Μια ακόμη ημερίδα νεανικής επιχειρηματικότητας πραγματοποιήθηκε στο Επιμελητήριο Μεσσηνίας, με διοργανωτή το μη κερδοσκοπικό οργανισμό Mindspace που εδρεύει στην Αθήνα και την υποστήριξη του Ιδρύματος Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου.
Είχε τίτλο «Επίλυση Επιχειρηματικών Προβλημάτων στον Αγροδιατροφικό Τομέα» περιλάμβανε, εκτός από ομιλίες, workshop επιχειρηματικότητας, δώρα για τους παρευρισκόμενους, αλλά και ένα μεγάλο διαγωνισμό επιχειρηματικής ιδέας με οικονομικά έπαθλα για τους νικητές, μαζί με καθοδήγηση για την υλοποίησή της!
Ο Ηλίας Καλφακάκος, ο πολυπράγμων Καλαματιανός σύμβουλος επιχειρήσεων (και, μεταξύ άλλων, συνιδρυτής με τον Βασίλη Πουλόπουλο του διαύλου καινοτομίας στην τεχνολογία, τον πολιτισμό και την επιχειρηματικότητα «Ο Σπόρος») ήταν ένας από τους ομιλητές της εκδήλωσης (οι υπόλοιποι ήταν οι Αναστάσης Καραμπότσος, Ιωάννα Μηλιώνη, Γιάννης Πάζιος, Νίκος Κουτσούκος και Νέλλη Κουβελάκη), εξ αυτής της αφορμής μίλησε στο «Θ», με τη συζήτηση να επεκτείνεται…
«Γίνονται πολλές τέτοιες εκδηλώσεις και θα πρέπει ο κόσμος να ψάχνει και να τις παρακολουθεί. Μέσα από αυτές βλέπεις και μαθαίνεις ωραία πράγματα από ωραίους ανθρώπους, που σε κάνουν και καλύτερο άνθρωπο και καλύτερο επαγγελματία» λέει ο ίδιος, ενθαρρύνοντας τον κόσμο να συμμετάσχει, ενώ μιλώντας ειδικότερα για αυτή του περασμένου Σαββάτου, προσθέτει: «Επρόκειτο στην ουσία για μια ημερίδα mentoring από ανθρώπους που είναι στην αγορά, στον αγροδιατροφικό τομέα κατά κύριο λόγο, αλλά το ωραίο, που άρεσε κι εμένα και γι’ αυτό πήρα μέρος, αφορά την επίλυση προβλημάτων (problemsolving) των επιχειρήσεων.
Η εστίασή μου ήταν στη στρατηγική και το πώς πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσεις κάποιες κατηγορίες προβλημάτων τουλάχιστον, γιατί δεν μπορείς να προβλέψεις όλα τα προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν».
-Ποια μπορεί να είναι αυτά;
Ειδικά στον αγροδιατροφικό τομέα μια επιχείρηση μπορεί να αντιμετωπίσει άπειρα προβλήματα. Αν, δε, είσαι μια καινούργια επιχείρηση, πρέπει πρώτα να αποφασίσεις τι νομική μορφή θα έχει. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πάντα πώς θα μπεις στους πελάτες ή πώς θα μεγαλώσεις τη βάση των πελατών σου. Μεγάλο πρόβλημα είναι και το ποιους συνεργάτες να επιλέξεις για να σε βοηθήσουν και να σε καθοδηγήσουν. Από αυτές τις συνεργασίες είναι που προκύπτουν πολλές φορές και προβλήματα, οπότε, για παράδειγμα, θα δείξουμε πώς επιλέγεις τους συνεργάτες σου, όχι μόνο με το αν είναι καλοί επαγγελματίες, αλλά τουλάχιστον πώς θα ταιριάξεις με τους συνεργάτες σου.
Μπορεί η συνεργασία να μην είναι να συνεταιριστείς με κάποιον, αλλά μια πιο απλή συνεργασία, για παράδειγμα να βρεις ένα λογιστή, ένα σύμβουλο, ένα γεωπόνο, μια εταιρεία που θα σε βοηθήσει στις πωλήσεις και θα σου κάνει την προώθηση ή την αποθήκευση, οπότε σε όλα τα στάδια της ζωής μιας επιχείρησης και της πορείας ενός προϊόντος θα πρέπει να επιλέξεις τον ιδανικό συνεργάτη. Χρειάζεται, λοιπόν, να έχεις ένα προφίλ συνεργάτη που σου ταιριάζει, για να μπορείς να ελαχιστοποιείς τα προβλήματα που θα προκύψουν.
-Τα νέα παιδιά στην Ελλάδα και ειδικά στη Μεσσηνία τολμούν επιχειρηματικά;
Στη Μεσσηνία όχι τόσο εύκολα. Κάποιες γενιές νέων έχουν διαφορετική θεώρηση για τη ζωή, πλέον δεν τους νοιάζει τόσο πολύ να βγάλουν λεφτά, αλλά να έχουν μια καλή ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική τους ζωή και την επαγγελματική τους εξέλιξη. Δυστυχώς, αυτό δεν έχει πιάσει ακόμα όλα τα κομμάτια του νεανικού πληθυσμού, οπότε πολλοί νέοι φοβούνται, και είναι λογικό γιατί μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον εντελώς απαισιόδοξο, μέσα σε κρίσεις, οικονομική, ενεργειακή, περιβαλλοντολογική. Οπότε είτε είναι αδιάφοροι, είτε φοβούνται, είτε πάρα πολλοί είναι απογοητευμένοι, δε βλέπουν απολύτως τίποτα στο μέλλον και είναι παθητικοί. Υπάρχουν προφανώς και εξαιρέσεις, υπάρχουν άνθρωποι που πετυχαίνουν, που παλεύουν.
Εδώ και 10-15 χρόνια υπάρχει η λογική των Start Up, ειδικά των τεχνολογικών, όπου νέοι άνθρωποι με τρομερές ιδέες πετυχαίνουν απίστευτα πράγματα και φτιάχνουν εταιρείες από το μηδέν που έχουν κεφαλοποίηση εκατομμυρίων. Έχουμε την τύχη να έχουμε και στην Καλαμάτα τέτοιους ανθρώπους.
Εγώ διδάσκω και σε κάποια ΙΕΚ, κάνω και διάφορα σεμινάρια και πάντα ρωτάω τους νέους: «Γιατί είστε εδώ; Επειδή θέλετε να γίνετε καλύτεροι υπάλληλοι ή επειδή έχετε στο μυαλό σας να κάνετε μια δικιά σας δουλειά;».
Ελάχιστοι έχουν κατά νου να κάνουν μια δικιά τους δουλειά, πολλοί ίσως το έχουν στο μυαλό τους σαν ένα πολύ μακρινό όνειρο κι αυτό είναι λογικό, γιατί δεν τους το επιτρέπουμε κι εμείς οι μεγαλύτεροι, προσπαθούμε να κατακτήσουμε όλη την αγορά και να μην αφήσουμε κανέναν νέο να μπει. Ημερίδες σαν κι αυτές και άλλες που γίνονται κατά καιρούς, είναι χρήσιμες, ειδικά για τα νέα παιδιά (και για τους μεγαλύτερους φυσικά πάντα), γιατί μπορείς να τους ξεκλειδώσεις τους φόβους κι αυτή την άρνηση που έχουν να δουν το μέλλον. Οπότε είναι πολύ πιθανό τέτοιες συναντήσεις να τους βγάλουν από το φόβο, να τους γνωρίσουν με ανθρώπους που μπορούν να τους βοηθήσουν και, τρίτον, να τους βάλουν σε διαδικασία να γίνουν πιο ενεργητικοί, να πάνε να δουν, να συζητήσουν, να βγουν λίγο πιο μπροστά.
-Προφανώς στο παραπάνω παίζει ρόλο και ότι στην Ελλάδα οι νέοι μεγαλώνουν συνήθως σε υπερπροστατευτικές οικογένειες…
Η ελληνική κοινωνία είναι στημένη γύρω από την οικογένεια κι αυτό μεταφράζεται και στην επιχειρηματικότητα. Το συντριπτικό ποσοστό της ελληνικής επιχειρηματικότητας είναι οικογενειακή επιχειρηματικότητα. Βέβαια, είναι πολύ ωραία ως μορφή αγοράς, εμένα μου αρέσει πάρα πολύ, αλλά αυτό είναι ένα πλαίσιο που υπάρχει και δεν είναι αναγκαστικά καλό ή κακό. Έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και αυτά τα χαρακτηριστικά θα πρέπει να προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε. Το θέμα είναι πώς χρησιμοποιείς τα καλά και τα κακά που σου έδωσε το σπίτι, το σχολείο, η κοινωνία, για να κάνεις κάτι καλό…
-Στην Καλαμάτα είμαστε καταδικασμένοι να ανοίγουμε καφέ και σουβλατζίδικα;
Καταδικασμένοι όχι, αλλά είναι η εύκολη λύση, από την άποψη ότι όσο πιο πολλές τέτοιες επιχειρήσεις γίνονται, τόσο πιο πιθανό είναι να το ερμηνεύσει κάποιος σαν κάτι που έχει πιθανότητες να πετύχει, να βλέπεις πράγματα που σου φαίνεται πιο εύκολο να κάνεις και να ανοίξεις κι εσύ μια τέτοια επιχείρηση. Οπότε, όταν μπαίνεις σε μια λούπα επαναλαμβανόμενης τέτοια επιχειρηματικότητας, η αγορά θα δημιουργεί μόνη της μια τέτοια αγορά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο αγροδιατροφικός τομέας έχει πάρει τα πάνω του, έχει αλλάξει και λόγω της τεχνολογίας και λόγω της επικοινωνίας και λόγω του πώς μπορεί να βρει κάποιος πληροφορίες, να φύγει από το χωράφι και να γίνει πιο πολύ επαγγελματίας απ’ ό,τι ήταν παλιότερα.
Ο τουρισμός, η αγροδιατροφή, ο αγροτικός τομέας, η τεχνολογία έχουν πλέον πολύ πιο εύκολο τρόπο εισόδου, γιατί πάντα είναι το πρόβλημα της εισόδου σε μια αγορά. Το να ανοίξεις μια καφετέρια είναι εύκολο, η δυσκολία εισόδου είναι πολύ μικρή, αλλά το να πάρεις ένα χωράφι να το καλλιεργήσεις, να βρεις αγορές, να τυποποιήσεις, να πουλήσεις, να εξάγεις είναι πολύ πιο δύσκολο για να μπεις σε αυτή την αγορά.
Το να φτιάξεις κάτι στον τουρισμό είναι επίσης δύσκολο. Πλέον όμως υπάρχουν τρόποι και όλα αυτά να γίνονται λίγο πιο εύκολα. Ένας τρόπος είναι τέτοιες ημερίδες. Νομίζω ότι γίνονται 2-3 μέσα στο μήνα για την αγροδιατροφή (σ.σ. η μία «Αγροοικολογικές προσεγγίσεις στη γεωργική επιχειρηματικότητα» έγινε χθες στις εγκαταστάσεις του ΕΛΓΟ Δήμητρα και η άλλη θα είναι διαδικτυακή με θέμα «Πολυλειτουργικά Αγροκτήματα: Νέες ιδέες για νέους πόρους» και θα ακολουθήσει, 17-24/10).
Απ’ όσα βλέπω και ελπίζω, κι αυτό προσπαθώ να κάνω με τη δουλειά μου και με όλα όσα κάνω κατά καιρούς, οι νέοι που έχουν την όρεξη να ασχοληθούν με κάτι, μπορούν να βρουν κάτι πιο παραγωγικό και πιο ουσιαστικό και για τους ίδιους και την αγορά, γιατί δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο τον εαυτό μας, αλλά και το ρόλο μας μέσα σε μια ευρύτερη αγορά.
Ωραίος είναι και ο καφές και το σουβλάκι, αλλά κάποιος πρέπει να καλλιεργήσει τον καφέ, κάποιος πρέπει να μεγαλώσει τα ζώα που γίνονται σουβλάκια, κάποιος πρέπει να τα μεταφέρει, κάποιος πρέπει να αναπτύξει ένα σύστημα για να γίνονται οι πληρωμές, κάποιος πρέπει να φτιάξει και να πουλήσει το χαρτί που τυλίγουμε την πιτούλα. Οπότε εγώ νομίζω ότι θα φύγουμε από αυτό το μοντέλο και σιγά σιγά θα δούμε κι άλλες ιδέες να γίνονται πράξη.
-Αγροδιατροφή με νέα προϊόντα και νέους τρόπους. Η παραδοσιακή αγροτική παραγωγή έχει πεθάνει;
Με βελτιωμένους τρόπους μάλλον, καθώς νέα προϊόντα δύσκολα να εξελιχθούν γρήγορα. Δεν είναι βέβαια η ειδικότητά μου η τεχνική βελτίωση της παραγωγής, αλλά το παρακολουθώ όσο μπορώ. Για παράδειγμα, πριν από λίγες εβδομάδες είχα την τύχη να βρεθώ στη Θεσσαλονίκη σε ένα μίτινγκ ενός ευρωπαϊκού προγράμματος που έχει να κάνει με τους ελαιοπαραγωγούς της λεκάνης της Μεσογείου, όπου δόθηκε μια πολύ καλή εικόνα της εξέλιξης της αγοράς. Οι Ισπανοί που είναι πολύ μπροστά στο λάδι, οι Έλληνες που είναι αρκετά καλά στο λάδι, οι Ισραηλινοί που είναι επίσης καλά, ίσως λίγο λιγότερο από εμάς, και οι Παλαιστίνιοι που είναι πολύ πίσω και το πρόγραμμα στην ουσία προσπαθεί να τους φέρει σε ένα ίσο επίπεδο. Έτσι, όλα βελτιώνονται, όλοι επικοινωνούν μεταξύ τους, η γνώση μεταδίδεται πολύ πιο γρήγορα, οπότε βελτιώνεται η παραγωγή και η κατάληξη θα είναι με αυτή την τεχνολογία και τη διάχυση της γνώσης να έχεις πιο καλή παραγωγή, πιο καλή κουλτούρα παραγωγής με λιγότερα απόβλητα, αξιοποίηση φυσικότερων πηγών, πιο δίκαιο τρόπο κατανομής των σπόρων.
Όλα αυτά είναι στην ατζέντα των ανθρώπων που ασχολούνται, πάντα βέβαια με την προαίρεση ότι υπάρχουν μεγάλες εταιρείες, τεράστιο εμπόριο και μια τεράστια αγορά, αλλά τουλάχιστον πλέον συζητούνται και τέτοια θέματα βελτίωσης των διαδικασιών, κι αυτό είναι ωφέλιμο για μικρούς και μεγάλους.
-Και ο άλλος πυλώνα ανάπτυξης της Μεσσηνίας, ο τουρισμός…
Ναι, προφανώς, αν και η έννοια της βαριάς βιομηχανίας που του δίνεται είναι λίγο περίεργη. Η βαριά βιομηχανία είναι τα εργοστάσια και ο τουρισμός στην Ελλάδα στην ουσία εξισορροπεί το εξωτερικό εμπορικό ισοζύγιο, μας φέρνει ξένο χρήμα, που δυστυχώς δεν έχουμε άλλον τρόπο να το φέρνουμε στην Ελλάδα. Αυτό είναι το μεγάλο του θετικό. Στην Καλαμάτα, βέβαια, δεν το έχουμε το ξένο χρήμα, έχουμε το ελληνικό που ανακυκλώνεται.
Στη Μεσσηνία ο τουρισμός είναι μεγάλο πράγμα, στην Καλαμάτα δεν είναι ακόμα. Είναι κάτι το οποίο μας απασχολεί και ευτυχώς έχουμε μείνει λίγο πίσω, γιατί διαφορετικά μπορεί να είχαμε καταστραφεί όπως πολλές άλλες κοινωνίες από τον υπερτουρισμό. Αλλά πρέπει να οργανωθούμε σωστά, να φτιάξουμε μια ανθεκτική αγορά, γιατί υπάρχουν διάφορες συνθήκες που απειλούν, προβλήματα που προκύπτουν -τα είδαμε και με τις πανδημίες και τις διάφορες κρίσεις.
Τουρισμός και αγροδιατροφή είναι τα ισχυρά μας χαρτιά και θα πρέπει να συνδυάζονται. Δηλαδή, ο τουρισμός να λειτουργεί με την αγροτική παραγωγή όσο πιο αρμονικά γίνεται κι αυτό μπορεί να λειτουργήσει ωραία και στη λογική της μείωσης της μεταφοράς των προϊόντων, μπορούμε να έχουμε εσωτερική εξαγωγή, να πηγαίνουν δηλαδή τα πράγματα σε ξένους εντός της χώρας, και έτσι δε θα χρειάζεται να τα στείλεις έξω, οπότε θα έχεις το ξένο νόμισμα σαν κέρδος.
Θα έλεγα ότι δεν έχουμε βρει το βηματισμό μας ακόμη. Εγώ γενικά είμαι αισιόδοξος, απομένει να δούμε αν θα προλάβουμε να οργανωθούμε ή αν θα μας προλάβει η αγορά, η εξέλιξη και η κάθε κρίση που έρχεται χρόνο με το χρόνο.
-Τι μπορεί να γίνει πρακτικά για την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού;
Το πρόβλημα στην Καλαμάτα είναι η έλλειψη κλινών. Όσο δεν έχουμε ξενοδοχεία και κλίνες, τόσο δεν μπορούμε να προσελκύσουμε επισκέπτες. Βέβαια, το να φτιάξεις κλίνες δεν είναι κάτι που μπορείς να προκαλέσεις εύκολα, ως κράτος, ως δήμος, ως Περιφέρεια. Μπορείς μόνο να διαμορφώσεις το περιβάλλον να είναι πιο ευνοϊκό, για να έρθει κάποιος και να επενδύσει πάνω σε αυτό. Υπάρχουν πλέον πάρα πολλές εταιρείες, πολλά funds που χτίζουν ξενοδοχεία. Η Costa Navarino δίπλα μας φτιάχνει τεράστια πράγματα, εμείς εδώ δυστυχώς δεν έχουμε κλίνες, οπότε και δεν μπορούμε να κάνουμε το επόμενο βήμα ως τουριστικός προορισμός.
Έχουμε έναν όμορφο τόπο, έχουμε ένα πολύ ωραίο σημείο που θα μπορούσε να εξελιχθεί, αν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, αν χωροθετηθεί ο χώρος όπου μπορεί να γίνουν ξενοδοχεία, ίσως με κάποιες κινήσεις θα μπορούσες να κατευθύνεις τέτοιες επενδύσεις προς τα εδώ. Όσο πάμε όμως χωρίς σχέδιο, τόσο χάνουμε το τρένο. Βεβαίως, αναγκαστικός σκοπός μας δεν είναι να γίνουμε Ρόδος, ξενοδοχεία με 3 χιλιάδες κλίνες το καθένα. Γίνονται βέβαια κάποια ξενοδοχεία σε διάφορα σημεία, αλλά δεν αυξάνουν τόσο πολύ τις κλίνες ώστε να ασχοληθεί κάποιος μαζί σου και να φέρει μια μεγάλη εταιρεία πολύ κόσμο.
Με δειλά βήματα, ίσως κάτι καταφέρουμε σιγά σιγά.
-Εσύ τι ακριβώς κάνεις;
Είμαι σύμβουλος επιχειρήσεων, ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού. Συνεργάζομαι με μια επιχείρηση για να ξεκινήσει σωστά αν είναι καινούργια ή αν είναι ήδη σε ένα σημείο, να αλλάξει ή να μεγαλώσει. Τη βοηθάω να εξελιχθεί σωστά και να εκσυγχρονιστεί, να χρησιμοποιήσει σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία, να μειώσει τα κόστη κ.ά.
Κυρίως στο ψηφιακό κομμάτι και στο κομμάτι της στρατηγικής και της εκπαίδευσης του προσωπικού, είτε σε κοινές επιχειρήσεις είτε στον τουρισμό, όπου έχω μια ξεχωριστή εταιρεία, την Tourismlab, που ασχολείται αποκλειστικά με τουριστικές επιχειρήσεις και μικρά καταλύματα.
-Απευθύνονται οι επιχειρηματίες σε συμβούλους ή προτιμούν να τα κάνουν όλα μόνοι τους;
Υπήρξε μια μεγάλη περίοδος και λόγω της οικονομικής κρίσης, οπότε όλες οι επιχειρήσεις είχαν γίνει αρνητικές και προσπαθούσαν απλώς να επιβιώσουν, ενώ ελάχιστες ήταν αυτές που προσπαθούσαν να βγουν μπροστά δυναμικά.
Πλέον, όμως, αναζητούν συμβούλους και επειδή βλέπουν τον ανταγωνισμό και καταλαβαίνουν ότι αν δεν τρέξουν, δε θα μείνουν απλώς πίσω, αλλά θα τους πατήσουν οι υπόλοιποι που έρχονται από παντού.
Έτσι, υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις που νιώθουν ότι χρειάζονται βοήθεια. Δεν είναι εύκολο, βέβαια, καθώς πρέπει ο επιχειρηματίας να βγει από την comfort zone. Εγώ το περιγράφω σαν το πρόβλημα των δύο πλευρών του εγκεφάλου: η μία είναι η δημιουργική που έχει να κάνει με τη φαντασία, με τη δημιουργία και η άλλη που έχει να κάνει με τη λογική, με την τεχνική. Συνήθως ένας άνθρωπος έχει εξελιγμένο το ένα από τα δύο μέρη, κάποιος που είναι καλός στο ένα, δηλαδή να μπορεί να κάνει τεχνικά πράγματα, ίσως να μην είναι πολύ δημιουργικός. Κάποιος που είναι δημιουργικός μπορεί να μην είναι πολύ οργανωτικός, οπότε πάντα χρειάζεται ένας δεύτερος εγκέφαλος που να είναι καλός εκεί που δεν είσαι εσύ.
Το πρώτο βήμα είναι να καταλάβεις ότι δεν είσαι σε όλα καλός. Στον αγροδιατροφικό τομέα αυτό είναι πολύ χαρακτηριστικό. Συνήθως είσαι καλός στο να παράγεις ένα καλό προϊόν, δεν είσαι καλός στο να το πουλάς ή αν δεν έχεις χρόνο να το πουλάς. Όταν είσαι στο χωράφι, δεν είναι εύκολο μετά να στείλεις ή να δεις email, να δεις ετικέτες, να δεις κόστη, διαφημίσεις, να μιλήσεις με πελάτες. Οπότε πάντα θέλεις ένα δεύτερο εγκέφαλο, που πολλές φορές είναι ένας στενός συγγενής ή φίλος, τις περισσότερες φορές όμως δεν υπάρχει, οπότε θα πρέπει να το αντιληφθείς και να τον βρεις.
Πολλοί πλέον το καταλαβαίνουν και εδώ στη Μεσσηνία. Τα προηγούμενα χρόνια εγώ δεν ασχολιόμουν ιδιαίτερα με την περιοχή, δεν έβλεπα την κουλτούρα που μου άρεσε, τώρα όμως τη βλέπω και γι’ αυτό είμαι ακόμα πιο χαρούμενος. Υπάρχει μια σημαντική μεταστροφή, μια εξωστρέφεια των επιχειρήσεων να δουν τι γίνεται, να γνωρίσουν νέα πράγματα, και βλέπουν ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να τους βοηθήσουν, εμπιστεύονται και προσπαθούν να πάνε λίγο πιο μπροστά τα πράγματα που θέλουν.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
