Το σχέδιο για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του αρδευτικού δικτύου στους κάμπους της χώρας, με στόχο τη βελτίωση των εδαφών που στηρίζουν την ελληνική αγροτική παραγωγή, διαρθρώνεται με εννέα ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα) και 18 επενδύσεις.
Τα έργα σχεδιάζεται να υλοποιηθούν σε επτά περιοχές στο διάστημα από τον Οκτώβριο του 2023 έως το Δεκέμβριο του 2025. Ο συνολικός προϋπολογισμός τους διαμορφώνεται στα 901.288.400 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), εκ των οποίων τα 200.000.000 ευρώ θα καλυφθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με τη μορφή επιχορήγησης (22,2%) και τα υπόλοιπα 701.288.400 ευρώ από ίδια κεφάλαια ή / και δάνεια. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών οποιεσδήποτε άλλες δαπάνες (π.χ. η συντήρηση των έργων) θα καλύπτονται από τα σχέδια των ΣΔΙΤ.
Ειδικότερα, στόχος των επενδύσεων είναι η αποθήκευση σε νέες υδατοδεξαμενές επιπλέον 64.000.000 κυβικών μέτρων (m3) νερού, προκειμένου να αρδεύονται 2.153 στρέμματα γεωργικής γης.
Στις διαγωνιστικές διαδικασίες για τις ΣΔΙΤ θα εφαρμόζονται πράσινα κριτήρια δημοσίων συμβάσεων. Υπεύθυνο για τη διαχείριση των προγραμματισμένων επενδύσεων θα είναι το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το οποίο θα πρέπει να κερδίσει ένα… μεγάλο στοίχημα, το οποίο αφορά στη συρρίκνωση των καθυστερήσεων που ενδέχεται να προκύψουν κατά τη διαδικασία ωρίμανσης των έργων και σχετίζεται με απαλλοτριώσεις, περιβαλλοντικούς όρους, τεκμηριώσεις και άλλα ζητήματα στο στάδιο του σχεδιασμού, αλλά και τυχόν προσφυγές κατά τη διαδικασία υποβολής προσφορών από τους υποψήφιους αναδόχους.
Το επενδυτικό σχέδιο περιλαμβάνει την κατασκευή και τον εκσυγχρονισμό φραγμάτων, αρδευτικών δικτύων, δεξαμενών, τεχνητών λιμνών και άλλων επενδύσεων που σχετίζονται με τη γεωργία. Ειδικότερα, μεταξύ των έργων που εγκρίθηκαν είναι το Μηναγιώτικο φράγμα, μαζί με το δίκτυο άρδευσης, στο Δήμο Πύλου- Νέστορος.
Σύμφωνα με την τεκμηρίωση που περιλαμβάνεται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, πρόκειται για ένα ολιστικό πρόγραμμα αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του εθνικού πλαισίου αγροπεριβαλλοντικής πολιτικής, το οποίο απαιτεί, εκτός από τη νέα υποδομή, μεταρρύθμιση του θεσμικού, οργανωτικού και λειτουργικού πλαισίου των συλλογικών αρδευτικών δικτύων.
Ο ελληνικός αγροτικός τομέας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού της χώρας μας («απορροφά» το 80%-85% της συνολικής κατανάλωσης υδάτινων πόρων). Η ερημοποίηση των εδαφών έχει ήδη ξεκινήσει και η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη εάν δε ληφθούν άμεσα μέτρα. Το 34% των Περιφερειών της χώρας θεωρούνται πλέον περιοχές υψηλού κινδύνου, το 49% μέτριου κινδύνου και το 17% περιοχές χαμηλού κινδύνου.
Το παράδοξο που παρατηρείται στην Ελλάδα είναι ότι συνολικά οι υδάτινοι πόροι είναι σχετικά επαρκείς, ωστόσο κλιματικοί και γεωλογικοί παράγοντες συμβάλλουν στην άνιση χωρική κατανομή τους. Έτσι, σε εκτάσεις με ένταση γεωργίας παρατηρείται υπερβολική άντληση των υπόγειων υδάτων.
Τα τελευταία 30 χρόνια η δραματική πτώση του υδροφόρου ορίζοντα, που σε πολλές περιοχές φτάνει και τα 300 μέτρα, έχει οδηγήσει σε σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως είναι η αλάτωση του νερού άρδευσης (καθώς το θαλασσινό νερό εισέρχεται στον υδροφόρο ορίζοντα), γεγονός που καθιστά το έδαφος ακατάλληλο για καλλιέργεια και σε συνδυασμό με τις έντονες περιόδους ξηρασίας- ελέω κλιματικής αλλαγής – μετατρέπει την εύφορη γη σε… έρημο.
Επιπλέον, η απουσία συστημάτων ανίχνευσης διαρροών στην υποδομή των δικτύων άρδευσης έχει ως συνέπεια απώλειες πολύτιμων υδάτων και αλόγιστη χρήση και διαχείριση του νερού, ενώ παράλληλα αυξάνει το κόστος για τους αγρότες.
Οι προγραμματισμένες επενδύσεις που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης αναμένεται να αντιμετωπίσουν περιβαλλοντικές, αναπτυξιακές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις εξασφαλίζοντας την υιοθέτηση πρακτικών που μειώνουν την κατανάλωση νερού, την παραγωγή υγρών αποβλήτων, μετριάζουν την κλιματική αλλαγή, αποκαθιστούν τα υπόγεια ύδατα, επεκτείνουν την κάλυψη των αρδευτικών δικτύων, μειώνουν το κόστος παραγωγής περιορίζοντας την κατανάλωση ενέργειας κ.λπ.
Οι κύριοι στόχοι της μεταρρύθμισης που προωθείται, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν:
-Την ανατροπή στην αναλογία χρήσης υπόγειων έναντι επιφανειακών υδάτων. Σήμερα τα 2/3 των χρησιμοποιούμενων ποσοτήτων για άρδευση είναι υπόγεια ύδατα, ένα μοναδικό φαινόμενο στην Ε.Ε. – 27. Στόχος είναι να αυξηθεί η συλλογή του νερού της βροχής από φράγματα και δεξαμενές υδάτων και η διανομή και διαχείρισή του να γίνεται μέσω έξυπνων δικτύων άρδευσης.
-Την προστασία του υδροφόρου ορίζοντα με περιορισμό της υπεραντλήσεως των υπόγειων υδάτων, με σημαντική αύξηση της χρήσης των επιφανειακών και των όμβριων υδάτων (ανάλογα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες), της αναπλήρωσης των δεξαμενών υπόγειων υδάτων, με αντιπλημμυρική προστασία και διασφάλιση επαρκούς καθαρού νερού.
-Τον περιορισμό της απώλειας υδάτινων πόρων, τη μείωση του κόστους άρδευσης και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του πρωτογενούς τομέα για τις επόμενες δεκαετίες.
-Τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας των ΤΟΕΒ, οι οποίες είναι υπερχρεωμένες εδώ και χρόνια, με τα χρέη τους προς τη ΔΕΗ να υπολογίζονται σε περισσότερα από 200 εκατομμύρια ευρώ.
Επίσης, στο σχεδιασμό περιλαμβάνεται παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας αλλά και έργα για τη βιώσιμη χρήση των πόρων, συμπεριλαμβανομένης της επαναχρησιμοποίησης του νερού για τη γεωργία, καθώς και μιας καταλληλότερης πολιτικής τιμολόγησης για το αγροτικό νερό.
