Από τα ερείπια στο όραμα για ένα χωριό -πόλο έλξης με επίκεντρο τη Δήμιοβα
Ήταν 13 Σεπτεμβρίου 1986 κι ένας τεράστιος βράχος κατρακύλησε από το βουνό και κατέληξε στην είσοδο του Δημοτικού Σχολείου Ελαιοχωρίου –ευτυχώς ήταν Σάββατο, αλλά και βράδυ και τα παιδιά δεν ήταν εκεί…
Ήταν, όμως, και παραμονή του Σταυρού και ο ερχομός της εικόνας της Παναγίας Δημιοβίτισσας είχε συγκεντρώσει σχεδόν το σύνολο των κατοίκων του χωριού στο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος αποδείχθηκε σωτήριο καταφύγιο -την ίδια στιγμή που κατέρρεε το ιερό τραυματίζοντας αρκετά σοβαρά τον ιερέα, που σχεδόν όλα τα κτίσματα του χωριού ισοπεδώνονταν και χάνονταν κάτω από τα χαλάσματα του σπιτιού τους δύο ηλικιωμένες αδελφές…
Σήμερα συμπληρώνονται 35 χρόνια από το μεγάλο σεισμό που πλήγωσε βαρύτατα την Καλαμάτα και την ευρύτερη περιοχή (μεταξύ άλλων, αφήνοντας πίσω του δεκάδες νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και ακατάλληλα για κατοίκηση την πλειοψηφία των σπιτιών).
Με την αφορμή αυτή ο Βασίλης Παπανικολόπουλος ανέσυρε από το συρτάρι της μνήμης και του γραφείου του την πρωτοβουλία και τα ντοκουμέντα για τη δωρεά της λυόμενης σχολικής αίθουσας για τις ανάγκες των μικρών μαθητών του Ελαιοχωρίου που έκαναν οι εργαζόμενοι στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος».
Την επιτροπή συντονισμού αποτέλεσαν, εκτός από τον ίδιο τον κ. Παπανικολόπουλο, οι, επίσης με μεσσηνιακές ρίζες καταγωγής, εργαζόμενοι στο «Δημόκριτο» Παναγιώτης και Μαρίνα Καμαρινού, Γ. Φινολαλιώτης και Κ. Πάγκος. Ο φάκελος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μια πλειάδα συγκλονιστικών φωτογραφιών από το σεισμόπληκτο χωριό, αλλά και την Καλαμάτα, τη λίστα με τα ποσά των δωρεών και τις σχετικές αποδείξεις, τη συμβολαιογραφική πράξη της αγοράς, ευχετήρια χριστουγεννιάτικη κάρτα από τις μικρές μαθήτριες Βασιλική Κολοκάθη, Βιβή Κούτρου, Μαρία και Βούλα Μάλαμα και ευχαριστήρια στον Τύπο από τον πρόεδρο της Κοινότητας Παναγιώτη Μπούνα «για την προσφορά της τροχοβίλας… και για τα δώρα προς τα παιδιά του σχολείου» και τον τότε δάσκαλο, Πέτρο Διαμαντέα.
Πέτρος Διαμαντέας: «Θα μας είχε λιώσει αν ήμασταν μέσα και προσπαθούσαμε να βγούμε»
Ο κ. Διαμαντέας διατηρεί ολοζώντανες μνήμες από εκείνες τις φοβερές ημέρες. Θυμάται το σχολείο ετοιμόρροπο και το βράχο 2-3 τόνων «που θα μας είχε λιώσει αν ήμασταν μέσα και προσπαθούσαμε να βγούμε». Το σχολείο μεταφέρθηκε για ένα 4μηνο περίπου σε σκηνές που εγκαταστάθηκαν έξω από την Καλαμάτα, κοντά στην οδό Λακωνικής. Οι συνθήκες ήταν «όπως είναι τώρα οι μετανάστες και οι πρόσφυγες και το σχολείο λειτουργούσε περισσότερο για ψυχολογικούς λόγους, παρά για κανονικό μάθημα, καθώς δεν υπήρχαν οι υποδομές γι’ αυτό», εξηγεί ο κ. Διαμαντέας, που θυμάται ακόμη το διάχυτο φόβο και την εικόνα της γενικής καταστροφής, που αποτυπώθηκε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο στο «Νησάκι» και την πολυκατοικία που κατέρρευσε εκεί, συμπαρασύροντας στο θάνατο 14 ανθρώπους.
Θυμάται ακόμη έντονα το πρωτόγνωρο κύμα αλληλεγγύης και δωρεών προς τους σεισμόπληκτους και, βέβαια, στέκεται στη θαυμαστή αναγέννηση της Καλαμάτας, που «ξαναφτιάχθηκε σαν μια καινούργια πόλη», όπως και του Ελαιοχωρίου, το οποίο «δε θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν οι κάτοικοί του, που στηρίχθηκαν από το κράτος και ξαναέφτιαξαν τα σπίτια τους».
Το Δημοτικό Σχολείο Ελαιοχωρίου λειτούργησε στο λυόμενο που τοποθετήθηκε στα Γιαννιτσάνικα για δύο χρόνια και στη συνέχεια καταργήθηκε, με τα παιδιά να απορροφώνται σε σχολεία της Καλαμάτας.
Ο Πέτρος Διαμαντέας, συνταξιούχος δάσκαλος πλέον, θεωρεί ότι μαζί με το σχολείο έκλεισε κι ένας πνευματικός και πολιτιστικός ορίζοντας για το χωριό, συντελώντας στην πληθυσμιακή συρρίκνωσή της περιφέρειας.
Β. Παπανικολόπουλος: «Να φροντίσει ο Δήμος Καλαμάτας να ελεγχθούν όλα τα κτήρια προ του ’70»
Την ημέρα του μεγάλου σεισμού ο Βασίλης Παπανικολόπουλος βρισκόταν στην Αθήνα και πήρε εσπευσμένα το λεωφορείο της γραμμής για Καλαμάτα με την αγωνία για την τύχη της συζύγου του και του μωρού τους, καθώς χωρίς τις σημερινές διευκολύνσεις της τεχνολογίας (κινητά τηλέφωνα κ.τ.λ.) η επικοινωνία με οικογένεια και φίλους ήταν αδύνατη. Όλοι άκουγαν με κομμένη την ανάσα τις ενημερώσεις από το ραδιόφωνο, με το ταξίδι να διακόπτεται όμως με άτυχο τρόπο, καθώς το λεωφορείο έπαθε λάστιχο, με αποτέλεσμα ο κ. Παπανικολόπουλος να βρει ως εναλλακτικό μέσο μεταφοράς, μαζί με έναν Αθηναίο δημοσιογράφο που ερχόταν για ρεπορτάζ, ένα ασθενοφόρο από την Κόρινθο… Η ανακούφιση ήταν μεγάλη με την επανένωση της οικογένειας, που ήταν ασφαλής και είχε καταφύγει σε φιλικό σπίτι. Όμως, η καταστροφή στην πόλη ήταν πρωτόγνωρη και ο Βασίλης Παπανικολόπουλος έμελλε να ζήσει το μεγάλο μετασεισμό της Καλαμάτας, δύο μέρες μετά τον κύριο, συναισθανόμενος ότι στάθηκε εξαιρετικά τυχερός, καθώς μόλις είχαν βγει με τον κουμπάρο του Γιάννη Σημαντηράκη από την πολυκατοικία κοντά στο κολυμβητήριο που σχεδόν κατέρρευσε (μετέφεραν πράγματα από το διαμέρισμα του τελευταίου που είχε υποστεί ζημιές).
Για την πρωτοβουλία της δωρεάς στο Δημοτικό Σχολείο Ελαιοχωρίου ο ίδιος θυμάται την επιτακτική ανάγκη να βοηθήσουν με κάποιον τρόπο τους ανθρώπους και τα παιδιά που είχαν χάσει τη γη κάτω από τα πόδια τους, αλλά και την προθυμία των συναδέλφων του και των υπευθύνων στο «Δημόκριτο» να συνδράμουν.
Μεταφέρει ακόμη τις συγκινητικές στιγμές που εκτυλίχθηκαν κατά την παράδοση της προκάτ αίθουσας και τον πρώτο αγιασμό, με τις ευχαριστήριες εκδηλώσεις των παιδιών, των γονέων και του προέδρου της Κοινότητας.
«Εύχομαι να μην ξανα-υπάρξει τέτοια καταστροφή» προσθέτει ο ίδιος, χωρίς όμως να μένει στην ευχή, αλλά ταυτόχρονα κρούει το καμπανάκι του κινδύνου προς το Δήμο Καλαμάτας για την ανάγκη, στο πλαίσιο του προλαμβάνειν αντί του θεραπεύειν, να αναλάβει πρωτοβουλία να ελεγχθούν όλα τα δημόσια, αλλά και ιδιωτικά κτήρια που έχουν χτιστεί προ του 1970 ή 1975, χωρίς να τηρούν αυστηρές αντισεισμικές προϋποθέσεις.
Βαγγέλης Μάλαμας
Ο νυν πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Ελαιοχωρίου (που περιλαμβάνει ακόμη τα χωριά και τους οικισμούς Περιβολάκια, Διάσελα, Αράχοβα και Δενδρά), Βαγγέλης Μάλαμας, ήταν μόλις 2 ετών τη χρονιά του σεισμού, και παρότι δεν έχει το συνειδητό βίωμα του Εγκέλαδου, κουβαλάει μέσα του τις συγκλονιστικές αφηγήσεις και την κοινή πεποίθηση ότι «η Παναγία προστάτευσε το χωριό μας».
Διηγείται δε σαν να το έζησε: ότι όσοι ήταν στην εκκλησία δεν έπαθαν τίποτα, ότι έπεσε το ιερό τραυματίζοντας τον παπα-Γιώργη, πως στην πλατεία άνοιξε ρήγμα μισό μέτρο και πως έκλεισε ο δρόμος από τις κατολισθήσεις βράχων, αποκόβοντας την πρόσβαση προς το χωριό.
Ο ίδιος θυμάται ακόμη τη δύσκολη ζωή στις σκηνές, αλλά και τη βοήθεια που δέχθηκαν οι κάτοικοι του χωριού ακόμα και από το εξωτερικό. Μαζί με την αγάπη των κατοίκων για τον τόπο τους που αρνήθηκαν την πρόταση μετεγκατάστασης, το χωριό ξαναχτίστηκε πάνω σε νέες στέρεες βάσεις. Και παρότι ακολουθεί τη μοίρα της πληθυσμιακής συρρίκνωσης που (δυστυχώς, αλλά σίγουρα όχι αναπότρεπτα) ακολουθεί την περιφέρεια, η θέση του μόλις λίγα χιλιόμετρα (12-13 λεπτά) μακριά από την Καλαμάτα και η πανοραμική θέα που προσφέρει πάνω από την πόλη και τον Μεσσηνιακό Κόλπο επιτρέπει στο Ελαιοχώρι να διατηρήσει τη δυναμική του.
Στοιχείο αυτής της δυναμικής είναι και ο πολιτιστικός σύλλογος «Ομάδα Νέων Δημιοβίτισσας», στον οποίο κατέληξε ως ιδανική αξιοποίηση το λυόμενο-σχολείο που δώρισε ο «Δημόκριτος» (έπειτα από σημαντικές επισκευές για την αντιμετώπιση της φθοράς του χρόνου).
Ιδιαίτερα πολύτιμες είναι οι υπηρεσίες που προσφέρει η ομάδα στην πυροπροστασία όλης της περιοχής- έργο που φάνηκε πόσο σημαντικό είναι μετά τις καταστροφικές φετινές πυρκαγιές. Τον περασμένο Αύγουστο τα μέλη του συλλόγου ήταν σε επιφυλακή 20 ώρες το 24ωρο, επιτηρώντας για σημάδια φωτιάς και ελέγχοντας την κυκλοφορία που απαγορευόταν τη νύχτα σε δασικές περιοχές. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ξεκίνησε μετά την τραγική εμπειρία της λαίλαπας του 2007 που κατέκαψε τον Ταΰγετο και η Ομάδα της «Δημιοβίτισσας» (περιλαμβάνει περίπου 80 ενεργά μέλη), εκτός του ότι δίνει ευθύνη και ενεργό ρόλο στα νέα παιδιά των χωριών της ΤΚ Ελαιοχωρίου, συνδράμει άμεσα σε προσπάθειες κατάσβεσης σε άλλες περιοχές όπου υπάρχει ανάγκη, δίνει παράδειγμα και τεχνογνωσία σε άλλες ομάδες.
Η «Δημιοβίτισσα» διαθέτει δικά της οχήματα με αντλίες και δεξαμενές και ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, ενώ στηρίζεται από το Δήμο, την Περιφέρεια και ιδιώτες για την προμήθεια των αναγκαίων υλικών μέσων.
Εκτός από τη μέριμνα της πυροπροστασίας, στους στόχους του πολιτιστικού συλλόγου είναι η διατήρηση των παραδόσεων και ανάμεσα σε άλλα διοργανώνει μεγάλο πανηγύρι την Πρωτομαγιά στον Άγιο Βασίλειο Περιβολακίων, αποκριάτικη εκδήλωση με τους Λυκοκάντζαρους που αναφέρει ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης, ενώ στις 20 Μαρτίου διοργανώνεται ημέρα μνήμης και τιμής για τους ήρωες του 1821.
Βασικό σημείο αναφοράς αποτελεί, φυσικά, το Μοναστήρι της Παναγίας της Δήμιοβας και ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας, Βαγγέλης Μάλαμας, εξηγεί ότι γίνονται προσπάθειες για την περαιτέρω αξιοποίησή του με σκοπό την αναζωογόνηση της περιοχής.
Οι σεισμοί είχαν προκαλέσει μεγάλες ζημιές που αποκαταστάθηκαν σταδιακά, όμως απομένουν πολλά ακόμη να γίνουν ώστε η Μονή να είναι επισκέψιμη και θελκτική όλο το χρόνο και όχι μόνο το Δεκαπενταύγουστο. Σε αυτή την κατεύθυνση και σε συνεργασία με τον Δήμο Καλαμάτας, όπως συμβαίνει με όλα τα έργα της περιοχής, έχουν εκπονηθεί μελέτες για διανοίξεις δρόμων, με σκοπό να γίνει εφικτή, επιτέλους, η διέλευση λεωφορείου.
Στα βασικά έργα ανάπλασης προβλέπεται ακόμη μέσα στον Σεπτέμβριο με κονδύλι ύψους 60.000 ευρώ πλακόστρωση και φωτισμός από το μοναστήρι έως την πηγή του Αγίου Παντελεήμονα.
Επίσης, έχουν ξεκινήσει η μελέτη και η συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για την ανάδειξη του Πύργου του Ρήγα (μεσαιωνικό, πιθανότατα, κάστρο κοντά στη Δήμιοβα). Ακόμα, γίνεται προσπάθεια για ένταξη σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα η ανάδειξη του καλντεριμιού που οδηγούσε από την Καλαμάτα στην Ιερά Μονή της Παναγίας Δημιοβίτισσας, καθώς και του κυκλώπειου τείχους που βρίσκεται στο Ελαιοχώρι και έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Υπάρχουν ακόμη σχέδια για τη δημιουργία λαογραφικού μουσείου και πολλά άλλα.
Τριάντα πέντε χρόνια μετά το σεισμό του 1986 το Ελαιοχώρι, όχι μόνο κατάφερε να αναγεννηθεί από τα ερείπιά του, αλλά παραμένει ζωντανό στο παρόν και διαθέτει το όραμα που κρατούν ψηλά οι νέοι άνθρωποί του για ακόμα καλύτερο μέλλον…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
