Σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία ισχύει από παλιά ο νόμος της επικράτησης των ισχυρότερων. Έτσι κάποιοι (οι λίγοι) διοικούν και άλλοι (οι πολλοί) διοικούνται. Και για να έχει ευστάθεια αυτή η διάκριση θεσπίζονται νόμοι και παραχωρούνται στους διοικούμενους διάφορες εγγυήσεις, όπως η ασφάλεια, το επίπεδο διαβίωσης, η δικαιοσύνη, το κοινωνικό κράτος, τα εργασιακά δικαιώματα κ.λπ.
Όμως, αυτός ο «ντε και καλά» διαχωρισμός, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη ματαιοδοξία και απληστία, επισωρεύει με τον καιρό στρεβλώσεις και αδικίες. Οι πιο δυναμικές ομάδες αποκτούν προνόμια. Ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια. Έτσι, λοιπόν, τα συμφέροντα της κάθε κοινωνικής τάξης γίνονται “ιδεολογία”, ως μέσο κοινής έκφρασης, αλλά και καθοδήγησης των μελών της. Η ανάγκη αποτελεσματικότητας, αλλά και συνοχής της κοινωνίας, επιβάλλει συντονισμό και διοίκηση. Επικρατεί γενικά η άποψη ότι η κοινωνική θέση του καθενός μας προσδιορίζεται ιεραρχικά με βάση την οικονομική του ισχύ, το είδος του επαγγέλματος και τις πιστοποιημένες γνώσεις του. Εκτιμώ, όμως, ότι το πιο καθοριστικό στοιχείο κατάταξης στην κοινωνική ιεραρχία είναι η διάκριση ανάμεσα σε διοικούντες και διοικούμενους. Η καθεμιά από τις δύο ομάδες διεκδικεί για τον εαυτό της το μέγιστο δυνατό μερίδιο δικαιωμάτων αλλά και χρημάτων, ανεξάρτητα από το είδος και την πολιτική απόχρωση του πολιτεύματος (δημοκρατικό, δικτατορικό, δεξιό, αριστερό ή άλλο).
Στη Δύση τις τελευταίες δεκαετίες οι διοικούντες , πολιτικοί, Κεφάλαιο και media, συνεπικουρούμενοι από τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, προώθησαν μεθοδευμένα την παγκοσμιοποίηση, ώστε να διακινούνται ελεύθερα τα κεφάλαια και να παίρνονται σύντομα παγκόσμιες αποφάσεις, για να μεγιστοποιούνται τα κέρδη. Μετά από αυτά ο πλούτος συγκεντρώθηκε σε πολύ λιγότερα χέρια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών και ιδιαίτερα να αυξηθεί το στρες μεταξύ των εργαζομένων ώστε να μην έχουν χρόνο και δυνάμεις για διεκδικήσεις. Αυτό το φαινόμενο στις μέρες μας είναι ορατό με τη δημιουργία ενός φοβικού περιβάλλοντος που σύντομα στον εργασιακό χώρο θα φέρει τεράστιες αλλαγές. Η εξ αποστάσεως ηλεκτρονική εξυπηρέτηση θα εκτινάξει την ανεργία στα ύψη.
Οι στάσεις και οι συμπεριφορές του Κεφαλαίου και των πολιτικών μηχανισμών που αναπτύσσονται αυτή την τόσο κρίσιμη περίοδο παγκοσμίως θα καθορίσουν σε μέγιστο βαθμό τις αυριανές εξελίξεις. Επομένως, είναι καταλυτικής σημασίας η καλλιέργεια μιας «δημιουργικής κουλτούρας», η οποία θα έχει την αφόρμιση στη σημερινή γκρίζα εικόνα της φοβικής κρίσης. Απαιτείται να σχεδιάσει το μέλλον με αποφασιστικότητα και με προοπτική υπέρβασης της φοβικής κρίσης. Η «δημιουργική κουλτούρα» θα πρέπει να φτιαχτεί με φρέσκα υλικά και όχι με υλικά που έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί και που σήμερα ξεχνούν ή προσπερνούν το παρελθόν τους και ξανά ονειρεύονται, κάνοντας διαπιστώσεις για το μέλλον, ξεχνώντας ότι δικαίωμα στο όνειρο, στο σχεδιασμό και στο να πάρουν την τύχη στα χέρια τους έχουν και κάποιες «μεσαίες γενιές», που δυστυχώς τις αδρανοποίησαν γιατί έτσι βόλευε εδώ και χρόνια το σύστημα.
Όμως, η ελπίδα δεν πέφτει από τον ουρανό. Καλλιεργείται από μια αγωνιστική διάθεση, από μια ορθολογική αντίληψη της ζωής. Η ελπίδα ανήκει σε όσους αγωνίζονται συστηματικά και μεθοδικά για να δημιουργήσουν το μέλλον τους κατά πώς αυτοί θέλουν και όχι όπως το έχουν ετοιμάσει οι «άλλοι», εξυπηρετώντας το δικό τους συμφέρον. Γνώση και αγώνας, δημιουργικότητα και ορθολογισμός είναι συστατικά στοιχεία για κάθε κοινωνική πρόοδο. Εκεί οφείλουμε να καταθέσουμε και τη δική μας, την προσωπική μας συνεισφορά. Αυτή την απλή σκέψη, τη σκέψη που σπερματικά έχουμε μέσα στο μυαλό μας και δεν την ανακαλύπτουμε, δείχνει απλά και μόνο ένα δρόμο, ένα δρόμο προς το αξιοερώτητο.
Μπορεί κάποιοι στην πρωτόλεια μορφή τους να υπήρξαν ουσιαστικοί και χρήσιμοι. Φθάνει πια. Δεν μπορούν χρονικά πολιτικά να υπερβαίνουν την υπόστασή τους, διότι υπάρχει και ο νόμος της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας.
Του Θεόδωρου Σταυριανόπουλου
Μαθηματικού-MSc Ηθικής Φιλοσοφίας
Υ.Γ. Η οικονομική κρίση είναι πολύ επικίνδυνη όταν δημιουργείται κάτω από συνθήκες εργασιακού και κοινωνικού φοβικού περιβάλλοντος.
