαδή την ιστορία της, τους συλλόγους εκείνους που μπορούν να πλαισιώσουν τέτοιου είδους δράσεις και να τις εμπλουτίσουν. Εξάλλου, ο πολιτισμός αποτελεί μια μεγάλη δεξαμενή για ιδέες, για δράσεις και είναι η πηγή που εγγυάται τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Έτσι, δημιουργήσαμε ένα πρόγραμμα δράσεων που να διδάσκει παράλληλα, αφού το ’21 μας δίνει λύσεις, λόγου χάριν το πώς μπορούμε να προσαρμόσουμε τη σημερινή μας ζωή στις ιδέες και στα βήματα των ανθρώπων που είχαν τότε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα».
-Ποιες ήταν οι δράσεις του «Καλαμάτα 1821: Δρόμοι Ελευθερίας»;
«Παράλληλα με τη δημιουργία του πλέγματος των πολιτιστικών δράσεων του Μαρτίου που αφορούσε το Ψηφιακό Μουσείο και τη θεματική ταινία, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου θέλοντας να συνδεθεί και ο παραγωγικός τομέας με το πλαίσιο των δράσεων αυτών, ανέπτυξε το εμπορικό σήμα «Καλαμάτα 1821», το οποίο περιλάμβανε επιχειρήσεις εστίασης, διαμονής και πολιτιστικούς φορείς, οι οποίοι προσέφεραν προϊόντα που είχαν αναφορές στο 1821. Επί παραδείγματι, μια ευρεία σειρά προϊόντων αγροτικής παραγωγής από τοπικές επιχειρήσεις έφεραν το σήμα «Καλαμάτα 1821», ενώ ακόμα ένας αριθμός, περί των 15 εστιατορίων, υιοθέτησαν ένα μενού με βάση συνταγές που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος 1821».
-Έχοντας περάσει πια μεγάλο μέρος του εορταστικού έτους 2021, θεωρείτε ότι επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι;
«Δυστυχώς, χάσαμε τις δράσεις ανοιχτού τύπου, δράσεις που βρίσκονται όλοι οι άνθρωποι μαζί κι απολαμβάνουν κάτι από κοινού. Θέλαμε πολύ να πραγματοποιηθούν, εντούτοις αναβλήθηκαν λόγω της πανδημίας. Πιστεύω όμως ότι άλλες δράσεις που δημιουργήσαμε σε αντικατάσταση αυτών, όπως για παράδειγμα η έκδοση σχετικών βιβλίων, μέρος των οποίων μοιράστηκε στα σχολεία της Καλαμάτας, βοηθούν τους ανθρώπους στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης της πόλης. Πιστεύω ότι το 2022 θα είναι μια καλή χρονιά, και φυσικά θα είναι μια χρονιά που υπό ιδανικές συνθήκες θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε όλες εκείνες τις δράσεις που αναβλήθηκαν φέτος λόγω της υγειονομικής κρίσης. Αισιοδοξούμε λοιπόν, ότι υπάρχει μπροστά μας καιρός, τα επόμενα χρόνια, ώστε να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση».
-Υπήρξε συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις;
«Η συμμετοχή του κόσμου ήταν πάρα πολύ σημαντική από την αρχή, και, κατά τη διαβούλευση για το στήσιμο όλων αυτών των δράσεων. Ανακαλώ στη μνήμη, τη συμμετοχή όλων των πολιτιστικών φορέων που ανταποκρίθηκαν, ενώ σε μια από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκε το προηγούμενο διάστημα συγκεκριμένα, η βραδιά πλαισιώθηκε από χορούς και τραγούδια 17 συλλόγων. Ταυτόχρονα, η συμμετοχή των ίδιων ήταν πολύ ενεργή και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας για τα 200 χρόνια. Γενικότερα όμως, η συμμετοχή του κόσμου ήταν επαρκέστατη κι αυτό βέβαια αποτυπώνεται και στην ταινία».
Μια χρονιά ορόσημο για τα επόμενα χρόνια
«Το ’21 είναι το ορόσημο της γέννησης της χώρας μας, και, μπορεί να προσφέρει λύσεις, να δώσει ιδέες, αφού ο εορτασμός δεν είναι μόνο για μια ημέρα, στις 23 του Μάρτη, για την Καλαμάτα. Το ’21 μπορεί να είναι οδηγός μας στην καθημερινότητά μας, και, έχει επίσης το χαρακτήρα της βιώσιμης ανάπτυξης. Σίγουρα, στην πόλη το ελάχιστο που μένει είναι το ψηφιακό μουσείο «Καλαμάτα 1821» δεδομένου ότι είναι και το μοναδικό ψηφιακό μουσείο στην Πελοπόννησο και η θεματική ταινία που πρόκειται να ξεκινήσει η διανομή της στα σχολεία από το 2022 κι έπειτα».
-200 χρόνια μετά: τί μεταβολές έχουν γίνει μέχρι σήμερα;
«Διακόσια χρόνια μετά, το πολιτιστικό απόθεμα έχει μεγαλώσει πάρα πολύ, όπως ήταν αναμενόμενο, και, ιδιαίτερα στην πόλη της Καλαμάτας, η οποία προσφέρει πολλές ευκαιρίες για πολιτιστική ανάπτυξη. Εντούτοις, μπορεί ακόμα περισσότερο, ώστε να αγκαλιάσει όλες τις κοινωνικές ομάδες, δεδομένου ότι το ’21 έχει αυτόν τον χαρακτήρα, δηλαδή να αγκαλιάσει όλες τις ομάδες και να αισθάνονται όλοι χαρούμενοι και δημιουργικοί μέσα από αυτό. Νομίζω ότι πρέπει να ανοίξει το πολιτιστικό απόθεμα στην πόλη, αποκτώντας ένα πραγματικά νέο και αναπτυξιακό πρόσημο, με τη συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων της πόλης».
Λίγα λόγια για το βιβλίο: «Χρονολόγιο της Επανάστασης του 1821»
«Το χρονολόγιο αυτό, είναι ένα εξωστρεφές έργο, και, απευθύνεται κυρίως σ’ εκείνους που ενδιαφέρονται να μάθουν για την επανάσταση συνολικά και συγκεκριμένα για το πώς ξεκίνησε από την Πελοπόννησο, πώς αναπτύχθηκε και ανδρώθηκε σε όλη την Πελοποννησιακή ενδοχώρα. Γύρω από το σκοπό αυτό, καταγράφει με τεκμηριωτικότητα και γλαφυρότητα αυτούς τους σταθμούς του αγώνα της Ανεξαρτησίας από το 1821 έως το 1830, που έχουν σχέση με την εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων. Αναμφίβολα, κοιτίδα της επανάστασης είναι ο Μοριάς, η Πελοπόννησος, οι άνθρωποί της, και πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν μυηθεί από πολύ νωρίς στο εθνικό μυστικό της Φιλικής Εταιρείας. Ένα μυστικό που έδωσε τη δυνατότητα να οργανωθούν οι δυνάμεις του πεπτωκότος γένους, προκειμένου να πετύχουν αυτό που επί δεκατρείς γενεές ποθούσε ενδόμυχα και με πολλή μεγάλη δύναμη ο ελληνισμός.
Έχουμε δηλαδή από το 1453 έως το 1821, έντεκα μεγάλα επαναστατικά κινήματα, 126 μικρότερες επαναστατικές κινητοποιήσεις και 1.069 μικρότερα επαναστατικά επεισόδια. Τα περισσότερα από αυτά, έχουν αφετηρία την Πελοπόννησο. Μάλιστα, η τελευταία-ενδέκατη επανάσταση, είναι η επανάσταση των Ορλοφικών, η οποία είχε πολύ σκληρές συνέπειες για τον ελληνισμό και τους Πελοποννησίους Γραικούς, αφού το 1/3 σφαγιάστηκε, το 1/3 εκδιώχθηκε από την Πελοπόννησο, κι έτσι το εναπομείναν 1/3 έμεινε πίσω, διότι μια δεκαετία μετά την παύση των εχθροπραξιών θα πρέπει να δει κανείς ότι έχουμε ορδές Τουρκαλβανών από το 1770 έως το 1780, οι οποίες περιέρχονται την ύπαιθρο χώρα και σπέρνουν τον όλεθρο. Αποτέλεσμα αυτής της λαίλαπας ήταν η ανάγκη της υψηλής πύλης να τη σταματήσει, επιστρατεύοντας κάποιους από τους κλεφτοκαπεταναίους Έλληνες. Επομένως, η Πελοπόννησος πλήρωσε αδρό και μεγάλο φόρο αίματος σ’ αυτή την κινητοποίηση.
Συνεπώς, η Πελοπόννησος ήταν και προσεκτική και ώριμη κατά το 1821, ώστε να οργανώσει την Επανάσταση. Άρα, αυτό το έργο, το χρονολόγιο της Επανάστασης, είναι μια αξιέπαινη πρωτοβουλία που δρομολογήθηκε από την περιφέρεια Πελοποννήσου, με αποτέλεσμα αυτό το έργο να περιλαμβάνει τους βασικότερους σταθμούς και τους πρωταγωνιστές, μεταφρασμένο σε τέσσερις ακόμα γλώσσες, προκειμένου να διανεμηθεί και σε φιλέλληνες ξένους, που θέλουν να γνωρίσουν και να μάθουν τα σημαντικότερα γεγονότα γύρω από την Επανάσταση του 1821».
«Το χρονολόγιο αποθησαυρίζει όλα όσα πρέπει
να μάθει κανείς για να παρακολουθήσει το πανόραμα
της Ελληνικής Επανάστασης, από την κοιτίδα της,
την Πελοπόννησο».
-Το 1821 ως παρακαταθήκη για το μέλλον: ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά του νεότερου Έλληνα που κρατούν τη σχέση του χθες και του σήμερα ζωντανή;
«Οι αγωνιστές του ’21 άφησαν, όντως, μια σπουδαία παρακαταθήκη. Η περίφημη «δρακογενιά» των αγωνιστών του 1821, διαπνεόταν καταρχήν από τα χαρακτηριστικά της αυτοθυσίας και της αυταπάρνησης. Ήταν η γενιά των υπερθετικών. Η γενιά που πίστεψε ότι πρέπει να πραγματώσει αυτό το ποθούμενο – προσδοκώμενο που επί 4 αιώνες ήθελε ο ελληνισμός. Αυτό λοιπόν, το εθνικά ποθούμενο των δεκατριών γενεών των Ελλήνων, κατάφερε η δρακογενιά των Ελλήνων αγωνιστών να το κάνει πράξη.
Εκτιμώ ότι από αυτή την παρακαταθήκη ο ελληνισμός και οι κατοπινές γενεές, αυτό που συνδέει τον Έλληνα του 1821 με τον Έλληνα της αυγής του 21ου αιώνα, είναι ότι και σήμερα οι Έλληνες διακρίνονται για την ίδια αποφασιστικότητα, τη δοτικότητα και την επιθυμία τους να πραγματώσουν την Εθνική ολοκλήρωση που οριοθετείται από τον πολιτισμό, τα γράμματα, την ιστορία, τη γλώσσα και την οικονομία. Κι αυτό γιατί σήμερα, στις προκλήσεις που ζούμε στο πλαίσιο μιας ενωμένης Ευρώπης των καλλιεργημένων και αλληλέγγυων ευρωπαϊκών εθνών, οφείλει κανείς να διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά.
Σήμερα, ο Έλληνας πολίτης, ο οποίος προσδοκά να πάει τη γενιά των παιδιών του πιο μπροστά απ’ ό,τι ήταν η δική του, πραγματικά, έχει ως εφόδιο και παρακαταθήκη αυτά που άφησε η περίφημη γενιά των Αγωνιστών του 1821. Αυτή ακριβώς η παρακαταθήκη στο πλαίσιο του αναστοχασμού με αφορμή τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, ο σημερινός Έλληνας την κρατά στο τιμητάρι της ψυχής του με προσοχή, με ευαισθησία, με αγάπη και μεγάλη δοτικότητα. Αυτό λοιπόν, είναι που συνδέει το χθες με το σήμερα: η αποφασιστικότητα, η επινοητικότητα και η εφευρετικότητα, το δαιμόνιο του διαχρονικού Έλληνα «Οδυσσέα».
-Ποιοι είναι οι ήρωες της εποχής μας;
«Εκτιμώ ότι όλες οι κρίσεις που δοκίμασαν τον ελληνισμό, αλλά και τον Έλληνα μέσα στα ευρωπαϊκά συμφραζόμενα, και, μέσα στα όρια της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας, δηλαδή τόσο η υγειονομική και η οικονομική κρίση νωρίτερα και πρόσφατα οι πυρκαγιές, χαλυβδώνουν το αίσθημα του Έλληνα ότι θα πρέπει να είναι ευπροσήγορος και οπλισμένος ώστε να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τους κανόνες και τα ιδεώδη που διατυπώνει με εκπληκτικό τρόπο η σημερινή παγκόσμια κοινωνία, για να αντιμετωπίσει αυτή την πανδημία, με τους υγειονομικούς περιορισμούς και τις προϋποθέσεις, που θέτει η παγκόσμια κοινότητα, η οποία ουσιαστικά κατευθύνεται από την παγκόσμια ιατρική πρωτοπορία.
Επομένως, ένας σημερινός Έλληνας, αντλεί διδάγματα από τις προηγούμενες γενιές και ειδικότερα από τη γενιά των Ελλήνων του ’21, παραμένοντας ευθυγραμμισμένος πλήρως με αυτά που επιτάσσει η παγκόσμια ιατρική ερευνητική πρωτοπορία. Είναι αυτό το οποίο απαιτεί και η πατρίδα μας δηλαδή, ώστε να τη σώσουμε ουσιαστικά από την όποια λαίλαπα και από αυτό που απαιτούν οι σημερινές οικονομικές ορίζουσες, καθώς απαιτούν από τον Έλληνα να εκσυγχρονίσει τις οικονομικές του δομές, τους θεσμούς του, το διοικητικό μηχανισμό, και, νομίζω ότι οι Έλληνες, προϊόντος του χρόνου, και ευθυγραμμιζόμαστε, αλλά και κατευθυνόμαστε στην κατάκτηση καινούργιων κορυφών».
Της Χριστίνας Μανδρώνη
