Στις μόλις 6 περιοχές της Ελλάδας που έχουν μεγάλες εκτάσεις –άνω των 50 τετραγωνικών χιλιομέτρων– χωρίς δρόμους ανήκει ο Ταΰγετος, ο οποίος θα συμπεριληφθεί στο ειδικό καθεστώς προστασίας που ετοιμάζει το υπουργείο Περιβάλλοντος με τον τίτλο «Απάτητα Βουνά».
Η προσπάθεια αυτή προστασίας των συγκεκριμένων περιοχών ξεκίνησε έπειτα από μελέτη που έγινε από τη μη κυβερνητική οργάνωση «Πίνδος Περιβαλλοντική» και το Εργαστήριο Διατήρησης Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο.
Η μελέτη θίγει το ζήτημα των αποκαλούμενων «περιοχών άνευ δρόμων» (ΠΑΔ), οι οποίες επιστημονικά ορίζονται ως εκτάσεις άνω του ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, που απέχουν τουλάχιστον ένα χιλιόμετρο από τον πλησιέστερο δρόμο.
Χωρίς δρόμους
Σύμφωνα με τη μελέτη και το χάρτη που περιλαμβάνει, στον Ταΰγετο έχουν εντοπισθεί 77,64 τ.χλμ. χωρίς δρόμους και σε ύψος από 608 έως 2.407 μέτρα. Ωστόσο, σύμφωνα με όσα έχει αποκαλύψει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Αμυράς, σε καθεστώς απόλυτης προστασίας από τον Ταΰγετο θα συμπεριληφθεί συνολικά στο πρόγραμμα «Απάτητα Βουνά» έκταση 143,23 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Με την έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης θα ισχύσει καθολική απαγόρευση για τη διάνοιξη δρόμων, όπως επίσης θα απαγορεύεται η κατασκευή οποιουδήποτε τεχνικού έργου, ενώ δε θα εκτελεστούν όσα έργα έχουν προγραμματισθεί.
Οι άλλες πέντε περιοχές που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι: ο Σμόλικας, η Τύμφη, τα Λευκά Όρη στην Κρήτη, το όρος Χατζή στα Τρίκαλα και ο Σάος στη Σαμοθράκη.
Προκειμένου να εντοπιστούν οι περιοχές αυτές στην Ελλάδα, η μελετητική ομάδα χρησιμοποίησε την ανοιχτή βάση δεδομένων open street map στην οποία είναι καταγεγραμμένα 367.370 χιλιόμετρα δρόμων στη χώρα μας, προσθέτοντας ακόμα 14.884 χλμ. που χαρτογραφήθηκαν για το σκοπό της έρευνας. Όπως προκύπτει, υπάρχουν διάσπαρτες 1.115 τέτοιες περιοχές (5% της έκτασης της χώρας), εκ των οποίων οι 143 είναι εκτεταμένες, δηλαδή καταλαμβάνουν έκταση άνω των 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι δεν έχουν χαρτογραφηθεί όλοι οι δρόμοι της χώρας.
Μόνο έξι από αυτές τις περιοχές είναι πολύ μεγάλες, άνω των 50 τ. χλμ. και καταλαμβάνουν μόλις το 0,51% της έκτασης της χώρας (658,99 τ. χλμ.). Από αυτές, η μεγαλύτερη βρίσκεται στα Λευκά Όρη, στην Κρήτη: καταλαμβάνει έκταση 256 τ. χλμ., η οποία ξεκινά από το επίπεδο της θάλασσας και φθάνει σε ύψος 2.454 μ.
Προτάσεις
Το παράδοξο που αναφέρεται στη μελέτη είναι ότι οι περιοχές αυτές δεν καλύπτονται στο σύνολό τους από το δίκτυο Natura 2000. Σύμφωνα με τη μελέτη, μόνο η μισή έκταση των περιοχών χωρίς δρόμους περιλαμβάνεται σε αυτό (47,85%), ενώ στο σύνολο των περιοχών Natura της χώρας μόλις το 9% είναι χωρίς δρόμους.
Όπως αναφέρει η επιστημονική υπεύθυνη του έργου, Βασιλική Κατή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, οι δρόμοι σχετίζονται αποδεδειγμένα με τις πέντε κυριότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας τόσο παγκόσμια όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: την αλλαγή της χρήσης της γης, την άμεση εκμετάλλευση των πόρων, την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση και τα εισβλητικά είδη.
«Η διάνοιξη νέων δρόμων είναι μία από τις βασικότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης της λειτουργίας των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, ιδίως όταν εισέρχονται σε φυσικά οικοσυστήματα και πρώην αδιατάρακτες περιοχές. Τα ενδιαιτήματα των ειδών συρρικνώνονται, οι πληθυσμοί απομονώνονται, η θνησιμότητα της άγριας πανίδας από προσκρούσεις σε οχήματα στο οδικό δίκτυο αυξάνεται. Παράλληλα, όλες οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνδέονται με το έδαφος, όπως η αποικοδόμηση ή ο κύκλος του αζώτου, χάνονται, αφού το έδαφος σφραγίζεται και μετατρέπεται σε τεχνητή γη», επισημαίνεται στη μελέτη.
Με τα δεδομένα αυτά η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει σταθερά την αυστηρή διατήρηση των παρθένων περιοχών
Με τη μελέτη της η επιστημονική ομάδα, μεταξύ άλλων, προτείνει την άμεση θεσμική ανακήρυξη των έξι εκτεταμένων περιοχών ως «περιοχές ελεύθερες από δρόμους». Επίσης, τη θεσμική προστασία του 2% της έκτασης της χώρας με κριτήρια επιλογής περιοχών την έκτασή τους, την κάλυψή τους από το δίκτυο Natura και την αξία τους για τη βιοποικιλότητα. Τέλος, οι περιοχές άνω των 10 τ. χλμ. που δεν έχουν δρόμους να λαμβάνονται υπόψη στις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονούνται σήμερα για τις προστατευόμενες περιοχές, όσο και στο νέο ειδικό χωροταξικό για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Της Βίκυς Βετουλάκη
