Στο τελευταίο συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας (7/4/22) ακούστηκαν ενδιαφέρουσες απόψεις για το επισιτιστικό πρόβλημα της Ε.Ε. σε σχέση με την ανακοίνωση της Κομισιόν για την αποφυγή ολέθριων καταστάσεων. Έτσι, σχετικά με τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων, η Κομισιόν είχε την ευκαιρία να θέσει τις βάσεις που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση που δημοσιοποίησε στα κράτη μέλη στις 23 Μαρτίου 2022. Τονίζουμε ότι ο γηραιός πρώην πρόεδρος της Κομισιόν, Ζακ Ντελόρ, δήλωσε πριν από λίγο καιρό: «Οι αγρότες είναι θύματα, ένοχοι και φορείς λύσεων, αλλά χρειάζονται χρόνο, μέσα και καινοτομία».
Στην ανακοίνωση της Κομισιόν καθορίζονται μέτρα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία στην επισιτιστική ασφάλεια, τόσο στην Ε.Ε. όσο και παγκοσμίως1. Οι υπουργοί συμφώνησαν ότι, χάρη στην Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), ο εφοδιασμός με τρόφιμα στην Ε.Ε. δεν κινδυνεύει. Η κινητοποίηση των περιοχών που βρίσκονται σε αγρανάπαυση για την αύξηση της παραγωγής και ενός προσωρινού πλαισίου κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις, είναι σημείο βάσης για το ζητούμενο που είναι η διασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας της Ε.Ε.
Εδώ είναι και το περίεργο, αφού ορισμένες αντιπροσωπείες έθεσαν την ανάγκη για περαιτέρω προσωρινά μέτρα για τη στήριξη των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας. Αυτές οι αντιπροσωπείες των μεγαλύτερων γεωργικών οργανώσεων των τεσσάρων κρατών μελών της Ομάδας Βίσεγκραντ (V4) και πέντε άλλων χωρών ζήτησαν από κοινού προσωρινή αναβολή της μεταρρύθμισης της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) της Ε.Ε, καθώς και άλλων περιβαλλοντικών μέτρων.
Η κοινή δήλωση, η οποία εκδόθηκε την 1η Απριλίου, συνυπέγραψε εκπρόσωπος των μεγαλύτερων γεωργικών οργανώσεων της ομάδας Visegrad – δηλαδή της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας- καθώς και των ομολόγων τους από τη Βουλγαρία, τη Λιθουανία, τη Ρουμανία, την Κροατία και την Εσθονία. Αμέσως μετά προστέθηκε και η Ιταλία.
Τονίζεται ότι το ζητούμενο είναι «προσαρμογές ή προσωρινή αναβολή» όλων των περιορισμών παραγωγής που ζητούν οι αγρότες.
Στη σχετική ανακοίνωση που εκδόθηκε, καλείται η Κομισιόν να χορηγήσει προσωρινές απαλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων οικολογικού και γεωργοπεριβαλλοντικού κλίματος στο δεύτερο πυλώνα της πολιτικής γεωργικών επιδοτήσεων.
Οι ενώσεις γεωργών τόνισαν, επίσης, την ανάγκη επανεξέτασης του χρονοδιαγράμματος των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας της Ευρώπης, επικαλούμενες μείωση της κατανάλωσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, αύξηση των μη παραγωγικών περιοχών και αύξηση της βιολογικής γεωργίας.
Το όλο θέμα, αρκετά περιπλεγμένο από την εξάρτησή του από τις εισροές στη γεωργία, βρίσκει λύση μόνο αν αναπτυχθεί μακροπρόθεσμη στρατηγική, μέσω και της ενίσχυσης της καινοτομίας.
Επιπλέον, είναι επιτακτική η ανάγκη να μελετηθεί ο αντίκτυπος της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και η αναφορά στο δελτίο Τύπου του συμβουλίου που επιβεβαιώνει τη βούληση του γεωργικού τομέα της Ε.Ε. και της ΚΓΠ να παράγουν αρκετά τόσο για τη διασφάλιση της επισιτιστικής κυριαρχίας της Ε..Ε όσο και για τη συμβολή στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, δε φτάνει.
Το όλο πρόβλημα επικεντρώνεται, όπως είναι φυσικό, και στον αντίκτυπο στους παραγωγούς βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα του αυξανόμενου κόστους των εισροών, όπως η ενέργεια, τα καύσιμα, τα λιπάσματα και οι ζωοτροφές, καθώς και σε παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν το κόστος και, ως εκ τούτου, τις τιμές.
Με το σχεδιασμό όμως, που έχει γνωστοποιηθεί και είναι στο τελικό στάδιο εφαρμογής του (από το αγρόκτημα στο πιάτο) μάλλον καθίσταται περισσότερο από επιτακτική η αναβολή της αναθεώρησης της ΚΓΠ. Ακόμη και η αναθεώρηση του κανονισμού για τη χρήση της γης, που αποτελεί μέρος δέσμης των μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Ε..Ε κατά 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, είναι αναγκαία η μετατόπιση της ημερομηνίας εφαρμογής.
Σημείο επίσης που δεν πρέπει να επισύρει τριγμούς στην ΚΓΠ είναι και οι βιώσιμοι κύκλοι του άνθρακα: Το βασικό μέτρο είναι μια νομοθετική πρόταση για ένα πλαίσιο πιστοποίησης για την απομάκρυνση του άνθρακα, η οποία θα επέτρεπε την οικονομική εκμετάλλευση του άνθρακα στο έδαφος, κινητοποιώντας χρηματοδότηση τόσο από δημόσιες όσο και από ιδιωτικές πηγές. Έτσι μπορεί να προκύψει ενθάρρυνση των γεωργικών πρακτικών που συμβάλλουν στη δέσμευση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και την αποθηκεύουν στο έδαφος ή στη βιομάζα με βιώσιμο τρόπο2.
Τα ανωτέρω χρησιμεύουν για να επαναπροσδιοριστούν ακόμη και ορισμένες αρχές της ΚΓΠ, όπως διατείνεται η δεξαμενή σκέψης TERRA NOVA3.
Αν αναφερθούμε σε παραδείγματα, για τις ανοιξιάτικες καλλιέργειες ζάχαρης και γεώμηλων (πατατών) που είναι σε εξέλιξη, τα 17,7 εκατ. στρέμματα συμβάλλουν σχετικά λίγο στην επισιτιστική ασφάλεια, ενώ θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από σπορά σόγιας, άλλων ελαιούχων σπόρων και σιτηρών προσαρμοσμένων στην άνοιξη. Οι αγρότες θα μπορούσαν να σπείρουν λιγότερο από 50 εκατ. στρέμματα ελαιοκράμβης και να τα αντικαταστήσουν με σιτηρά.
Τέτοια παραδείγματα μπορούν να βρεθούν σε πολλές περιπτώσεις και σε πολλές γωνιές της Ε.Ε. μόνο που οι γεωργικές αρχές (διοίκηση και συνδικάτα) πρέπει να δράσουν έγκαιρα και έγκυρα ακόμη και σε κατευθύνσεις, όπως προσφορά προσωρινής δουλειάς σε ανέργους και εγγυημένα δάνεια για κάλυψη δαπανών από αγορές σπόρων μέχρι το σύνολο των απαιτούμενων εισροών.
Αλλά και άλλες σκέψεις μπορούν να διατυπωθούν αρκεί να μην καρκινοβατούν η διοίκηση του αγροτικού τομέα και η συνδικαλιστική αντιμετώπιση των αγροτών.
Του Γιώργου Μαρκατάτου
1 https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/agrifish/2022/04/07/?utm_source=dsms-auto&utm_medium=email&utm_campaign=Agriculture+and+Fisheries+Council
2 https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/04/07/council-adopts-conclusions-on-carbon-farming/
3
https://tnova.fr/site/assets/files/27277/terra-nova_la-grande-conversation-2022_guerre-en-ukraine-comment-sauver-la-securite-alimentaire-sans-sacrifier-la-transi.pdf?9m59c
