Χθες το μεσημέρι στη Δυτική Παραλία συνάντησα την Ελλάδα που θέλουμε… Δύο νέα παιδιά με όραμα και γνώση, που συνεχίζουν και επεκτείνουν την παράδοση της οικογένειας στον όχι εύκολο, σίγουρα παραγνωρισμένο, αλλά συνάμα ελπιδοφόρο αγροτικό τομέα. Μια οικογένεια με σύμπνοια που, αντί για τη μιζέρια, επιλέγει το δύσκολο δρόμο της επιχειρηματικής δράσης, καινοτομεί, παίρνει ρίσκα, κοιτάει μπροστά με αισιοδοξία και χαμόγελο.
Τα αδέλφια Γιάννης και ο Κωνσταντίνος Δούβας σπούδασαν στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο επιλέγοντας να ακολουθήσουν τα βήματα του πατέρα τους, Γιώργου. Εκείνος τους καμαρώνει για το ήθος και την εργατικότητά τους, τους στηρίζει στις συχνά τολμηρές επιλογές τους –δρόμο που έχει ανοίξει και ο ίδιος με τις δικές του πρακτικές τόσα χρόνια- και αποχωρεί διακριτικά, για να τους αφήσει να παρουσιάσουν στο «Θ» το νέο τους εγχείρημα, τη θερμοκηπιακή καλλιέργεια ντράγκον φρουτς (dragon fruits), που ήρθε ως συνέχεια των «πειραματισμών» της μωβ πατάτας, της αρώνιας, των πάσιον φρουτς (πασιφλώρα), των σμέουρων και των βατόμουρων και άλλων, αρκετά από τα οποία εξελίχθηκαν σε μικρές παραγωγές.
Η εγκατάσταση με τους συγκεκριμένους υλοκέρεους (γένος κάκτων), πιτάγια ή πιτιχάγια, όπως είναι άλλες ονομασίες για το ντράγκον φρουτ, έχει φέρει έναν ενθουσιασμό, που αντισταθμίζεται όμως από την ανησυχία να επιβεβαιωθούν στην πράξη η θεωρητική γνώση και τα πλάνα. Η ιδέα πάει πίσω αρκετά χρόνια και άρχισε να υλοποιείται το 2019 με πολλές δυσκολίες κι αφού είχε προηγηθεί (και συνεχίζεται μαζί με το πρακτικό «πείραμα» και την παρατήρηση) πολύ ψάξιμο στο διαδίκτυο, επικοινωνία με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που έχουν μικρότερη ή μεγαλύτερη εμπειρία (σημαντική βοήθεια προσέφερε ο πρωτοπόρος στην καλλιέργεια Μεσσήνιος γεωπόνος κ. Μαυροειδής και ιδιαίτερα ένας κοσμογυρισμένος Έλληνας παραγωγός ντράγκον φρουτς στη Ρόδο, τον οποίο η… τύχη που βοηθά τους τολμηρούς έφερε στο δρόμο των αδελφών Δούβα). Πέρυσι το χειμώνα ο παγετός κατέστρεψε ένα μέρος των φυτών στη Δυτική Παραλία, χωρίς όμως να πτοήσει τους νεαρούς Μεσσήνιους καλλιεργητές, που εμπλούτισαν, έστω και με το σκληρό αυτό τρόπο, την τεχνογνωσία τους, σε έναν «αχαρτογράφητο» εν πολλοίς χώρο για την περιοχή μας. Αν όλα πάνε καλά, στις αρχές του επόμενου καλοκαιριού η μεσσηνιακή αγορά θα προμηθευτεί τα πρώτα ντόπια ντράγκον φρουτς από το κτήμα στα Ακοβίτικα.
Καινοτομία
Ο Γιάννης Δούβας λέει ότι η καινοτομία στην αγροτική παραγωγή είναι μονόδρομος, καθώς το κόστος ανεβαίνει διαρκώς και παραδοσιακές καλλιέργειες δεν αποδίδουν πια. Ο Κωνσταντίνος εξηγεί ότι οι ανατιμήσεις της τελευταίας περιόδου μπορεί να φτάνουν για τους καταναλωτές το 20-30%, όμως την ίδια στιγμή για τους παραγωγούς ξεπερνούν το 50-60%, με αποτέλεσμα να μην αντέχουν να επωμιστούν όλο αυτό το βάρος. Η στροφή που έκανε το Αγρόκτημα Δούβα προς το «φρούτο του δράκου» έχει να κάνει με το γεγονός ότι απευθύνεται σε μια νεοεμφανιζόμενη αγορά που δεν έχει πολλές επιλογές για την προμήθειά του. Ο ίδιος παραδέχεται ότι η τιμή στα 15-16 ευρώ το κιλό περιορίζει σημαντικά το αγοραστικό κοινό και σίγουρα δεν αφορά στο καθημερινό τραπέζι του μέσου καταναλωτή, όμως η σταδιακή ανάπτυξη της καλλιέργειας και οι βελτιώσεις στην τεχνογνωσία μπορούν να ρίξουν το κόστος και, άρα, την τιμή (ούτως ή άλλως βέβαια στον παραγωγό υπολογίζεται ότι δεν αντιστοιχεί παρά το 1/3 περίπου), ενώ σταδιακά ο κόσμος θα έχει την ευκαιρία να το γνωρίζει και να το εκτιμά όλο και περισσότερο.
Πρόκειται για έναν καρπό που δεν είναι ένα απλό φρούτο, έχει πάρα πολλές παραλλαγές και αξιοποιείται ποικιλοτρόπως, ως αποξηραμένο ή σε χυμό, σε κοκτέιλ, σάλτσες, ακόμη στον τομέα των καλλυντικών και της ομορφιάς, μέχρι και χρήση του «κελύφους» για ευφάνταστο σερβίρισμα ή ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Πάνω απ’ όλα φέρει χαρακτηριστικά των υπερτροφών (super food), είναι πάρα πολύ θρεπτικό, με υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης βιταμίνης C, με αντιοξειδωτική και αντιγηραντική δράση. Ένα ακόμη πλεονέκτημα που προσφέρει ευελιξία στην αποθήκευση, διάθεση και κατανάλωση είναι η ικανότητα του ντράγκον φρουτ να διατηρηθεί αναλλοίωτο ακόμα και 2-3 μήνες σε ειδικούς ψυκτικούς θαλάμους.
Η καλλιέργεια ντράγκον φρουτ στο Αγρόκτημα Δούβα περιλαμβάνει μια έκταση δύο στρεμμάτων πυκνής φύτευσης, με δέκα διαφορετικές ποικιλίες που αξιολογούνται, που αναμένεται να φτάσουν σε ώριμη απόδοση μετά δύο χρόνια. Στόχος είναι η επίτευξη φρούτων εξαιρετικής ποιότητας. Με βάση τη βιβλιογραφία εκτιμάται ότι κάθε φυτό μπορεί να αποδώσει 8 καρπούς, συνολικού βάρους 5 κιλών. Ο Κωνσταντίνος θεωρεί υπερτιμημένη αυτή την προσδοκία, προβλέποντας ότι στην πράξη μπορούν να περιμένουν περίπου 2,5 κιλά ανά κάκτο, με 4 δρακόγια. Στην Ελλάδα υπάρχει περιορισμένος αριθμός παραγωγών με αξιόλογης έκτασης καλλιέργειες (και η διαφορά είναι τεράστια, όπως επισημαίνουν τα αδέλφια Δούβα, ανάμεσα σε μια ερασιτεχνική προσπάθεια και μια βιώσιμη επιχείρηση) και οι αποκλίσεις στα δεδομένα είναι μεγάλες.
Εν πολλοίς αυτό έχει να κάνει με τις πολύ διαφορετικές καιρικές συνθήκες και το μικροκλίμα, ωστόσο κατά μια πρόχειρη εκτίμηση η μέση απόδοση φτάνει περίπου τους δύο τόνους ντράγκον φρουτ ανά στρέμμα. Υπάρχουν ποικιλίες αυτογόνιμες ή με ανάγκη τεχνητής γονιμοποίησης, οπότε ο παραγωγός παρεμβαίνει και με το χέρι σκορπίζει τη γύρη στο κατάλληλο άνθος (συγκεκριμένη επιλογή «διασταύρωσης» δίνει καλύτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά). Οι καρποί των υποειδών μπορεί να διαφέρουν σημαντικά σε μέγεθος, αλλά και σε χρώμα, που μπορεί να είναι κίτρινο εξωτερικά με λευκή σάρκα ή αντίστοιχα κόκκινο με ροζ, κόκκινο ή λευκό εσωτερικά (και στις δύο περιπτώσεις με μικρά σποράκια που κάνουν τα φρούτα διάστικτα εσωτερικά).
Στη Δυτική Παραλία η πολυδάπανη εγκατάσταση του θερμοκηπίου επιλέχθηκε προκειμένου να προστατευτούν οι κάκτοι από παγετούς, όπως ο περυσινός, που πισωγυρίζουν την προσπάθεια (μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι είναι προτιμότερη η επένδυση σε ένα νέο φυτό που φτάνει στην ωριμότητα και μπαίνει σε φάση καρποφορίας σε 8 μήνες, παρά η αναμονή ανάκαμψης του πληγέντος). Το ιδανικό θα ήταν η θέρμανση να επεκταθεί χρονικά την άνοιξη, προκειμένου να πολλαπλασιαστούν και να πρωιμίσουν οι ετήσιες σοδειές (στις πιο φυσικές συνθήκες ζωής των συγκεκριμένων κάκτων που κατάγονται από την Κεντρική και Νότια Αμερική και ευδοκίμησαν στη Νοτιανατολική Ασία υπάρχει παραγωγή 4-6 φορές το χρόνο), ωστόσο η εκτόξευση του κόστους της ενέργειας δεν αφήνει πολλές τέτοιες δυνατότητες.
«Χρειάζεται να παράγεις κάτι, δε γίνεται να ανοίγουν όλοι… καφετέριες»
Ο Κωνσταντίνος και ο Γιάννης περνούν το λιγότερο 6-7 ώρες στα κτήματα της οικογένειας, έχοντας κάνει τον καταμερισμό και τη σωστή οργάνωση που τους επιτρέπει να διατηρούν την κοινωνική τους ζωή ως νέοι. Παρότι ο πατέρας τους αρχικά τους είχε αποτρέψει από τη σκληρή αγροτική ζωή και οι ίδιοι δεν είχαν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα κτήματα μέχρι την εφηβεία, η αγάπη για τη γη, ως αποτέλεσμα των βιωμάτων και του πατρικού προτύπου, αναδύθηκε μέσα από τις γεωπονικές σπουδές και την τωρινή αξιοθαύμαστη στοχοπροσήλωση. Ο Γιάννης είναι ο επικοινωνιακός παράγοντας της επιχείρησης, ενώ ο Κωνσταντίνος προτιμά την ήρεμη ελευθερία που του προσφέρει ο χειρισμός του τρακτέρ. Και οι δύο απολαμβάνουν να βρίσκονται έξω στη φύση και βρήκαν στην οικογενειακή αγροτική επιχείρηση το τρίπτυχο της ιδανικής επαγγελματικής επιλογής: την καθοδήγηση που πρόσφεραν και προσφέρουν οι γονείς, αυτό που τους αρέσει και αυτό που τους επιτρέπει να βγάζουν χρήματα με προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης.
Κόντρα στη γενική τάση ενός πιο σίγουρου, αλλά χαμηλού μισθού. «Ο αγρότης είναι επιχειρηματίας και είναι έρμαιο των καιρικών συνθηκών και άλλων αστάθμητων παραγόντων. Οι επιδοτήσεις ή οι αποζημιώσεις καλύπτουν ελάχιστα τις πραγματικές ζημιές και ανάγκες. Όμως ο πρωτογενής τομέας είναι η βάση και η σωτηρία ειδικά για μια τόσο πιεσμένη οικονομία όπως η ελληνική. Χρειάζεται να παράγεις κάτι, δε γίνεται να ανοίγουν όλοι… καφετέριες. Τα τρόφιμα είναι απαραίτητα και δε θα σταματήσει ο κόσμος να τρώει και η ανάγκη παραγωγής, ίσως όχι βέβαια ντράγκον φρουτς, γι’ αυτό κι εμείς βασιζόμαστε σε πιο παραδοσιακές καλλιέργειες, όπως πατάτα και κηπευτικά και παράλληλα ρισκάρουμε δοκιμάζοντας καινοτόμες λύσεις. Ακόμη και στα πιο κλασικά λαχανικά, πάντως, το ρίσκο είναι μεγάλο για τους παραγωγούς» λέει ο Κώστας Δούβας, ενώ ο αδελφός του συμπληρώνει: «Υπάρχουν δύσκολες καταστάσεις και κέρδη, όλα είναι στο πρόγραμμα. Ο τομέας της αγροτικής παραγωγής δεν είναι εύκολος, αλλά μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί. Χρειάζεται να ασχοληθεί περισσότερος νέος κόσμος που θα φέρει νέες ιδέες και τεχνογνωσία».
Σε αυτό το σημείο οι δυο τους επισημαίνουν το μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει με την έλλειψη εργατικών χεριών που φάνηκε ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, καθώς λόγω του κορωνοϊού και των περιορισμών εισόδου στη χώρα, περιορίστηκαν και οι αλλοδαποί εργάτες.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
