Μια πρωτοποριακή εκδήλωση σε δύο επίπεδα διοργάνωσε στην Οιχαλία την περασμένη Κυριακή 3 Οκτωβρίου το Σχολείο Ελιάς και Ελαιολάδου Καλαμάτας, φέρνοντας κοντά όλες τις «δυνάμεις» της νευραλγικής αυτής καλλιέργειας για τη χώρα μας και ειδικά για το νομό μας.
Η πρωτοβουλία (που θα έχει και συνέχεια) είχε την υποστήριξη του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας (με την Αναπτυξιακή ΕΤΑΠ Πελοποννήσου και Ιονίων Νήσων να εκπροσωπεί ο πρόεδρός της, Σταύρος Στούπας) και του Παμμεσσηνιακού Συνδέσμου Ελαιοτριβέων (το «παρών» έδωσε ο πρόεδρος Γιάννης Ηλιάδης) και στο πρώτο σκέλος αφορούσε τη Διαχείριση και Αποκατάσταση Πυρόπληκτων Ελαιώνων.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η παρουσία του Γιώργου Κωστελένου, Γεωπόνου και συγγραφέα, ο οποίος είναι διακεκριμένος στις ιστορικές και γενετικές έρευνες σχετικά με την ελιά και το προϊόν της και είχε πολλά ενδιαφέρονται να πει.
Η πρώτη συνάντηση έγινε με εντυπωσιακή ανταπόκριση δεκάδων ελαιοπαραγωγών στο χτήμα του δραστήριου προέδρου του συλλόγου Ανδανιωτών Καλαμάτας, Θύμιου Αλεξόπουλου, στη θέση Βορίστρα Διαβολιτσίου, που είχε καεί δύο φορές τα τελευταία χρόνια. Εκεί, ανάμεσα στα ξερά ελαιόδεντρα και το μαυρισμένο ολόγυρα τοπίο οι πλέον ειδικοί συμβούλευσαν τους αγρότες για τον τρόπο που μπορούν να βοηθήσουν τις ελιές τους ανακάμψουν, ενώ ο αντιπεριφερειάρχης Μεσσηνίας Στάθης Αναστασόπουλος, εμβόλιμα μετέφερε τις ενέργειες της Περιφέρειας σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς της κεντρικής διακυβέρνησης σχετικά με τις αποζημιώσεις των πληγέντων και τα αντιπλημμυρικά έργα.
Ο εξαιρετικός για δεκαετίες στο πόστο του προϊσταμένου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, μίλησε σε απλή κατανοητή γλώσσα, τονίζοντας την ανάγκη για τις κατάλληλες παρεμβάσεις στον κατάλληλο χρόνο. Ο ίδιος αναφέρθηκε στη θαυμαστή ικανότητα των ελαιοδέντρων να αναγεννώνται και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις αποτεφρώνονται ανεπανόρθωτα. Ακόμα και φαινομενικά ολοσχερώς καμένα δέντρα συνήθως βλαστάνουν εκ νέου από τη βάση ή τις κοντινές ρίζες (ένα εντυπωσιακό στατιστικό είναι ότι το ριζικό σύστημα της ελιάς έχει καταμετρηθεί να φτάνει σε μήκος τα 4 χλμ. και ακόμη τα 7 χλμ. αν είναι αρδευόμενο). Πρώτιστο μέλημα των αγροτών, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του κ. Παρασκευόπουλου, θα πρέπει να είναι η προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και γι’ αυτό αποφεύγεται το όργωμα και η απομάκρυνση των (καμένων) κλαδιών. Το κλάδεμα θα πρέπει να γίνει στην κατάλληλη εποχή, τέλος Χειμώνα-αρχές Άνοιξης, σύμφωνα με το μικροκλίμα κάθε περιοχής, παρατηρώντας τη βλάστηση και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον κίνδυνο παγετού, ενώ δέντρα που δεν θα αναβλαστήσουν μέχρι την Άνοιξη τότε εκριζώνονται. Σημαντικό είναι ακόμη το άσπρισμα των κορμών και των βραχιόνων για την αποφυγή εγκαυμάτων και η κάλυψη των τομών με αλοιφή ή πάστα για την προστασία από μύκητες και άλλα παθογόνα στοιχεία. Οι τομές χρειάζεται να έχουν μικρές κλίσεις προκειμένου να απορρέει το νερό, αποτρέποντας το σάπισμα, ενώ τα τρυφερά βλαστάρια που θα επιλεγούν για το νέο δέντρο θα πρέπει να υποστηλωθούν. Κρίσιμο σε αυτό το σημείο είναι ακόμη η αποτροπή της βόσκησης, με τον έμπειρο Γεωπόνο να προτρέπει να γίνουν συνεννοήσεις των τοπικών αρχών με τους βοσκούς της περιοχής, ώστε να προστατευθεί η νέα βλάστηση. Για τη λίπανση και την άρδευση ο κ. Παρασκευόπουλος ανέφερε ότι δεν είναι αναγκαία, παρά μόνο αν χρειαστεί στο τέλος της Άνοιξης και σε πολύ φτωχά εδάφη. Συμβουλευόμαστε τους ειδικούς και δεν προχωράμε σε άλλες φροντίδες πριν τον Φεβρουάριο, πλην της προστασίας από τη διάβρωση και την αποτροπή βόσκησης, συνόψισε ο ίδιος.
Από την πλευρά του ο κ. Κωστελέτος, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι μπορεί η καταστροφή να αποτελέσει μια ευκαιρία για τη δημιουργία ενός σύγχρονου οργανωμένου ελαιώνα, με τις καταλληλότερες ποικιλίες και τις ενδεικνυόμενες πυκνότητες σε δέντρα.
Κωστελένος: Ξαναφτιάχνοντας τους αρχαίους ελαιώνες!
Δεν υπήρχε ιδανικότερο μέρος για το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης που μεταφέρθηκε λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά κάτω από τον ίσκιο της εντυπωσιακής σε μέγεθος φημισμένης ελιάς του Αγριλόβουνου που ξεπερνά, όπως υπολογίζεται, σε ηλικία τα 2,5 χιλιάδες χρόνια και σε διάμετρο τα 12 μέτρα. Ο πρόεδρος του Σχολείου Ελιάς και Ελαιολάδου, Νίκος Κουτσούκος, προλόγισε το θέμα της Ανάδειξης και Διαχείρισης Υπεραιωνόβιων Ελαιόδεντρων και αξιοποίηση των ελληνικών ποικιλιών τονίζοντας ότι στόχος της ημερίδας του Σαββάτου ήταν η διεύρυνση της γνώσης μέσα από τη επέκταση του δικτύου συνεργασιών και ιδίως μέσα από την προσέγγιση της επιστημονικής με την εμπειρική γνώση.
Ο ερευνητής Γιώργος Κωστελένος έκανε μια συναρπαστική ομιλία, συνεπαρμένος και ο ίδιος από το αντικείμενο στο οποίο έχει αφιερώσει τη ζωή του. Με μεγάλη βεβαιότητα, με βάση τις έρευνές του, τόνισε κατηγορηματικά ότι οι πρώτες ελιές δεν προέρχονται από τη Μέση Ανατολή, όπως αναφέρεται συνήθως στη βιβλιογραφία, αλλά η πρώτη καλλιεργήσιμη ελιά είναι η θρουμπολιά της Νάξου, ηλικίας 6.000 ετών και με περίμετρο 29 μέτρα! Δεν χωράνε απλώς κάποιοι άνθρωποι, αλλά ολόκληρες μαθητικές τάξεις στον κορμό της, ανέφερε χαρακτηριστικά για να δείξει το μέγεθός της. Ο κ. Κωστελένος τόνισε εμφατικά ότι πρόκειται για ελιά που ακόμη και σήμερα είναι παραγωγική προσφέροντας ποιοτικό ελαιόλαδο, ενώ οι καρποί της είναι άμεσα βρώσιμοι και συγκαταλέγονταν στο μενού των τροφοσυλλεκτών προγόνων μας. Ποιος ο λόγος να αναζητούμε ξένες ποικιλίες; αφού στην Ελλάδα υπάρχουν τουλάχιστον 120 είδη, όπως έχει ο ίδιος καταγράψει συνεχίζοντας τις σχετικές έρευνες που ουσιαστικά είχαν σταματήσει πριν το 1950!
Στη γιαγιά-ελιά του Αγριλόβουνου ο κ. Κωστελένος εντόπισε δύο τουλάχιστον συγγενικές ποικιλίες και έχει τις βάσιμες υποψίες που απομένει να διερευνηθούν επιστημονικά, ότι πρόκειται για την αρχαιότερη σωζόμενη κορωνέικη . Ο ίδιος αναφέρθηκε στο πολύτιμο γενετικό υλικό που υπάρχει σε αυτά τα δέντρα και στην ανάγκη η πολιτεία να παρέμβει έστω και αργά για να το διασώσει και να δημιουργήσει ένα νέο φυτικό κεφάλαιο. Με βάση και αυτό η χώρα μας και η Μεσσηνία, ειδικότερα, μπορούν να υποστηρίξουν το ελληνικό ελαιόλαδο ως κορυφαίο προϊόν παγκοσμίως με άξονες την εξαιρετική ποιότητα, μια καλή συσκευασία και μαζί την προβολή της ιστορικότητας. Τα μνημειακά δέντρα μπορούν να γίνουν σημείο αναφοράς σε μια θεματική προώθησης του ελαιολάδου «ξαναφτιάχνοντας τους αρχαίους ελαιώνες» που βασίζεται σε ένα αφήγημα ιστορικής βάσης, αλλά και ουσίας, με ελαιόδεντρα που θα έχουν παραχθεί από τα αρχαία μητρικά.
Η εκδήλωση του Σχολείου Ελιάς και Ελαιολάδου Καλαμάτας και όσα είπε ο κ. Κωστελένος, άνοιξαν ένα νέο δρόμο με πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές που δεν θα πρέπει αυτή τη φορά να σβήσουν…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
