Δύο χρόνια μετά την έγκριση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), το οποίο εμφανίζει την καύση ως μια «αναγκαία» μέθοδο για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) βάζει μπρος για την υλοποίηση του σχεδιασμού.
Έτσι, σύμφωνα με ρεπορτάζ του “Οικονομικού Ταχυδρόμου”, την περασμένη Δευτέρα αποφασίστηκε η προκήρυξη ενός διεθνούς διαγωνισμού για την επιλογή του αναδόχου που θα υλοποιήσει τη μελέτη σκοπιμότητας, προϋπολογισμού 434.000 ευρώ, για τη δημιουργία ενός δικτύου μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αστικών αποβλήτων.
Οι μελετητές θα έχουν προθεσμία εννέα μηνών για να την ολοκληρώσουν, δηλαδή έως το τέλος του έτους, ενώ ως τις 31/12/2023 θα πρέπει να έχουν κλείσει όλες οι διαδικασίες των εγκρίσεων, των παραλαβών και της διαβούλευσης.
Άρα, με δεδομένο ότι θα πρέπει να ακολουθήσουν οι χωροθετήσεις για τις μονάδες -οι οποίες σχεδόν πάντα συνοδεύονται από αντιδράσεις και κινητοποιήσεις,- οι προκηρύξεις διαγωνισμών για τους αναδόχους των έργων και η κατασκευή των υποδομών, οριακά επαρκεί ο χρόνος έως το 2030, οπότε θα πρέπει να έχει υλοποιηθεί ο στόχος της ταφής μόνο του 10% των απορριμμάτων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στο νέο ΕΣΔΑ, το οποίο είχε κυρωθεί με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου τον Αύγουστο του 2020 (ΦΕΚ 185Α’/2020), έχει τεθεί στόχος έως το 2030 να καταλήγει σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής μόνο το 10% των απορριμμάτων (σ.σ. σήμερα θάβεται το 80%).
Όπως υποδεικνύει ο νέος σχεδιασμός, εκτός από την ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση και ανάκτηση απορριμμάτων, απολύτως απαραίτητο συστατικό για την επίτευξη του στόχου είναι και η ενεργειακή αξιοποίηση των σκουπιδιών τόσο υπό τη μορφή της αξιοποίησης των δευτερογενών καυσίμων (SRF/RDF) σε ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως είναι οι τσιμεντοβιομηχανίες, όσο και με τη θερμική επεξεργασία των υπολειμμάτων των στερεών αποβλήτων ή/και των δευτερογενών καυσίμων σε μονάδες θερμικής επεξεργασίας.
Στο ΕΣΔΑ προβλέπεται η δημιουργία 3 ή 4 μονάδων θερμικής επεξεργασίας σύμμεικτων υπολειμματικών αποβλήτων ή/και δευτερογενών καυσίμων (μονάδες Waste-to-Energy / WtE) με τον προϋπολογισμό για την κατασκευή τους να υπολογίζεται σε 632 με 805 εκατ. ευρώ.
Μάλιστα, παρατίθεται και μια ενδεικτική γεωγραφική κατανομή των περιοχών όπου μπορεί να φιλοξενήσουν τις μονάδες: μία στην Κρήτη, μία σε Πελοπόννησο και Δυτική Ελλάδα, μία σε Αττική και Στερεά και μια τέταρτη που θα καλύπτει όλη την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα (Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία).
Το σχέδιο εξετάζει δύο σενάρια: το πρώτο, τη δυνατότητα να διατίθεται στις μονάδες καύσης το σύνολο των υπολειμμάτων και της παραγόμενης ποσότητας δευτερογενούς καυσίμου (SRF/RDF) και το δεύτερο τη διάθεση μόνο των υπολειμμάτων, ώστε τα παραγόμενα δευτερογενή καύσιμα να οδηγούνται ως εναλλακτικό καύσιμο στις ενεργοβόρες βιομηχανίες (π.χ. τσιμεντοβιομηχανία).
Η καύση υπονομεύει την ανακύκλωση
Στο σχέδιο έχουν αντιταχθεί επιστημονικοί και περιβαλλοντικοί φορείς. Σύμφωνα με τέσσερις οργανώσεις (WWF Ελλάς, Greenpeace, Μεσόγειος SOS και Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης), η καύση, εάν υιοθετηθεί, θα αυξήσει κατά πολύ το κόστος διαχείρισης των σκουπιδιών, θα δυσκολέψει τη μελλοντική επίτευξη των ολοένα και υψηλότερων στόχων της Κυκλικής Οικονομίας και θα επιβραδύνει τους περιβαλλοντικούς δείκτες.
Σύμφωνα με τις οργανώσεις, ο στόχος του ΕΣΔΑ θα έπρεπε να είναι η ολοένα και περισσότερη ανάκτηση και επαναξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων, ώστε έως το 2030 να έχει πρακτικά μηδενιστεί το εν δυνάμει υπόλειμμα προς ενεργειακή αξιοποίηση (τσιμεντοβιομηχανία ή/και καύση).
Αντ’ αυτού το νέο ΕΣΔΑ προβλέπει τη χρήση του υπολείμματος για καύση. «Στην καλύτερη περίπτωση οι μονάδες καύσης θα κατασκευαστούν όχι νωρίτερα από το 2025-2028 και θα πρέπει να λειτουργήσουν για τουλάχιστον 30–40 χρόνια για να είναι βιώσιμες. Εάν προχωρήσουμε στη δημιουργία τους, αυτές θα δεσμεύουν τη χώρα για πολλές δεκαετίες, με κίνδυνο να μην μπορούν να επιτευχθούν μελλοντικοί αυστηρότεροι στόχοι Διαλογής στην Πηγή και με συνεχώς αυξανόμενο κόστος, αφού και από το ΕΣΔΑ προβλέπεται ότι θα μειώνεται διαχρονικά η παραγόμενη ποσότητα RDF-SRF», σημειώνουν σε επιστολή που είχαν αποστείλει στο ΥΠΕΝ.
Ενδιαφέρον για επενδύσεις
Σε κάθε περίπτωση, η πρόβλεψη του ΕΣΔΑ έχει κινητοποιήσει ισχυρούς ομίλους της χώρας, ωστόσο κρατούν τα… χαρτιά τους στο συρτάρι αφενός εξαιτίας των καθυστερήσεων στην ανάπτυξη του κυβερνητικού σχεδιασμού και αφετέρου λόγου του φόβου αντιδράσεων από τοπικούς φορείς. Για παράδειγμα, η ΔΕΗ δεν έχει κρύψει το ενδιαφέρον της για μια νέα μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης ή τη μετατροπή υφιστάμενων σταθμών παραγωγής ηλεκτρισμού με λιγνίτη ή φυσικό αέριο σε σύγχρονες μονάδες που θα παράγουν ρεύμα με καύσιμο (RDF/SRF) ανακτήσιμο από τα απορρίμματα.
Επίσης, το κεφάλαιο «καύση» δεν αφήνει αδιάφορους και άλλους επιχειρηματικούς ομίλους της χώρας, οι οποίοι είτε δραστηριοποιούνται στη διαχείριση απορριμμάτων είτε ενδιαφέρονται να αναπτύξουν δραστηριότητα στο συγκεκριμένο τομέα, όπως η Ηλέκτωρ, η ΤΕΡΝΑ, η Μεσόγειος, η Άβαξ, η WATT, η Ιντρακάτ, η Thalis, η Motor Oil, η Μυτιληναίος κ.ά.
