Η επίσκεψη σε ψυχολόγο από ταμπού έχει γίνει πλέον (ανακουφιστική) επιλογή και σε πολλές περιπτώσεις (σωτήρια) αναγκαιότητα, καθώς ο σύγχρονος άνθρωπος έχει να διαχειριστεί καθημερινά δύσκολες, δικές του ή εξωγενείς, καταστάσεις που απειλούν την ψυχική του ισορροπία και τη λειτουργικότητά του απέναντι στις πιεστικές υποχρεώσεις του και μπορούν να οδηγήσουν σε τρομακτικά αδιέξοδα.
Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Πατσιλίβα, η οποία ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια στην Καλαμάτα, βιώνει αυτή τη «μάχη» από την άλλη πλευρά, συνδράμοντας με τα «όπλα» της επιστήμης της τον άνθρωπο που φτάνει να αναζητήσει βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας.
Έχει ένα δικό της ξεχωριστό τρόπο για να φτάνει κάθε φορά στην καρδιά του προβλήματος, εκκινώντας από μια προσωπική… διαστροφή για τη μυθιστορηματοποίηση της καθημερινότητας. Ένα άλλο βασικό στοιχείο της κας Πατσιλίβα είναι η διάθεσή της να προσφέρει ευρύτερα, πέρα από το στενό πλαίσιο του γραφείου της, και γι’ αυτό έχει εκδώσει πρακτικού προσανατολισμού ημερολόγια και βιβλία, διοργανώνει σεμινάρια και workshop και δίνει καθημερινά τροφή για σκέψη, έναυσμα «αυτοψυχανάλυσης» και προσωπικής ενδυνάμωσης μέσα από τις σχεδόν καθημερινές «συμβουλές» που ανεβάζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στην ίδια κατεύθυνση και μια συνεργασία που επίκειται από τις στήλες της εφημερίδας μας…
Ας πάρουμε, όμως, μια πρόγευση μέσα από την παρακάτω συνέντευξη, όπου η Μαρία Πατσιλίβα μάς αυτοσυστήνεται και «φωτίζει» σημαντικά ζητήματα με ψυχολογικό υπόβαθρο ή επιπτώσεις, που απασχολούν όλους μας:
-Οι σπουδές Ψυχολογίας ήταν μια συνειδητή επιλογή; Με ποιες σκέψεις ξεκινήσατε και πόσο σας άλλαξε και η επιστήμη και η επαφή με τους ανθρώπους;
Η επιστήμη της Ψυχολογίας με είχε επιλέξει προτού την επιλέξω. Οι σπουδές στο εν λόγω αντικείμενο ήταν μια υποσυνείδητη επιλογή με συνειδητές προεκτάσεις.
Η ιδιοσυγκρασία μου, οι πρώιμες εμπειρίες μου, τα ερεθίσματα που λάμβανα και ο τρόπος που τα ερμήνευα, αλλά και ο ρόλος που είχα αναλάβει μέσα στην οικογένεια, με οδήγησαν στο συγκεκριμένο αντικείμενο σπουδών.
Ξεκίνησα νομίζοντας πως θα βοηθάω τους άλλους να μάθουν τον εαυτό τους και κατέληξα να βοηθάω εμένα.
Μέσα από την καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους νιώθω πως εξελίσσομαι.
-Πώς λειτουργεί η μυθιστορηματοποίηση που χρησιμοποιείτε στη δουλειά σας;
Τόσο στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία και στα σεμινάρια που διοργανώνω όσο και στα γραπτά μου χρησιμοποιώ μικρές ιστοριούλες δικής μου εμπνεύσεως, που περιέχουν ένα μήνυμα προς τον παραλήπτη.
Ανάλογα με το θέμα που φέρνει ο θεραπευόμενος, προκύπτει μια μικρή ιστορία βγαλμένη άλλοτε από αληθινά γεγονότα και άλλοτε από τα άδυτα του συλλογικού ασυνειδήτου. Αυτή η ιστορία αποτελεί το έναυσμα για το “άνοιγμα” του ακροατή της.
Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει το άτομο να ταυτιστεί με έμμεσο τρόπο, θα του δοθεί η ευκαιρία να απομυθοποιήσει αυτό που του συμβαίνει και θα κινητοποιηθεί να δει πέρα από το προφανές.
Η αφήγηση και η εξιστόρηση ως μέθοδος υπάρχει από τότε που υπάρχει ο Λόγος στον άνθρωπο.
Πρώτοι διδάξαντες στη ζωή μας είναι οι γονείς, που μέσα από τα παραμυθάκια ψυχο-εκπαιδεύουν τα μικρά τους.
-Πώς ανταποκρίνεται ο κόσμος; Οι ενήλικες το βλέπουν επιφυλακτικά, κάπως σαν παιδιάστικο ή μπαίνουν ευχαρίστως στο κλίμα;
Οι ενήλικες πάντα σχεδόν ανταποκρίνονται θετικά. Μην ξεχνάμε πως κάθε ενήλικος κουβαλάει το παιδί που κάποτε υπήρξε.
Η πρακτική αυτή τους βοηθά να ξεκλειδωθούν.
Η ιστορία μπορεί να φαίνεται πως προέρχεται από εμένα, αλλά ο δέκτης λαμβάνει αυτό που εκείνος έχει ανάγκη. Τη χρωματίζει ανάλογα με τις εμπειρίες του και εστιάζει εκεί που χρειάζεται.
-Υπάρχει σχέση μεταξύ άγχους και κατάθλιψης από τη μια, επιθετικότητας και βίας από την άλλη;
Αυτά τα ζεύγη καταστάσεων μπορεί να προκαλούν το ένα το άλλο, να εμπεριέχονται, αλλά δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν.
Το άγχος και η κατάθλιψη θα μπορούσαν να προκαλέσουν αυτοεπιθετικότητα ή ετεροεπιθετικότητα και αντίστροφα η συνεχής έκθεση σε βία να προκαλέσει καταθλιπτικές ή αγχώδεις αντιδράσεις.
Όμως, εξαρτάται από τις ιδιαίτερες συνθήκες, τα εξατομικευμένα χαρακτηριστικά και το κοινωνικό πλαίσιο αν θα αλληλοεμπλακούν αυτές οι καταστάσεις.
Και δεν είναι και πάντα ορατά και άμεσα ερμηνεύσιμα τα όρια μεταξύ τους και η αλληλουχία τους. Ποιο προϋπάρχει, ποιο έπεται.
Ένας διαγνωσμένος καταθλιπτικός, για παράδειγμα, μπορεί να είναι υπέρβαρος και με το φαγητό να στρέφει την επιθετικότητα, που κάποτε υπέστη με τη μορφή σωματικής βίας, στον ίδιο του τον εαυτό.
-Έχουμε πλέον εικόνα για το ποιες είναι οι επιπτώσεις του εγκλεισμού και της πανδημίας;
Έρευνες για τις επιπτώσεις διεξάγονται διαρκώς. Όπως σε όλες τις τραυματικές για τον άνθρωπο εμπειρίες, έτσι κι εδώ έχουμε βιοψυχοκοινωνικές επιπτώσεις, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Στον τομέα της ψυχικής υγείας διαπιστώθηκε αύξηση των ψυχικών διαταραχών, κατάθλιψη, αγχώδεις εκδηλώσεις, μετατραυματικό στρες, επιδείνωση των προϋπαρχουσών διαταραχών, ενδοοικογενειακή βία, προβλήματα σχέσεων κ.λπ.
Υπήρξαν, βέβαια, και επιπτώσεις με θετικό πρόσημο, όπως κινητοποίηση, αλλαγές στο αξιακό σύστημα των ανθρώπων με προτεραιότητα στην αλληλεγγύη, έμφαση στο ευ ζην, επιστροφή στον απλό τρόπο ζωής κοντά στη φύση, σύσφιξη σχέσεων και ανάγκη για πιο αληθινούς δεσμούς κ.λπ.
–Τι συμβαίνει και έχουμε όλα αυτά τα τραγικά περιστατικά που μαθαίνουμε καθημερινά; Πόσο βάση έχει η ατάκα «αυτός ο κόσμος έχει τρελαθεί»;
Περιστατικά βίας πάντα συνέβαιναν και θα συμβαίνουν. Η βία υπάρχει μέσα στη φύση. Κι ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης.
Η πληροφορία διαχέεται πιο εύκολα, λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας, κι έτσι μαθαίνουμε άμεσα τα περιστατικά βίας. Επίσης, καταγγέλλονται πια περιστατικά που κάποτε παρέμεναν επτασφράγιστο μυστικό.
Η αύξηση της βίας είναι πολυπαραγοντική.
Ενδεικτικά θα αναφερθώ στις διαρκείς αλλαγές σε παγκόσμιο και κοινωνικό επίπεδο, τα οικονομικά αδιέξοδα και τη φτώχεια, τον αποκλεισμό και τις διακρίσεις, τον πόλεμο, τη συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών σε απροετοίμαστες κοινωνίες, τις αλλαγές των πεποιθήσεων και των αξιών, την υπερέκθεση στη βία και τη μύηση στην κουλτούρα της βίας.
-Πώς μπορεί να αποτραπεί αυτός ο, κατά τα φαινόμενα, φαύλος κύκλος αναπαραγωγής της βίας και να προστατευτούν ειδικά τα παιδιά, καθώς εισπράττουν και τη δευτερογενή βία μέσω της εικόνας;
Εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση! Σε επίπεδο κοινωνίας, οικογένειας, σχολείου.
Και νομοθετικά μέτρα που θα τηρούνται για να προστατευτούμε από την υπερπροβολή της βίας, που τείνει να θεωρηθεί φυσιολογικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
-Υπάρχει τρόπος να προστατευτούν και να απεγκλωβιστούν, μικροί και μεγάλοι, από κάθε είδους εθισμούς; Ουσίες, παθητικότητα μέσα από τα videogames, την τηλεόραση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης…
Πάλι θα αναφερθώ στην αξία της εκπαίδευσης, που ξεκινάει πρωτίστως από την οικογένεια. Θα πω την κλασική ατάκα πως “η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη”.
Η ασπίδα ενάντια στις εξαρτητικές συμπεριφορές είναι η επικοινωνία στην οικογένεια, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, η εκμάθηση της ενσυναίσθησης, η αντίσταση στην επιρροή της παρέας, η αξία της κοινωνικής αλληλεγγύης, η επαφή με τη φύση, ο αθλητισμός και το ευ ζην.
-Έχετε κυκλοφορήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά ημερολογίων, ποιος ήταν ο στόχος και τι ανταπόκριση είχαν;
Τα ημερολόγια είχαν σκοπό να μας εμπνεύσουν. Να μας θυμίσουν τη χαρά, που θεωρώ πως είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου. Να μας βοηθήσουν να εξασκήσουμε τη μαγική μας ικανότητα να υλοποιούμε θαυματάκια. Και να μας φέρουν σε επαφή με το παιδί που όλοι κουβαλάμε μέσα μας.
-Τι ετοιμάζετε συγγραφικά για το επόμενο διάστημα; Υπάρχει και κάποια άλλη πρωτοβουλία που θα δούμε στη συνέχεια;
Συγγραφικά, ετοιμάζω μια συλλογή από διηγήματα. Καθώς και ένα βιβλίο-οδηγό ζωής για αυτούς που βιώνουν δύσκολες καταστάσεις και επιθυμούν να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους ως ένα σημαντικό εργαλείο στο δρόμο της εξέλιξης και της αυτογνωσίας.
Από επίπεδο δράσεων, σκοπεύω να διοργανώσω σεμινάρια και workshops για ενήλικες, με στόχο πάντα την αυτοβελτίωση, την αυτογνωσία και την επαφή με το εσωτερικό μας παιδί.
Πάντα με παιχνιδιάρικο, διαδραστικό τρόπο, αποδομώντας τα κλισέ, τις πεποιθήσεις και τα στερεότυπα.
Πώς αντιμετωπίζονται οι δύσκολες καταστάσεις:
-Στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων θα έλεγα πως σε γενικές γραμμές τρία πράγματα μπορούν να βοηθήσουν:
● Να έχεις ενεργό δίκτυο ανθρώπων. Το βάρος πάντα γίνεται ελαφρύτερο όταν μοιράζεται.
● Να επανέρχεσαι στο ΠΑΡΟΝ όταν το μυαλό μπαίνει σε στρες και αγωνία. Και να υπενθυμίζεις συνεχώς στον εαυτό σου πως “ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ” η κατάσταση είναι όπως είναι. Αύριο μπορεί να είναι αλλιώς.
● Να επιτρέπεις στις δυσκολίες να γίνουν δάσκαλοί σου.
Ο άνθρωπος εξελίσσεται όταν αναγκάζεται να βγει από τη ζώνη άνεσής του.
Μαρία Πατσιλίβα
Ψυχολόγος Msc -Ψυχοθεραπεύτρια Συγγραφέας 4 βιβλίων, με σημαντική εμπειρία στη διεξαγωγή σεμιναρίων και workshops για ενήλικες, που στοχεύουν στην αυτοβελτίωση και αυτογνωσία
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
