Απ’ ό,τι φαίνεται, λοιπόν, φτάνουμε στο «δια ταύτα» στο θέμα της ανάπλασης της πλατείας μας! Το χρονικό σημείο στο οποίο θα αποφασιστεί αν θα γίνει ανάπλαση και τι ανάπλαση θα γίνει είναι πολύ κοντά.
Εχόντων έτσι των πραγμάτων, ας μου επιτραπεί η κατάθεση μερικών σκέψεων πάνω στο θέμα.
Ας ξεκινήσουμε από το ιστορικό του θέματος. Πριν από αρκετό χρονικό διάστημα η Δημοτική Αρχή ανέθεσε σε κάποιο μελετητικό γραφείο τη μελέτη ανάπλασης της πλατείας. Η μελέτη αυτή απορρίφθηκε από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού για 5-6 λόγους: Παρουσίαζε ασυμμετρία, δεν περιλάμβανε και την πλατεία δημαρχείου, κοπή πολλών δέντρων και φύτευση μόνο δύο ειδών, οι προτομές όλες σε ένα μέρος, πάρκινγκ μπροστά από διατηρητέο κτήριο Σπέντζα και διαφοροποίηση πλακών. Τελευταία υπογράφηκε προγραμματική σύμβαση ύψους 3.200.000 ευρώ, μεταξύ Δήμου και Περιφέρειας, η οποία ανέλαβε να κάνει νέα μελέτη σεβόμενη τις ενστάσεις του υπουργείου Πολιτισμού και να πραγματοποιήσει αυτή το έργο.
Ενδιάμεσα κάποιοι πολίτες έκαναν προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας για να μη γίνει το έργο όπως προέβλεπε η μελέτη, η οποία θα εκδικαζόταν στις 19/11/2022.
Ερώτημα 1ο) Έπρεπε να γίνει έτσι; Κατά τη γνώμη μου όχι. Θα μπορούσε να ανακοινωθεί η πρόθεση του Δήμου για ανάπλαση και διάφορα μελετητικά γραφεία να καταθέσουν τις προτάσεις τους και να επιλεγεί η καλύτερη πρόταση ή και να γίνει σύνθεση των καλύτερων προτάσεων.
Ερώτημα 2ο) Πόσο έπρεπε να ανοίξει το θέμα ο Δήμος; Μιλώντας γενικά, για τόσο σοβαρά θέματα πιστεύω ότι είναι χρήσιμος ο δημόσιος διάλογος. Οι πολίτες, μάλιστα, πρέπει να εκπαιδεύονται στο δημόσιο διάλογο. Αλλά και από το πού οδηγείται το θέμα – στην πιθανότατη ακύρωση της ανάπλασης – φαίνεται ότι ο Δήμος έπρεπε να το έχει χειριστεί διαφορετικά. Είναι σίγουρο, όμως, ότι αν ανοιγόταν το θέμα, θα είχε ευτυχή κατάληξη για τα Φιλιατρά; Καθόλου! Τι θα εμπόδιζε, π.χ., κατοίκους γειτονικών πόλεων να ζητήσουν να γίνει μοίρασμα των χρημάτων και σε αναπλάσεις εκτός Φιλιατρών; Πράγμα που έτσι κι αλλιώς κανείς δε μας βεβαιώνει ότι μπορούσε να γίνει.
Ερώτημα 3ο) Η στάση της αντιπολίτευσης ποια ήταν όλον αυτόν τον καιρό; Αφού η Δημοτική Αρχή δεν έκανε δημόσια διαβούλευση, γιατί δεν το έκαναν αυτοί; Κάλεσαν τους πολίτες των Φιλιατρών σε μια ανοιχτή συγκέντρωση για συζήτηση όπου θα μας παρουσίαζαν και τις δικές τους προτάσεις; Όχι! Στην ουσία λειτούργησαν όπως η Δημοτική Αρχή. Στην αρχή, μάλιστα, εστίασαν την κριτική τους στο ότι η χρηματοδότηση είναι από δάνειο που παίρνει η Περιφέρεια! Στην πραγματικότητα έτσι είναι. Είναι δάνειο με την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου! Το πρόβλημα πού είναι;
Ερώτημα 4ο) Η μελέτη που απέρριψε η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού ήταν καλή;
Είχε ένα πολύ σημαντικό θετικό στοιχείο, τον περιορισμό σε μεγάλο βαθμό της στάθμευσης επί της πλατείας και τη διαπλάτυνση των πεζοδρομίων εκατέρωθεν! Είμαστε σε μια εποχή που παντού μπαίνουν περιορισμοί στα κέντρα των πόλεων για τα αυτοκίνητα και οι χώροι αποδίδονται στους πεζούς και τους ποδηλάτες! Γιατί να μην κάνουμε κι εμείς το ίδιο; Βλέπε Πύργος, Καλαμάτα, Σπάρτη, Ναύπλιο κ.λπ. Αν η πλατεία είναι όμορφη και θέλουμε να πάμε εκεί, θα πάμε κι ας περπατήσουμε λίγο! Όπως στις γιορτές που απαγορεύεται το παρκάρισμα, αλλά η πλατεία γεμίζει!
Ένα άλλο θετικό ήταν η απομάκρυνση των άθλιων περγκολών, που αποτελούν πραγματική ντροπή και η αντικατάστασή τους με ομπρέλες, όπως βέβαια και η αντικατάσταση των πλακών που έπειτα από σαράντα χρόνια έχουν φθαρεί, με πλάκες που το καλοκαίρι δεν εκπέμπουν θερμοκρασία.
Εκτός από τα θετικά είχε όμως και αρνητικά, όπως η υπερβολική κοπή δέντρων, η δημιουργία παρτεριών με γκαζόν σε εντελώς λανθασμένα σημεία, η μεγέθυνση της παιδικής χαράς και η ασυμμετρία της. Όπως και η αλλαγή θέσης του ηρώου. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ήξερα τι σημαίνει η ένσταση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων στη «διαφοροποίηση των πλακών». Μήπως εννοεί ότι πρέπει να μπαίνουν για πάντα οι ίδιες πλάκες με αυτές που υπάρχουν;
Νομίζω ότι αυτή η υπηρεσία θα πρέπει να επιτρέπει το πάντρεμα του παλιού με το καινούριο, έτσι ώστε το παλιό να μην καταντάει μαυσωλείο, αλλά να συνδιαλέγεται με το παρόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η γυάλινη πυραμίδα που ενσωμάτωσαν οι Γάλλοι στο Λούβρο και που παρά τις σφοδρές αντιδράσεις που προκάλεσε, σήμερα θεωρείται οργανικό του κομμάτι.
Ας πάμε τώρα και στο περίφημο σχέδιο της πλατείας που βραβεύτηκε στην Μπιενάλε της Σόφιας! Ε, λοιπόν, πολλή σπέκουλα έχει πέσει πάνω σε αυτό! Πόση είναι η σχέση του σχεδίου που βραβεύτηκε με τη σημερινή πλατεία; Αν πριν από την καταστροφή της «Εκκλησίας του Δήμου», που ήταν το σημαντικότερο στοιχείο της, η εφαρμογή του σχεδίου ήταν στο 50%, η σχέση του σχεδίου με το σήμερα είναι κάτω από το 30%! Ούτε η πεζοδρόμηση του βόρειου δρόμου, μπροστά από Μαντείο – Φαρμακείο Ξύγκα, εφαρμόστηκε, ούτε η πεζοδρόμηση του τμήματος από Αρχαίο μέχρι Βιολέτα εφαρμόστηκε, ούτε η πεζοδρόμηση και ενοποίηση της μεγάλης πλατείας με την πλατεία δημαρχείου εφαρμόστηκε.
Όπως επίσης δεν κατασκευάστηκαν οι αναβαθμίδες νότια της εκκλησίας του Δήμου (μπροστά από το ΚΤΕΛ) που προέβλεπε, τα σκαλοπάτια βορειανατολικά (εκεί που είναι το Lobby και το περίπτερο), τα τσιμεντένια πετάσματα στο ίδιο μέρος, όπως δεν έγινε και η φύτευση που προβλεπόταν μπροστά από τις πέργκολες, καθώς και η στρογγυλοποίηση της γωνίας μπροστά από το Αρχαίο και η δημιουργία εκεί μικρού ανοιχτού χώρου. Αυτό που, αντίθετα, έγινε και πρέπει να διορθωθεί, είναι η κατάχωση μέρους των μαρμάρινων τμημάτων του σιντριβανιού που ή προβλεπόταν, πράγμα απίθανο, ή κρίθηκε αναγκαίο από τον κατασκευαστή.
Έχουμε φτάσει, λοιπόν, τώρα σε ένα σημείο καμπής. Το θέμα θα συζητηθεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο, όπου είναι πιθανή η καταψήφιση της ανάπλασης αν το Συμβούλιο του Δήμου μας δε συναινέσει στο να γίνει το έργο. Οι δημοτικοί σύμβουλοι του Δήμου μας, και κυρίως οι Φιλιατρινοί, θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να απομονώσουν απόψεις για «ανάπλαση με μικρές παρεμβάσεις», του τύπου πέργκολες, πράσινο, πεζοδρόμια! (δηλαδή των 200.000 – 300.000 ευρώ;) και να αρπάξουν την ευκαιρία που παρουσιάστηκε για την πόλη μας, που αν υλοποιηθεί σωστά, θα την πάει πολύ μπροστά.
Το κυριότερο, να αφήσουν στην άκρη προσωπικές αντιπαραθέσεις και πιθανές πικρίες που ίσως έχουν από τη Δημοτική Αρχή και να βάλουν πάνω απ’ αυτά το παρόν και το μέλλον αυτής της πόλης. Άλλωστε, να είναι σίγουροι ότι για πιθανή ακύρωση του έργου θα εισπράξουν στο ακέραιο το πολιτικό κόστος μαζί με τη Δημοτική Αρχή, που έτσι κι αλλιώς θα το εισπράξει.
Ας φανταστούμε λίγο την πλατεία μας με τον πεζό και τον ποδηλάτη στο επίκεντρο, ας φανταστούμε τα σχολεία που θα έρχονται να πάρουν μέρος στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου Εκπαίδευσης & Σχολικής Ζωής που δημιουργείται στο κτήριο Σπέντζα από την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου μας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Πάτρας και που θα απολαμβάνουν την παραμονή τους σε μια πλατεία φιλική και αισθητικά υψηλού επιπέδου! Είναι ένα μουσείο που στήνεται έπειτα από την παραχώρηση από το Σύλλογο Διαφύλαξης Σχολικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς «Ο Μαυροπίνακας» της πλούσιας συλλογής του στην Κοινωφελή Επιχείρηση και που έχω τη χαρά να είμαι ιδρυτικό μέλος μαζί με άλλους 21 εκπαιδευτικούς των Φιλιατρών και μέλος του Δ.Σ. ανελλιπώς από το 2008 που ιδρύθηκε.
Ο λόγος που αναφέρω την προσωπική μου σχέση με αυτόν το σύλλογο δεν είναι για να περιαυτολογήσω (άλλωστε, υπάρχει πολλή δόξα για όλους!), αλλά για να τονίσω ότι οι παραπάνω απόψεις, που είναι εντελώς προσωπικές, είναι κάποιου που ενδιαφέρεται έμπρακτα για τη σωτηρία της παράδοσης, ως βάση που πάνω της θα στηριχθεί η αυτογνωσία και η δημιουργία ενός όμορφου μέλλοντος από τη νέα γενιά.
Του Παναγιώτη Μιχαλακόπουλου
Δασκάλου, Σύλλογος Διαφύλαξης Σχολικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς «Ο Μαυροπίνακας»
