Ο Χρήστος Ζερίτης επέλεξε πριν 27 χρόνια να δημοσιοποιήσει το έθιμο, οι Νεδουσαίοι φρόντισαν για τη διατήρηση της αυθεντικότητας και τα παιδιά τους εγγυώνται το μέλλον που δεν είναι αποκριάτικη διασκέδαση, αλλά ιερουργία έκστασης και ψυχικής ανάτασης
«Εποχές αγνές στις οποίες το κοινό καλό υπερτερούσε του ατομικού και η λέξη «Αρετή» συμβόλιζε πανανθρώπινες αξίες»
Tο αρχέγονο Δρώμενο της Ευετηρίας στη Νέδουσα βρίσκεται και φέτος κάτω από το φάσμα του κορωνοϊού, όμως είναι ένα πατροπαράδοτο έθιμο και αφού κατάφερε να επιβιώσει ατόφιο ως τις μέρες μας -με όλη του τη δομή και τα μέρη του (Μάζωξη, Μουντζούρωμα, Αγερμός, Τράγοι, Αροτρίοση, Γάμος, Φόνος γαμπρού, Κηδεία-Θρήνος, Ανάσταση, Χορός)- θα συνεχίσει να υπάρχει ό,τι κι αν συμβεί και για όσο οι ντόπιοι ακούν μέσα τους να πάλλει η καρδιά των προγόνων τους, πειθαρχώντας στην καζαντζακική επιταγή της Ασκητικής: «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους».
Ο Χρήστος Ζερίτης δεν είναι ντόπιος στην καταγωγή, κάτι/κάποιος τον (καθ)οδήγησε όμως πριν από 27 χρόνια να (ανα)γνωρίσει την πραγματική ταυτότητα του Δρώμενου, να την τεκμηριώσει καταφεύγοντας στους επαΐοντες και να την αναδείξει στο σήμερα, ως ένα γνήσιο καρναβαλικό έθιμο που αναβλύζει κατ’ ευθείαν από τη διονυσιακή αρχαιοελληνική παράδοση και αφορά πλέον όχι μόνο τους Νεδουσαίους, αλλά και επισκέπτες που έρχονται από παντού.
Ο ίδιος δεν θα συμμετάσχει φέτος στα δρώμενα, επιλέγοντας με σύνεση να προστατεύσει τον εαυτό του και τους συνανθρώπους μας από τον covid-19 (που δυστυχώς εξακολουθεί να είναι ακόμη εδώ).
Ανταποκρίθηκε, όμως με μεγάλη προθυμία και προσήλωση στην πρό(σ)κληση να μας μιλήσει για το «χρονικό» -όχι της αναβίωσης, όπως διορθώνει, αφού η τελετουργία της Ευετηρίας δεν σταμάτησε ποτέ στο μικρό αυτό χωριό του Ταϋγέτου- για τους συμβολισμούς, καθώς και για τη θέση του εθίμου στο σήμερα…
-Ποιο είναι το «χρονικό» της ανάδειξης και προβολής του δρώμενου της Ευετηρίας στη Νέδουσα;
Την Καθαρά Δευτέρα του 1995 με πήρε ο καρδιακός μου φίλος Αντώνης Καζάκος, ο οποίος κατάγεται από το διπλανό χωριό την Αλαγονία, και πήγαμε στη Νέδουσα. Είδα πράγματα που δεν τα είχα ξαναδεί. Το 1996 ξαναπήγα. Είδα τα ίδια. Σιγουρεύτηκα πως δεν ήταν μια απλή αποκριάτικη εκδήλωση. Κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο τού Λαογράφου Γεωργίου Μέγα «Ελληνικές γιορτές και έθιμα λαϊκής λατρείας». Εκεί βρήκα εικόνες από το έθιμο του «Καλόγερου» που γινόταν στο Θρακικό χώρο. Σιγουρεύτηκα πως στη Νέδουσα συνέβαινε κάτι παρόμοιο. Την Καθ. Δευτέρα του 1997 πήρα μια κάμερα και μαζί με δύο φίλους μου φωτογράφους στους οποίους ανέφερα την ύπαρξή του και τις προθέσεις μου, τον Γιάννη Παπαδόπουλο και τον Τάκη Ροϊδάκη, κατέγραψα τα πάντα. Ανέβηκα μετά από λίγες μέρες στην Αθήνα και πήγα στο Κέντρο Έρευνας Ελληνικής Λαογραφίας, που τότε ήταν στη Νέα Σμύρνη, όπου συνάντησα τον καθηγητή-ερευνητή Γεώργιο Αικατερινίδη. Του έδειξα τις φωτογραφίες, έδειξε ενδιαφέρον αλλά με ρώτησε «βρε παιδί μου, μήπως κάποιος Νεδουσαίος ήταν φαντάρος στη Θράκη, είδε αυτά που γίνονται μόνο εκεί και τα μετέφερε στο χωριό του»; Δεν είχα απάντηση. Ο κ. Αικατερινίδης τηλεφώνησε μπροστά μου στον καθηγητή Λαογραφίας κ. Μερακλή και του μίλησε για όσα του είχα δείξει. Την Μ. Παρασκευή του 1997 συναντήθηκα με τον κ. Μερακλή στο καφενείο τότε «Πανελλήνιον» και του έδειξα τις φωτογραφίες που είχαν τραβήξει οι φίλοι μου. Εντυπωσιάστηκε και συγκινήθηκε. Την άλλη μέρα ήρθε στο σπίτι μου και είδε το βίντεο που είχα τραβήξει. «Πρόκειται για μια εκπληκτική επιβίωση ενός Δρωμένου Ευετηρίας» μου είπε, «μοναδικού στον ελλαδικό και βαλκανικό ίσως χώρο διότι διέσωσε όλα τα μοτίβα τέτοιου είδους δρωμένων». Ο κ. Μερακλής πρότεινε στην ΕΡΤ να κινηματογραφήσει το Δρώμενο της Νέδουσας και πράγματι το 1998 έγινε και αυτό με ένα πολυπληθές συνεργείο που έμεινε στο χωριό τρεις ημέρες και εκτός του δρωμένου κινηματογράφησαν πολλά τραγούδια, το μοναστήρι στο Μαρδάκι και ένα πλήθος εικόνων και τοπίων που διαφημίζουν τη Νέδουσα, την περιοχή της και τον Ταΰγετο. Ενώ τα τρία χρόνια που παρακολουθούσα το έθιμο (1995,6,7) ο «θίασος» που δρούσε είχε περισσότερα μέλη (καμιά 20ριά) από τους «θεατές» (ντόπιοι και καμιά 15αριά), όταν μαθεύτηκε πως θα ‘ρθει η ΕΡΤ στη Νέδουσα βρέθηκαν στο χωριό πάνω από 500 άτομα. Η ΕΡΤ πρόβαλε το Δρώμενο το 1999 στα πλαίσια της κυριακάτικης εκπομπής «Μουσικό Οδοιπορικό». Από τότε το Δρώμενο της Νέδουσας μαθεύτηκε και πάρα πολλοί ερευνητές και απλοί άνθρωποι που αγαπούν τον παραδοσιακό πολιτισμό έρχονται στο χωριό και συμμετέχουν στην μέθεξη της γιορτής της φύσεως.
Το 2001 οργανώθηκε στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Νέδουσας και το Κέντρο Λαογραφικών Μελετών Καλαμάτας η Επιστημονική Συνάντηση Λαογραφίας, με θέμα το Δρώμενο της Νέδουσας και στην οποίαν πήραν μέρος και μίλησαν ο καθ. Λαογραφίας κ. Μιχάλης Μερακλής, ο καθηγητής ερευνητής Λαογραφίας κ. Γεώργιος Αικατερινίδης και ο καθ. Θεατρολογίας κ. Βάλτερ Πούχνερ.
Ο κ. Μερακλής έχει μιλήσει διεξοδικά για το Δρώμενο. Σας δίνω τον επίλογο της ομιλίας του στις 17 Μαρτίου 2001 «… Η αστική, ηθικιστική σεμνοτυφία, είναι πολύ νεότερη, πολύ λιγότερο παραδοσιακή, από την αρχαία τελετουργική βωμολογία. Χρειάζεται το σεβασμό μας. Ας μην αφανίζουμε τις σελίδες εκείνες όταν κάποιοι θέλουν με σοβαρότητα και ευλάβεια προς την παράδοση να καταγράψουν, όπως ο αρχαιολόγος καταθέτει τα των ανασκαφών του, τα πορίσματα και τα ευρήματα των ανάλογων ζητήσεών τους. Και, αν δεν απατώμαι, μπορεί να ισχύει αυτό που είπα σε μια ευγενική δημοσιογράφο, ότι το Δρώμενο της Νέδουσας, η ανακάλυψη κατά κάποιο τρόπο του δρωμένου αυτού, ισοδυναμεί με ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα”.
Λοιπόν ας αφήσουμε ελεύθερους εκείνους που θέλουν να το περιγράφουν, να το μελετούν, να το τελούν χωρίς να ασκούμε λογοκρισία. Υπάρχει το αισχρό της καθημερινότητας που όλους μας αηδιάζει. Και υπάρχει το αισχρό της παράδοσης που πρέπει να σεβόμαστε».
(σ.σ.
Ολόκληρη η ομιλία στο: https://taygetos-zeritis.blogspot.com/2012/09/blog-post_6862.html).
Κατ’ αντιστοιχία και ο καθηγητής κ. Γ. Αικατερινίδης έγραψε για το Δρώμενο της
Νέδουσας «…Το δρώμενο βρήκε και την
επιστημονική του καταξίωση με μία ημερίδα που έγινε στην Καλαμάτα το 2001, με
συμμετοχή των καθηγητών Μιχάλη Μερακλή και Βάλτερ Πούχνερ, καθώς και του
υποφαινομένου. Ας σημειωθεί τιμητικά ότι η Καλαμάτα είναι η γενέτειρα του κ.
Μερακλή, ο οποίος επάξια συνεχίζει το έργο του Νικολάου Πολίτου, εκλεκτού
τέκνου της Καλαμάτας, ιδρυτού της Λαογραφίας ως Επιστήμης στην Ελλάδα.
Μέσα από την ημερίδα αυτή φάνηκε η αξία του εθίμου της Νέδουσας και η μεγάλη σημασία του για τη μελέτη των δρωμένων του ελληνικού χώρου, αφού μέχρι τότε τα επιμέρους μοτίβα του Καρναβαλιού αυτού ήταν γνωστά κυρίως από τη Βόρειο Ελλάδα και ιδιαίτερα από τον Θρακικό χώρο, ο οποίος θεωρείται ως ο κατεξοχήν θεματοφύλακας για πολλές εθιμικές εκδηλώσεις, απ’ αυτές που χαρακτηρίζονται ως διονυσιακές.
Με το Καρναβάλι της Νέδουσας διευρύνεται και πλουτίζεται ο οικείος χάρτης των δρωμένων, που μπορεί να οδηγήσει σε ερμηνείες των συναφών εκδηλώσεων, οι οποίες συμπληρώνουν τις ήδη γνωστές ή και που μπορούν να αναθεωρήσουν τις μέχρι σήμερα κρατούσες, όσον αφορά π.χ. την αρχική καταγωγή και την εν συνεχεία διάδοσή τους στον ελληνικό ιστορικό χώρο».
(σ.σ. αντίστοιχα: https://taygetos-zeritis.blogspot.com/2012/09/blog-post_6377.html).
-Ποιοι είναι οι συμβολισμοί στο σήμερα, που ο άνθρωπος έχει αποκοπεί από τη γη και τον παραδοσιακό κύκλος της ζωής;
Το Δρώμενο της Νέδουσας, αποδεδειγμένα μοναδικό πλέον στο είδος του, προσφέρει στους Νεδουσαίους που το πράττουν την χαρά πως συνεχίζουν μια μακραίωνη παράδοση του χωριού τους, καθώς και την ελπίδα πως τελετουργίες που αποσκοπούν στην επιβίωση της Φύσης και των Ανθρώπων θα κρατήσουν για πάντα ζωντανή την μικρή κοινότητα, αλλά και πως είναι πάντα επίκαιρες, μέσα στην υπέροχη φύση του Ταϋγέτου, τελετές που «μεταφέρουν» πράττοντες και συνεορταστές σε εποχές αγνές στις οποίες το κοινό καλό υπερτερούσε του ατομικού και η λέξη «Αρετή» συμβόλιζε και ερμήνευε πανανθρώπινες αξίες. Δίνει μορφή σε πράξεις γεωργικές και κτηνοτροφικές τις οποίες πλέον λίγοι διαθέτουν ως γνώση.
-Τι κάνει τόσο ιδιαίτερο το συγκεκριμένο έθιμο;
Το πρωί της Καθ. Δευτέρας ξεκινάει με την μάζωξη σε σπίτι του χωριού του «θιάσου», της ομάδος των ντόπιων δηλαδή που θα δράσουν και με τις πρωτόγονες τελετουργίες θα προσπαθήσουν να «ξυπνήσουν» τους καλούς δαίμονες της βλάστησης και να «φοβίσουν» τους κακούς. Αφού Μουντζουρωθούν (η μουντζούρα διώχνει το κακό μάτι και ισοπεδώνει όλα τα πρόσωπα), να ξεκινήσουν τον Αγερμό, την πορεία δηλαδή με επισκέψεις σε όλα τα σπίτια του χωριού για να ευχηθούν Καλή Χρονιά (γεωργική εννοείται) και να πάρουν ως αμοιβή τα φαγώσιμα της ημέρας. Αφού ολοκληρωθεί ο Αγερμός, και μέχρι να ετοιμασθεί η Αροτρίοση, εμφανίζονται στην μικρή πλατεία του χωριού οι Τράγοι, άνδρες με τραγόμορφες μεταμφιέσεις οι οποίοι με τα κρεμασμένα κουδούνια τους που ηχούν ασταμάτητα και τα παλαίματά τους συμβολίζουν το Άρρεν που προσπαθεί να επιβληθεί και να εντυπωσιάσει-ελκύσει το Θήλυ.
Ακολουθεί η ιερότερη στιγμή της ημέρας με την Αροτρίοση, το εικονικό όργωμα δηλαδή από δύο ζεγμένα «ζώα» που οργώνουν εικονικά τρεις φορές στην πλατεία και μετά φεύγουν. Προαιώνια μοτίβα το όργωμα, το Αλέτρι και το σιδερένιο Υνί που καλυτέρεψαν την ζωή των προγόνων μας και σήμερα έχουν ιδιαίτερη αξία και τιμώνται.
Ακολουθεί ο Γάμος που συμβολίζει την ένωση για την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους και μιμούνται την γενετήσια πράξη πάνω «στο τρεις φορές οργωμένο χώμα», πράξη που περιγράφει ο Ησίοδος μεταξύ της θεάς Δήμητρας και του θνητού Ιασίωνα.
Στην διάρκεια του Γάμου ο γαμπρός «φονεύεται» για «να μην πεθάνει γέρος» και έτσι συμβολίζεται ο ενιαύσιος κύκλος της ζωής και του θανάτου μέσα από τις εποχές του χρόνου.
Η Κηδεία και ο Θρήνος ακολουθούν και ο «σκοτωμένος» Γαμπρός ανακαλείται στην ζωή και πράγματι οι πολλές επικλήσεις τον Ανασταίνουν. Στην διάρκεια όλου του Δρωμένου υπάρχουν Φαλλοφορίες, τραγούδια ντόπια τα οποία την επόμενη μέρα θα κατατάσσονταν στα άσεμνα, αλλά και πλήθος παραστάσεων, κινήσεων και ύπαρξη εργαλείων και ιδιαίτερων συμβολισμών.
Όλα αυτά οι Νεδουσαίοι και ο ομιλών δεν μπορούσαμε να τα διανοηθούμε πριν έρθουμε σε επαφή με τον κ. Μερακλή. Οι μεν Νεδουσαίοι έπρατταν κατά παράδοση αγνοώντας και πως έτσι διέσωζαν τον μοναδικό λαογραφικό θησαυρό που με την αυθεντικότητά του κατατάσσεται στα κορυφαία του είδους αλλά και μη γνωρίζοντας την βαθύτερη ερμηνεία αυτών που έπρατταν, ο δε ομιλών δεν πίστευε, ούτε στα πιο ματαιόδοξα όνειρά του πως θα συμμετείχε στην διάσωση ενός μοναδικού λαογραφικού «ευρήματος» και πως θα συναντούσε, στην δύσκολη αρχικώς πορεία της έρευνά του, τόσο καλούς ανθρώπους.
Και εν κατακλείδι στη Νέδουσα «…Σύλλογος και όχι γκρούπ, μόνο ένας υπάρχει, αυτός που ψυχικά συνδέει του Νεδουσαίους. Συγκρότημα και όχι γκρούπ, μόνο ένα υπάρχει, ο ΘΙΑΣΟΣ των μεταμφιεσμένων-μουντζουρωμένων που αποτελείται από μυημένους και από αμύητους (φτάνει αυτοί που θέλουν να μυηθούν να ακολουθούν με σεβασμό, και ΜΟΝΟ να ακούνε και να βλέπουν). Καρνάβαλοι όλοι είναι, και «βλαχαδερά» και «μασκαράδες». Το μεγαλύτερο τζιπ είναι το ΑΛΕΤΡΙ και πανέμορφες «μαζορέτες» όλες οι κοπέλες του χωριού, και μη, που βοηθούν στην οργάνωση και στη διατήρηση του Δρωμένου. Εδώ υπάρχει αυτοσχεδιασμός στο ντύσιμο, κανείς δεν προγραμματίζει τίποτα, εδώ δεν διασκεδάζουμε, μόνο ιερουργούμε, και απολαβή μας είναι η έκσταση και η ψυχική ανάταση. Εδώ δεν υπάρχουν θεατές μόνο συμποσιαστές και συνεορταστές. Εδώ οι άνθρωποι «γονιμοποιούνται» μόνο με το μουντζούρωμα και όχι με γλουτούς νοτιοαμερικάνικους «των νοτίων προαστίων του άστεως».
-Σε ποιο βαθμό παραμένει το τελετουργικό αναλλοίωτο στο χρόνο; Κινδυνεύει από την αύξηση των ξένων επισκεπτών;
Την πρώτη φορά που συναντήθηκα με τον κ. Μερακλή, ο οποίος βλέποντας τις φωτογραφίες από το Δρώμενο βεβαιώθηκε πως επρόκειτο για μια περίπτωση «άγνωστου» Δρωμένου στους Λαογράφους, μου έθεσε το εξής ερώτημα : «Αν παιδί μου το δημοσιοποιήσεις το εύρημά σου υπάρχει το ενδεχόμενο να αλλοιωθεί. Αν δεν το δημοσιοποιήσεις υπάρχει το ενδεχόμενο να χαθεί». Επέλεξα, με την σύμφωνη γνώμη του κ. Καθηγητού, το πρώτο.
Πολλές φορές έχω παρέμβει, και επί τόπου, για να συνετίσω ευγενικά επισκέπτες που ήρθαν στη Νέδουσα με άλλους σκοπούς, αρκετές φορές έχω κατακρίνει γραπτώς καλοπροαίρετους επισκέπτες που θέλησαν να πρωτοτυπήσουν τραγουδώντας αλλογενή τραγούδια, αλλά και λίγες φορές έχω συμβουλέψει τους αγνούς φίλους της Νέδουσας να «οριοθετήσουν» κάποια νεαρά μέλη που μπαίνουν στον θίασο από την «υπερβολή», διότι στα τέτοιου είδους Δρώμενα «το ίσιο νικάει το περίσσιο». Δυστυχώς η δημοσιότητα είναι μεγάλος πειρασμός για τα νεαρά μέλη του «θιάσου», αλλά ευτυχώς το Δρώμενο της Νέδουσας συνεχίζει την πορεία του ατόφιο και αυθεντικό και βέβαια πλέον με τους καλύτερους επιτηρητές της αυθεντικότητάς του, τους ίδιους τους Νεδουσαίους. Οφείλω βέβαια να συμπληρώσω πως ποτέ δεν επεφύλαξα για τον εαυτό μου ρόλο «παιδονόμου» ή «καθοδηγητή» και όπου παρέμβαινα το έκανα με την σύμφωνη γνώμη των Νεδουσαίων.
Οι επισκέπτες πρέπει να έρχονται διαβασμένοι στη Νέδουσα. Στο μόνο μοτίβο που μπορούν να πάρουν μέρος είναι στον Αγερμό. Στα υπόλοιπα μοτίβα μόνο οι Νεδουσαίοι μπορούν να δράσουν. Πιστεύω πάντως πως οι επισκέπτες στη Νέδουσα έρχονται «διαβασμένοι» και συνειδητοποιημένοι για το τι θα συναντήσουν και βέβαιοι πως αυτό «μιλάει» στην ψυχή τους και στο πνεύμα τους. Δεν κινδυνεύει λοιπόν από την πιθανή αύξηση του αριθμού των επισκεπτών.
-Πώς διαχωρίζεται η μυσταγωγία και η μέθεξη από την απλή φολκλορική συμμετοχή και παρακολούθηση;
Η απάντηση σε αυτό ερώτημά σας απαντήθηκε προηγουμένως. Η μυσταγωγία και η μέθεξη επέρχονται από την συμμετοχή σε εκδηλώσεις με ευγενείς επιδιώξεις, όπως είναι βέβαια το «καλό μιας κοινότητος» και στο οποίο απαντάται το μυστήριο της υπάρξεώς μας, χωρίς υλικό κέρδος και οφέλη για κανέναν. Η ερμηνεία της λέξεως Δρώμενο (όπως έχω γράψει παλαιότερα είχε την καλοσύνη να μου δώσει την χειρόγραφη ερμηνεία από τον κ. Μερακλή, ο κ. Αικατερινίδης στις 31.1.2007) “το δρώμενο είναι μια παραστατική εκδήλωση, μια απλή η περισσότερο σύνθετη τελετουργική πράξη, που αρχικά περιείχε και μια λατρευτική διάσταση-σε μεταγενέστερες μορφές αυτή δεν ήταν οπωσδήποτε αναγκαία-τελείται με την καταρχήν συλλογική συμμετοχή ή κατάφαση μιας κοινότητας ή ομάδας και επιδιώκει την πραγματοποίηση ενός σκοπού-ο οποίος διαφέρει ανάλογα με τη φάση πολιτισμού της ομάδας».
Το φολκλόρ προσφέρει μια πρόσκαιρη ικανοποίηση με πλαστή υπερδιέγερση και αμφίβολες επιδιώξεις. Όπως σε έναν πόλεμο κερδισμένες βγαίνουν οι βιομηχανίες όπλων και τεχνικές εταιρείες ανοικοδόμησης, έτσι και στα αστικά καρναβάλια ουσιαστικά κερδισμένοι είναι οι έμποροι παντός είδους.
-Και που είναι η ισορροπία ανάμεσα στην εμπορευματοποίηση και το αναγκαίο όφελος για την τοπική κοινωνία;
Στις μέρες μας δεν μπορείς να είσαι κατά του οφέλους της εμπορικής τάξεως. Η τοπική κοινωνία, και όλες οι κοινωνίες, έχουν ανάγκη από έσοδα που συντηρούν τις θέσεις εργασίες. Η εμπορευματοποίηση είναι καθημερινότητα στις αστικές κοινωνίες. Κανείς δεν κάνει τίποτα χωρίς να κερδίζει. Ο εθελοντισμός είναι μια πλαστή έννοια. Το κέρδος και το χρήμα είναι το ζητούμενό τους. Δεν μπορεί λοιπόν να υπάρξει ισορροπία.
Διασκέδαση, Εμπόριο και Κέρδος είναι οι αφορμές στα αστικά καρναβάλια.
Το Καλό της κοινότητος είναι η αφορμή για τα αγροτικά δρώμενα.
Διαλέγεις και παίρνεις.
-Μπορούν τα παραδοσιακά έθιμα να “ανταγωνιστούν” τα ξενόφερτα;
Δεν τίθεται τέτοιο θέμα ανταγωνισμού. Στα Καρναβάλια ανταγωνίζονται μεταξύ τους τα όμοια, δηλαδή για το ποιος θα πάρει τους περισσότερους τουρίστες. Το αν θα επιλέξεις την διασκέδασή σου στην Πάτρα, στην Ξάνθη, στο Ρέθυμνο, στην Καλαμάτα κλπ. είναι θέμα εμπορίου και μάρκετινγκ. Στα Δρώμενα δεν απαιτείται η παρουσία θεατών για να πραγματοποιηθούν. Αυτά δηλαδή τα λίγα Δρώμενα ακόμα που έχουν μείνει αλώβητα από την επέλαση του φολκλόρ και της τουριστικοποίησης, σαν της Νέδουσας, δεν επιζητούν τουρίστες. Στη Νέδουσα δεν υπήρχαν θεατές, όπως σας είπα προηγουμένως, μέχρι και το 1997. Το έκαναν οι κάτοικοι για το καλό του χωριού τους, όπως το παρέλαβαν από τις προηγούμενες γενιές. Για να επιλέξει κάποιος να συμμετέχει ή να παρακολουθήσει το Δρώμενο της Νέδουσας βασίζεται κυρίως στο πως αντιλαμβάνεται την κοινωνία μας και τον κόσμο, αλλά και τι αποζητάει η ψυχούλα του.
-Τα νέα παιδιά είναι παρόντα; Προβλέπεις ότι θα υπάρξουν συνεχιστές στο μέλλον;
Στη Νέδουσα τα νέα παιδιά τελούν υπό χρόνια μύηση. Οι τελετουργίες της μυήσεως είναι μια διαδικασία που κρατάει πολλά χρόνια. Τα σημερινά 10χρονα και τα 12χρονα σε λίγα χρόνια θα αποτελούν τους βασικούς συντελεστές της τελέσεως του Δρωμένου. Σήμερα μαθαίνουν, βλέποντας και πράττοντας όσα τους αναλογούν. Η σοφία του λαού μας δημιούργησε αυτού του είδους τα δρώμενα, στην παλαιότερη πολιτιστική φάση του βίου μας, προκειμένου να μαθαίνουν τη ζωή οι νέοι μέσα από γιορτές και να εκφράζεται η καταπιεσμένη λίμπιντο στην πλατεία του χωριού, παρουσία όλης της κοινότητος. Έτσι εκτονώνεται και δεν καταπνίγεται. Όταν λοιπόν ένα μικρό παιδί βλέπει φαλλούς, ακούει άσεμνες λέξεις και αισχρολογίες, μιμητικές ερωτικές πράξεις, αντικρίζει την ζωή, τον Γάμο, τον Θάνατο, την Ανάσταση, μαθαίνει. Το μάθημα γίνεται βίωμα και το βίωμα καθημερινότητα στην πραγματική ζωή.
Τα παιδιά στη Νέδουσα είναι το μέλλον του Δρωμένου.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
