Πέντε ξένους συγγραφείς για τις αναγνώσεις των γιορτών προτείνει σήμερα το ΑΠΕ-ΜΠΕ, επιλέγοντας ανάμεσα στα καλύτερα δείγματα και στους πιο συζητημένους τίτλους της χρονιάς.
Ξεκινάμε από τη Βρετανία και από το ογκώδες μυθιστόρημα της Αντόνια Μπάιατ «Εμμονή», που κυκλοφορεί σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά από τις εκδόσεις Πόλις. Το μυθιστόρημα της Μπάιατ δεν είναι η ιστορία μίας αλλά πολλαπλών επιμονών και εμμονών. Εμμονές για τον έρωτα και το σεξ, εμμονές φιλολογικές (για τη βικτωριανή λογοτεχνία) και θεωρητικές (για το φύλο, την ταυτότητα, τον φεμινισμό και την ομοφυλοφιλία), εμμονές για τον επαγγελματικό ανταγωνισμό, εμμονές για τον χρόνο και για τους μύθους, για τα εξωτικά και για τους θεούς της λαϊκής παράδοσης της Βρετανίας ή της Βρετάνης, εμμονές για τις χαμένες ή για τις αποσιωπημένες επιστολές. Εμμονές, τέλος, για τη συμβίωση, για τον γάμο, για τις παράδοξες και για τις παράνομες σχέσεις ή και για την απιστία. Ως προς τον έρωτα, πρόκειται για έρωτα σε δύο εποχές με δυαδικά αντιθετικό αποτέλεσμα: ανολοκλήρωτος, πικρός ή ξεκρέμαστος για τους βικτωριανούς, παθιασμένος και πλήρης υποσχέσεων για τους νεότερους. Γράφοντας ένα κατά τεκμήριο περίπλοκο, ακόμα και δύσκολο, μυθιστόρημα, με ένα αχανές υφολογικό παλίμψηστο και με πλήθος από αφηγηματικές τεχνικές, η Μπάιατ ξέρει πώς να μη μας αφήσει στο έλεος του εγκεφαλισμού και της σχολαστικής αδηφαγίας. Κι αυτό επειδή, πριν και πάνω απ’ όλα, τα ζευγάρια της είναι εντέλει έκθετα στα θερμά τους αισθήματα, καθώς και σε όσες παγίδες συνεπιφέρουν. Ένα ρομάντζο (είτε στην ατυχή είτε στην ευτυχή του εκδοχή) για τα χρόνια της Βικτώριας, αλλά και για τον 20ο αιώνα καθώς φθίνει και ετοιμάζεται να αλλάξει περπατησιά.
Και περνάμε στην Αυστρία και στον τόμο του Γιόζεφ Ροτ «Ο τυφλός καθρέφτης», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κριτική, σε μετάφραση Γιώργου Δεπάστα. Εδώ φιλοξενούνται δύο κείμενα της νεανικής περιόδου του Ροτ, δημοσιευμένα αμφότερα το 1925, όταν ο ίδιος είναι 31 ετών και έχει ξεκινήσει τη δημοσιογραφική του καριέρα. Στο πρώτο, στον «Τυφλό καθρέφτη», που δίνει και τον γενικό τίτλο του βιβλίου, πρωταγωνιστεί η μικρή Φίνι, την οποία συναντάμε στη Βιέννη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Φίνι είναι πάνω στο άνθισμα της ηλικίας και του κορμιού της και καθώς γίνεται γυναίκα, ζει από τη μια μεριά με τους ερωτικούς πόθους που ξυπνούν στο σώμα της και από την άλλη με την ανασφάλεια και τον πανικό τον οποίο της προκαλούν όλα τα αρσενικά. Το δεύτερο κείμενο του τόμου επιγράφεται «Απρίλιος. Η ιστορία μιας αγάπης» και εξελίσσεται σε ανάλογο αν και λιγότερο δραματικό κλίμα, εμπεριέχοντας και πολλά στοιχεία κοινωνικής σάτιρας.
Γεννημένος το 1961 στο Λένινγκραντ, τη σημερινή Αγία Πετρούπολη, ο Αντρέι Κούρκοφ μεγάλωσε και πέρασε όλη του τη ζωή στο Κίεβο (τελευταίως μετακινήθηκε στο Λβοβ ή Λβιβ) και θεωρείται (όχι ασκόπως αφού τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 21 γλώσσες) ο πιο γνωστός ουκρανός συγγραφέας. Μολονότι ο Κούρκοφ γεννήθηκε στη Ρωσία και γράφει στα ρωσικά, έχει δηλώσει προ πολλού Ουκρανός και αρθρογραφεί συχνά στον διεθνή Τύπο. Το μυθιστόρημα «Γκρίζες μέλισσες», που κυκλοφορεί σε μετάφραση Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη, από τις εκδόεις Καστανιώτη, διαδραματίζεται στο χωριό Μάλαγια Σταρογκράτνοφκα, το οποίο βρίσκεται στο Ντόνετσκ, την περιοχή που έχει αυτοανακηρυχθεί, όπως και το Λουγκάνσκ, σε «λαϊκή δημοκρατία», αποδεσμευμένη από την Ουκρανία. Αν η Ευρώπη και η υδρόγειος έμαθαν τον τελευταίο καιρό για τα γεγονότα στην ανατολική Ουκρανία, ο Σεργκέι Σεργκέγιτς και ο πρώην συμμαθητής του Πάσκα είναι εγκαταλελειμμένοι στην γκρίζα ζώνη του χωριού τους από χρόνια, από τότε που ο πόλεμος άρχισε να διαλύει τα πάντα (το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Ουκρανία το 2018). Ο Κούρκοφ έχει την ικανότητα να φιλοτεχνήσει και να φωτίσει, σε όλη την έκταση και το βάθος του, το πολιτικό πλαίσιο των δυνάμεων που συγκρούονται μέχρι και τις ημέρες μας στην Ουκρανία, χωρίς καμία διάθεση σχηματοποίησης, δαιμονοποίησης ή πολιτικής καταγγελίας.
Τι ακριβώς συμβαίνει με το μυθιστόρημα του Μισέλ Ουελμπέκ «Εκμηδένιση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία, σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα; Η δράση εξελίσσεται σε ένα ελαφρώς προπορευόμενο μέλλον, όπως και σε άλλα βιβλία του συγγραφέα. Η Γαλλία έχει το ευτύχημα να διανύει μια φάση οικονομικής ανόδου και οι κυβερνώντες, μαζί με τους σχεδιαστές των οικονομικών και της πολιτικής, φιλοδοξούν να συμβάλουν τα μάλα στη φάση αυτής της καινούργιας ανάπτυξης. Ο Ουελμπέκ μοιάζει όμοιος και ταυτοχρόνως πολύ διαφορετικός από τον παλαιότερο εαυτό του. Υπάρχουν γυναίκες στο μυθιστόρημά του, που αντί να είναι μέγαιρες, μπορούν να προσφέρουν και να διατρανώσουν την αγάπη. Υπάρχουν επιπροσθέτως πολιτικοί που συνεχίζουν να πιστεύουν στον ορθολογισμό και να αγωνίζονται για ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα. Και υπάρχουν τέλος, ανεξερεύνητες δυνατότητες σεξουαλικής και ερωτικής ζωής που είναι σε θέση να μας κρατήσουν όρθιους και ψυχικά ετοιμοπόλεμους. Υπάρχει, πριν και πάνω απ’ όλα, η δυνατότητα του ονείρου, της αγάπης, αλλά και της εξιλέωσης, που θα επιτρέψει στον κεντρικό ήρωα να υπομείνει μέχρι και την εσχάτη ώρα τον εκμηδενισμό του τίτλου του βιβλίου.
Παραμένουμε στη Γαλλία με το μυθιστόρημα του Εντουάρ Λουί «Αλλαγή: μέθοδος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες, σε μετάφραση Στέλας Ζουμπουλάκη. Το θέμα είναι η δυνατότητα της φυγής, ο σχηματισμός των προϋποθέσεων που βοήθησαν τον νεαρό Εντί να γίνει Εντουάρ και να ανοίξει τα φτερά του για ένα σύμπαν, το οποίο ο τόπος και οι γονείς του δεν θα μπορούσαν καν να φανταστούν. Την είσοδο γι’ αυτό το αδιανόητο σύμπαν θα ανοίξουν η αφοσιωμένη φίλη (μια φίλη που λίγο απέχει από τον έρωτα) του Εντουάρ και η μαμά της. Η επιθυμία, ωστόσο, ή μάλλον το πάθος του Εντουάρ για αλλαγή τον οδηγεί πέρα από την ευπρεπή γαλλική επαρχία, τον στρέφει στο Παρίσι και στην Ecole Normale, όπου θα χρειαστεί να εκλεπτύνει περαιτέρω τη γλώσσα και τη συμπεριφορά του. Κι όταν και αυτός ο κύκλος θα ολοκληρωθεί, θα απομείνουν για την οριστική του μεταμόρφωση η βασιλική οδός της λογοτεχνίας και η παγκόσμια επιτυχία του πρώτου βιβλίου του.
Β. Χατζηβασιλείου
