Το νόμισμα σε κυκλοφορία, τον περασμένο Οκτώβριο, ανήλθε στο ποσό των 33,32 δισ. ευρώ, που αποτελεί και νέο ιστορικό ρεκόρ, από 33,31 που ήταν το Σεπτέμβριο και 33,15 δισ. ευρώ, που ήταν τον Αύγουστο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος.
Αυξανόμενο βαίνει το χρήμα που κυκλοφορεί εκτός τραπεζών, υπό τη μορφή μετρητών, στην οικονομία ή είναι αποθηκευμένο σε στρώματα και θυρίδες, μακριά από τα «μάτια» των τραπεζών και την εφορίας, την ώρα που η κυβέρνηση κάνει… σταυροφορίες για τις ηλεκτρονικές αγορές.
Η εξέλιξη αυτή εντείνει τον προβληματισμό για το χρήμα που μένει εκτός τραπεζικού συστήματος, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΑΑΔΕ και της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, αφενός, η προέλευσή τους είναι ύποπτη και, αφετέρου, ανατροφοδοτεί τη φοροδιαφυγή.
15 ΔΙΣ. ΣΕ… ΘΥΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΟΣΑ «ΖΕΣΤΑ» ΣΤΙΣ… ΤΣΕΠΕΣ
Εκτιμάται ότι σχεδόν το 50% του ποσού που κυκλοφορεί υπό τη μορφή μετρητών, πάνω από 15 δισ. ευρώ, βρίσκεται σε τραπεζικές θυρίδες και σε στρώματα και ντουλάπια και το υπόλοιπο ποσό κυκλοφορεί στην αγορά για πληρωμές αγαθών και υπηρεσιών.
Το γεγονός αυτό ανησυχεί το υπουργείο Οικονομικών και την Αρχή για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, καθώς η κυκλοφορία του ρευστού στην αγορά και οι πληρωμές μετρητοίς, αντί του πλαστικού χρήματος, αυξάνουν τον κίνδυνο της φοροδιαφυγής, αλλά και της κυκλοφορίας μαύρου χρήματος.
Σύμφωνα πάντα με στοιχεία τη Τράπεζας της Ελλάδας, είναι ενδεικτικό ότι το ποσό των μετρητών που κυκλοφορεί εκτός τραπεζών έχει εκτοξευτεί στο 18,8% του ΑΕΠ (177,61 δισ. ευρώ), αλλά και στο 19,2% επί του συνόλου των τραπεζικών καταθέσεων, το οποίο ανέρχεται σε 17,69 δισ. ευρώ.
Όλα αυτά τα ποσοστά της νομισματικής κυκλοφορίας είναι πολύ υψηλά για μια σύγχρονη οικονομία, πόσο μάλλον που τα τελευταία έξι χρόνια, από το 2015, έχει αυξηθεί αισθητά η χρήση του πλαστικού χρήματος και γενικά των ηλεκτρονικών πληρωμών.
ΓΙΑΤΙ «ΡΕΥΣΤΟ» ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΛΑΣΤΙΚΟ
Η αποφυγή του ελέγχου από εφορία, τράπεζες και ΕΦΚΑ είναι οι βασικοί (και ευνόητοι) λόγοι που οδηγούν ένα μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων εκτός τραπεζικού συστήματος:
-Ο κίνδυνος φορολογικού ελέγχου επί των τραπεζικών καταθέσεων από την εφορία. Οι φορολογικές αρχές διαθέτουν δύο μηχανισμούς ελέγχου των καταθέσεων και συγκεκριμένα, το «Ειδικό Λογισμικό Ελέγχου Προσαύξησης Περιουσίας», το οποίο συσχετίζει δηλωθέντα εισοδήματα με τα υπόλοιπα τραπεζικών καταθέσεων και το «Σύστημα Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασμών και Λογαριασμών Πληρωμών», που παρακολουθεί τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του ελεγχόμενου.
-Ο κίνδυνος κατασχέσεων από την εφορία και τον ΕΦΚΑ. Οι οφειλέτες με ληξιπρόθεσμα και αρρύθμιστα χρέη προς την εφορία ανέρχονται σε 3.400.000 φορολογούμενους, ενώ σχεδόν σε 2.000.000 ανέρχονται οι οφειλέτες του ΕΦΚΑ.
-Ο κίνδυνος κατασχέσεων από τις τράπεζες για ληξιπρόθεσμα δάνεια.
-Η απώλεια επιδομάτων και ενισχύσεων, εάν οι τραπεζικές καταθέσεις υπερβούν ένα ορισμένο όριο.
-Τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια με τα οποία τοκίζονται πλέον οι καταθέσεις, με συνέπεια να μην αποτελεί κίνητρο η αποταμίευση στην τράπεζα.
-Ένα μέρος αφορά μαύρο χρήμα, αφορολόγητο, προϊόν μαύρης εργασίας ή και προερχόμενο από παράνομες δραστηριότητες και λογικά, που δεν εμφανίζεται στις τράπεζες.
ΠΡΟΣ… «ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΜΟΝΟΔΡΟΜΟ»
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η αξία των πληρωμών σε ευρώ με κάρτες αυξήθηκε κατά 8,7% μόνο το 2020, ενώ η αξία των πληρωμών με μετρητά βρίσκεται σε αργή και σταθερή πτώση εδώ και μερικές δεκαετίες. Πάντως, το 70 -80% όλων των συναλλαγών συνεχίζουν να γίνονται σε μετρητά.
Το ερώτημα έτσι είναι «γιατί τότε τυπώνονται χρήματα»;
Απαντήσεις προσπαθούν να δώσουν κυβερνήσεις, Τράπεζες, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), δημοσιογράφοι…
Η πιο πιθανή αλλά και πιο ενοχλητική απάντηση για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ότι η τεράστια ζήτηση για μετρητά οφείλεται στη δραστηριότητα εγκληματικών ομάδων και παράνομων οργανώσεων, για τις οποίες τα μετρητά είναι ο ασφαλέστερος τρόπος λειτουργίας και χρηματοδότησης, χωρίς κίνδυνο να ανακαλυφθούν από τις Αρχές.
ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ
Το σίγουρο είναι ότι βρισκόμαστε σε μια… τελική ευθεία, λίγο πριν να… στρίψουμε στον «πλαστικό μονόδρομο», στην κατάργηση των χαρτονομισμάτων και την επικράτηση του «ψηφιακού χρήματος»…
Μέχρι και… «νέα τεχνολογία συναλλαγών» αναπτύσσεται.
Πάντως, οι απόψεις διχάζονται.
Θα αποδειχτεί δύσκολο τι συμφέρει περισσότερο και ποιον. Οι πλατιές λαϊκές μάζες, πάντως, είναι σίγουρο ότι κατέχουν και διακινούν το μικρότερο ποσοστό «μαύρου μετρητού».
Είναι ένα θέμα που θα απασχολεί όλο και περισσότερο την οικονομία, την κοινωνική ψυχολογία, την πολιτική θεωρία και τα κόμματα, τη δημοσιογραφία και τις… εκλογές, μέχρι να ξεκαθαριστεί (με τη μέθοδο της κερδοσκοπίας και της πολιτικο-οικονομικής δύναμης;) «τι πρέπει να γίνει».
Επιμέλεια στήλης: Παναγιώτης Ξεροβάσιλας
Νομικός/ Οικονομολόγος
