Η πρώτη καθηγήτρια του ΖΕΠ Μεσσήνης μιλά στο «Θάρρος»
Το σχολικό έτος 2020-2021 ξεκίνησε τη λειτουργία του στο 1ο Γυμνάσιο Μεσσήνης το Τμήμα ΖΕΠ (Ζώνη Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας), τμήμα που απευθύνεται σε μαθητές μετρίου επιπέδου ελληνομάθειας.
Το εν λόγω τμήμα αποτελούνταν από Ρομά και αλλοδαπούς μαθητές και έκαναν τα γλωσσικά μαθήματα, ενώ τις υπόλοιπες ώρες παρακολουθούσαν τα άλλα μαθήματα σε συμβατικές τάξεις.
Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, αφού η συγκεκριμένη σχολική χρονιά ήταν η πρώτη για τα ΖΕΠ, ενώ οι εκπαιδευτικοί βρέθηκαν σε μια τάξη χωρίς να έχουν εκπαιδευτικό υλικό που θα τους βοηθούσε και έτσι, «με βάρκα» την ελπίδα και τις δικές τους ικανότητες, έπρεπε να διδάξουν.
Στην Πελοπόννησο τα ΖΕΠ ήταν ελάχιστα, ενώ αυτό της Μεσσήνης, που ανήκε στην κατηγορία 2, ήταν το μοναδικό στη Μεσσηνία.
Εκεί, δίδαξε η καθηγήτρια Ευσταθία Γεωργοπούλου, αναπληρώτρια φιλόλογος, που για πρώτη φορά βρισκόταν σε τάξη, όμως η όρεξή της για δουλειά, σε συνδυασμό με τις γνώσεις, την υπομονή και το όνειρό της να διδάξει, έφεραν αποτελέσματα. Μάλιστα, αυτά αποτυπώθηκαν σε ένα βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε με χρηματοδότηση του Δήμου Μεσσήνης και αποτελεί βοήθημα για καθηγητές που θα βρεθούν σε ανάλογα τμήματα στο μέλλον.
Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου, αλλά και τη λειτουργία του ΖΕΠ στη Μεσσήνη, τη συναντήσαμε και μας μίλησε για την εμπειρία της, αλλά και τους Ρομά.
Η παραβατικότητα σε αυτή την ομάδα κυριαρχεί, όμως το ζήτημα είναι πώς μπορεί κάτι να αλλάξει και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο και να υπάρξει συνύπαρξη.
Κατά
την κυρία Ευσταθία Γεωργοπούλου, λύση είναι η εκπαίδευση, όμως για να γίνει
αυτό χρειάζεται επιμονή, διάθεση και να αποκτήσουν τα παιδιά κίνητρο, αλλά και
οι υπόλοιποι συμμαθητές τους να δείξουν διάθεση για «συμφιλίωση», καθώς δε
θέλει πολύ να υπάρξουν κόντρες εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος.
Όπως μας είπε, κάθε μέρα ήταν ξεχωριστή και σαν να ήταν η τελευταία τους
σχολείο, αφού γνώριζε ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να σταματήσουν, κάτι που έγινε,
για παράδειγμα, με μαθήτρια που κλέφτηκε.
Οι σπουδές της και η πρώτη μέρα στην τάξη
Η κα Ευσταθία Γεωργοπούλου τελείωσε το Τμήμα Φιλολογίας της Καλαμάτας. Ακολούθησε το μεταπτυχιακό «Αρχαία και Νέα Ελληνική Φιλολογία με κατεύθυνση Αρχαία Ελληνική Φιλολογία», ενώ πλέον συνεχίζει με διδακτορικό στην «Εκπαίδευση με Νέες Τεχνολογίες»
Κάποια στιγμή που, όπως μας είπε, ούτε η ίδια περίμενε, της ήρθε ενημέρωση να εργαστεί ως αναπληρώτρια στο 1ο Γυμνάσιο Μεσσήνης.
Η χαρά της μεγάλη, καθώς ήταν όνειρό της να διδάξει σε τάξη και έτσι βρέθηκε στο σχολείο και ειδικά στο Τμήμα ΖΕΠ.
Για την ίδια ήταν μια πρόκληση, αλλά δε σκέφτηκε λεπτό να κάνει πίσω. Το πρόβλημά της ήταν πώς θα γίνει το μάθημα. Χαρακτηριστικά μας είπε: «Επειδή το ΖΕΠ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τη χρονιά που ξεκίνησα και εγώ, δεν είχαμε υλικό, δεν υπήρχαν οδηγίες, ενώ και η αναζήτηση στο διαδίκτυο ήταν μάταιη. Έπρεπε με κάποιον τρόπο να κρατήσεις το ενδιαφέρον αυτών των μαθητών».
Όταν μπήκε στην τάξη, οι συγκεκριμένοι μαθητές, που ήταν Ρομά, αλλά και αλλοδαποί, προσπάθησαν να δείξουν την υπεροχή τους και θέλησαν να την προκαλέσουν. Μεταφέροντας το κλίμα εκείνης της ημέρας, σχολίασε: «Δε θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μέρα που μπήκα στην τάξη και τα παιδιά ήταν ξαπλωμένα στα θρανία, να μιλούν μεταξύ τους, ίσως ήθελαν και να με προκαλέσουν και να δουν την αντίδρασή μου.
Βέβαια, είχα προνοήσει και είχα έρθει σε επαφή με το διδακτικό προσωπικό. Η διευθύντρια, η κα Ελισάβετ Σταθοπούλου, με ενημέρωσε και είχα μια εικόνα για το κάθε παιδί. Οπότε με το όνομά τους και ευγενικά, τους ζήτησα να κατέβουν από τα θρανία και να καθίσουν στις καρέκλες, να συνεχίσουν τις συζητήσεις τους έξω κ.ο.κ. Αυτό τα έκανε να σταματήσουν και να με κοιτούν απορημένα, οπότε κάτι τους κίνησε το ενδιαφέρον, αφού αισθάνθηκαν ότι τα ήξερα».
Το μάθημα και το ενδιαφέρον των παιδιών στο Τμήμα ΖΕΠ
Προφανώς το να μπει ένας καθηγητής σε ένα τέτοιο τμήμα και να διδάξει όπως θα έκανε σε μια συμβατική τάξη θα ήταν μάταιο, αφού μιλάμε για μαθητές με ελάχιστη ή μηδενική γνώση της ελληνικής. Παράλληλα, λόγω και της νοοτροπίας τους, ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαν να «ανατινάξουν» το κλίμα στην τάξη ή και απλά την επόμενη μέρα να εγκαταλείψουν το σχολείο.
Έτσι, λοιπόν, η κα Γεωργοπούλου έπρεπε να σκεφτεί πώς και τι θα διδάξει, σίγουρα πάντως όχι με συμβατικό τρόπο: «Δε θα μπορούσα να μπω στην τάξη και να τους πω ανοίξτε τα τετράδιά σας και να ξεκινήσουν να γράφουν. Αυτό δε θα είχε νόημα. Έπρεπε να χρησιμοποιήσω ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, διαφοροποιημένη μάθηση και γενικότερα ένα μίγμα τεχνικών διδασκαλίας για να τα προσεγγίσω».
Το μάθημα παιχνίδι
«Στην ουσία το μάθημά μας ήταν παιχνίδι. Η γραμματική, ας πούμε, μια φορά δεν έγινε με συμβατικό τρόπο, αλλά αποφάσισα να τη διδάξω στο προαύλιο με κάρτες, μέσα από παιχνίδια. Κάθε μέρα, λοιπόν, προσπαθούσα να τους κεντρίσω το ενδιαφέρον, να τους αρέσει αυτό που θα έκαναν, να είναι χρήσιμο και, φυσικά, όλες αυτές οι τεχνικές να συνδέονταν με την ένταξή τους αργότερα στην τάξη» συμπλήρωσε.
Το «τεντωμένο σχοινί» και οι συνομιλίες σε τσιγγάνικα
Γνωρίζοντας η κυρία Γεωργοπούλου ότι ένα λάθος θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο για το Τμήμα ΖΕΠ και τους μαθητές που το παρακολουθούν, αποφάσισε να μάθει όσο μπορούσε τη διάλεκτό τους, αφού οι μαθητές τη χρησιμοποιούσαν για να την απομονώνουν:
«Πάντα με προσοχή δίδασκα, αφού ένιωθα ότι πατάω σε τεντωμένο σχοινί. Με ένα λάθος θα μπορούσα να χάσω την εμπιστοσύνη τους. Ένα λάθος και θα δημιουργούνταν κενό, οπότε θα ξεκινούσαν να μιλούν μεταξύ τους στα τσιγγάνικα. Όσο για τα τσιγγάνικα, είχα μάθει κάποιες φρασούλες, οπότε την πρώτη φορά που με άκουσαν παραξενεύτηκαν, σταμάτησαν»
Ξαφνικά εγκαταλείπουν το σχολείο
Συχνό φαινόμενο, ακόμα και στο Δημοτικό, για τους μαθητές Ρομά είναι να εγκαταλείπουν το σχολείο, κάτι που η κα Γεωργοπούλου έπρεπε να αποτρέψει. Αν, βέβαια, συνέβαινε, ήθελε η ίδια κάτι να έχει περάσει στα παιδιά.
Μας είπε λοιπόν: «Συνάδελφοι μου έχουν μεταφέρει ότι πάνε τους πρώτους μήνες και μετά σταματούν. Μια μαθήτριά μου, όταν της είπα ότι τα πάει πολύ καλά και αν συνεχίσει έτσι θα καταφέρει να περάσει την τάξη, μου απάντησε ότι δεν την ενδιέφερε να περάσει την τάξη, αλλά την ενδιέφερε να παρακολουθεί επειδή της άρεσε.
Το ζήτημα με αυτά τα παιδιά είναι ότι από βδομάδα σε βδομάδα ή από μήνα σε μήνα εντελώς ξαφνικά μπορεί να σταματήσουν το σχολείο, αφού μπορεί στο σπίτι τους να θέλουν να τα παντρέψουν ή να κλεφτούν, κάτι που μάλιστα μου συνέβη με μία από τις καλύτερες μαθήτριες που είχα.
Μια μέρα σε μια τάξη ΖΕΠ μπορεί να είναι ένας χρόνος σε μια συμβατική τάξη.
Πρέπει, λοιπόν, να έχουμε στο μυαλό μου ότι υπάρχει κίνητρο για αυτά τα παιδιά. Δε θέλουμε μάθημα μόνο προκειμένου να καταφέρουν να ενταχθούν στην κανονική τάξη, που βέβαια αυτός είναι ο πρώτιστος σκοπός, αλλά πρέπει να τους μάθεις και τα αναγκαία και τα χρήσιμα, θα πρέπει δηλαδή ο εκπαιδευτικός να τους περάσει όσα περισσότερα μπορεί που θα τους χρειαστούν στη ζωή τους. Για παράδειγμα, να μάθουν να σκέφτονται, να μην ετεροκατευθύνονται»
Η συνύπαρξη με τους υπόλοιπες μαθητές και οι ώρες εκτός ΖΕΠ
Οι μαθητές του τμήματος βρίσκονταν με τη συγκεκριμένη καθηγήτρια για 15 ώρες, οπότε έκαναν τα γλωσσικά μαθήματα. Τις υπόλοιπες ήταν στα κανονικά τμήματα. Εκεί ήταν το στοίχημα που έπρεπε να κερδηθεί, αφού μπορεί στο ΖΕΠ να γινόταν όλη η προσπάθεια ένταξης, αλλά στο διάλειμμα ή στη συμβατική τάξη αρκούσε μια φράση ή κίνηση για να δημιουργηθεί ένταση. Για παράδειγμα, στο μάθημα της Φυσικής, όταν έγινε ερώτηση για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, μαθητής Ρομά αποφάσισε να απαντήσει. Η κίνησή του αυτή προκάλεσε αρνητικό κλίμα στο τμήμα, με τους υπόλοιπους μαθητές να τον αμφισβητούν. Αυτό έκανε το μαθητή να αντιδράσει και ουσιαστικά να χωρίσει τους μαθητές σε δύο στρατόπεδα.
Βέβαια,
το παραπάνω συμβάν που δεν ήταν το μοναδικό, έπειτα από συζήτηση εκπαιδευτικών
και μαθητών, είχε θετική κατάληξη, αφού οι δύο πλευρές έμαθαν να συνυπάρχουν
και να σέβεται η μία την άλλη.
Μιλώντας για την προκατάληψη και τη συνύπαρξη, η κα Γεωργοπούλου είπε: «Τα
παιδιά Ρομά δεν έκαναν παρέες εύκολα με τα υπόλοιπα, όπως το ίδιο ίσχυε και από
την άλλη πλευρά. Τα πρώτα είχαν κάνει μια “κλίκα” και όπως είπα και στην αρχή,
στο ΖΕΠ υπήρχαν και αλλοδαποί. Αυτό ήταν κάτι σημαντικό, αφού απογείωσε τη
δυναμική της ομάδας. Τα παιδιά στο τμήμα επικοινώνησαν μέσω κάποιων τεχνικών
μεταξύ τους και στη συνέχεια με τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου».
Πώς μπορούν αυτά τα παιδιά να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο και να μειωθεί η παραβατικότητα
Η καθηγήτρια που δίδαξε πρώτη φορά στο συγκεκριμένο ΖΕΠ δε θα μπορούσε να αμφισβητήσει ότι υπάρχει παραβατικότητα από τους Ρομά, το ζήτημα είναι όμως πώς θα μπορέσει να μειωθεί και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Ρωτώντας, λοιπόν, τι μπορεί να γίνει, παρατήρησε: «Νομίζω ότι ο λόγος που δημιουργήθηκε το ΖΕΠ είναι πρώτα από όλα η ισότητα ευκαιριών στη μάθηση και, δεύτερον, η αποφυγή της παραβατικότητας. Θεωρώ ότι η εκπαίδευση είναι μονόδρομος. Μπορείς να αποφύγεις τις παραβατικές συμπεριφορές ή έστω να τις περιορίσεις, να τις μειώσεις, μόνο αν εκπαιδεύσεις τον κόσμο, κι αυτό έχει προέκταση στην κοινωνία. Δεν είναι μόνο η γνώση που θα πάρουν. Είναι και η κοινωνικοποίηση. Αυτό μετρά και για τα άλλα παιδιά. Να καταλάβουν, δηλαδή, και αυτά ότι υπάρχουν άλλες ομάδες που ίσως χρειάζονται στήριξη».
Το βιβλίο
Όπως γράψαμε και στην αρχή, αφορμή για τη συνάντηση με την κα Γεωργοπούλου ήταν η έκδοση του βιβλίου με τίτλο «Στο σχολείο και στην κοινωνία», ένα βιβλίο που ουσιαστικά έχει ως στόχο να αποτελέσει βοήθημα για εκπαιδευτικούς που θα βρεθούν σε ανάλογα Τμήμα ΖΕΠ.
Η κ. Γεωργοπούλου μας είπε ότι σε καμία περίπτωση δε θέλει να επηρεάσει επόμενους καθηγητές ούτε να τους βάλει σε «καλούπια», αλλά να τους βοηθήσει. Ειδικότερα σημείωσε: «Επειδή ήμουν η πρώτη που δίδαξα, έγραψα και τα περισσότερα διδακτικά σενάρια. Υπάρχουν τρία ακόμα από τη φετινή καθηγήτρια, κα Σταυροπούλου. Η ιδέα ανήκει στη διευθύντρια του σχολείου κα Σταθοπούλου. Στην ουσία αυτά που έκανα στα παιδιά στην τάξη και τους άρεσαν, αποφασίσαμε να τα καταγράψουμε.
Σκοπός μας ήταν οι επόμενοι να τα διαβάσουν και να σκεφτούν και εκείνοι να συνεχίσουν με νέες ιδέες, αλλά τουλάχιστον να έχουν δει τι έχει γίνει, αν χρειαστούν κάπου να πατήσουν, ένα βοήθημα. Δε θέλαμε να βάλουμε τη σκέψη ενός εκπαιδευτικού σε καλούπι. Απλά να έχει ένα εφαλτήριο, μια ιδέα. Εγώ, όπως σας είπα, δεν είχα να δω ούτε ιδέες.
Στη δε συντακτική ομάδα ήταν η διευθύντρια του 1ου Γυμνασίου Μεσσήνης Ελισάβετ Σταθόπουλου, η φιλόλογος Σταυρούλα Σταυροπούλου, ο συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Φιλολόγων ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Πελοποννήσου Ιωάννης Σόλαρης, η κοινωνική λειτουργός Αγγελική Ρουμελιώτου, καθώς και ο φιλόλογος Αναστάσιος Μανωλάκης».
Κλείνοντας η κα Γεωργοπούλου θέλησε να ευχαριστήσει το Δήμο Μεσσήνης που χρηματοδότησε την έκδοση, ενώ να σημειωθεί πως διανέμεται δωρεάν.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
