Ξεκίνησε ως ναυτικός και συνέχισε να εργάζεται στο Δήμο Καλαμάτας, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε, ποτέ όμως δε σταμάτησε να ασχολείται με το πάθος του, που είναι η συλλογή κειμηλίων.
Τα πρώτα κειμήλια της τεράστιας και ξεχωριστής συλλογής του απέκτησε όταν ήταν ακόμα στα καράβια, ενώ όταν πάτησε μόνιμα στη στεριά, άρχισε να αναζητά αντικείμενα που σχετίζονται με την ελληνική ιστορία. Πόρτα πόρτα, όπως μας είπε, κάποιες φορές σαν διακονιάρης, χωρίς όμως ποτέ να πάρει κάτι δίχως να το πληρώσει.
Η έκθεση ιστορικών κειμηλίων του έχει ταξιδέψει σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, ενώ αυτή την περίοδο έχει στηθεί στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας Καλαμάτας.
Στόχος του να δημιουργηθεί ένα σταθερό μουσείο με τα κειμήλια της συλλογής στην Καλαμάτα, αλλά οι αρμόδιοι της περιοχής αδιαφορούν.
Ο λόγος για το συλλέκτη – ερευνητή Χρήστο Κατσαμπάνη, με τον οποίο το «Θάρρος» συνομίλησε στο χώρο της έκθεσης και σας τον παρουσιάζει. Ο λόγος σε αυτόν:
Η αρχή
«Ως εμποροπλοίαρχος που ήμουν ταξίδευα σε διάφορες χώρες. Εκείνο που με έκανε να ξεκινήσω ήταν τα βιβλία, τα παλαιότυπα. Στην Ελλάδα τότε δεν μπορούσε κάποιος να τα βρει, όπως και σήμερα δεν μπορεί κάποιος να βρει παλαιότυπα βιβλία όπου αναφέρεται ο ελληνικός πολιτισμός.
Τα πρώτα βιβλία που τυπώθηκαν με την ανακάλυψη του έντυπου Τύπου ήταν η ελληνική ιστορία και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός με τους Έλληνες κλασικούς συγγραφείς.
Τα βιβλία της συλλογής
Έχω βιβλία, ξυλογραφίες και χαλκογραφίες που αντέγραψαν ξένοι ιστορικοί από τους Έλληνες κλασικούς συγγραφείς και ακόμα και σήμερα διδάσκονται σε ουμανιστικά πανεπιστήμια και σχολεία.
Τα βιβλία που υπάρχουν στην έκθεση, τα οποία είναι ακόμα και 500 ετών, έχουν ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, είναι διαβασμένα και πολλά έχουν πάνω σημειώσεις, καταγραφή γεγονότων και κάποιες φορές σκέψεων για αυτά τα οποία γράφτηκαν την εποχή εκείνη.
Ο ελληνικός πολιτισμός ήταν το ερέθισμα
Το παραπάνω, λοιπόν, ήταν το στοιχείο και το ερέθισμα για να ξεκινήσω. Ήθελα να διαβάσω και να μάθω πολύ περισσότερα για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και να διαβάσω όχι από μετάφραση, αλλά από το απευθείας κείμενο. Μετά τη συλλογή των βιβλίων και άλλων εκθεμάτων, άρχισα να μαζεύω φορεσιές και γενικότερα ιστορικά στοιχεία.
Η επιστροφή στην Καλαμάτα
Όταν επέστρεψα στην Καλαμάτα και ξεκίνησα να εργάζομαι στο Δήμο Καλαμάτας, άρχισα να γυρνάω στα σπίτια και να αναζητώ εκθέματα που έχουν να κάνουν με φορεσιές, αλλά και κάποια άρματα της εποχής της επανάστασης.
Για μένα το ζήτημα δεν είναι η φορεσιά, αλλά το ιστορικό στοιχείο. Αυτό ξεκίνησα να μαζεύω εγώ.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει βιβλιογραφία για οτιδήποτε συνέβη το 15ο, το 16ο και το 17ο αιώνα. Η μόνη βιβλιογραφία υπάρχει στον Κλήρο, γιατί τότε μόνο αυτοί ήξεραν γράμματα, αλλά και αυτή η καταγραφή είναι το δικό τους προϊόν, δηλαδή οι ψαλμωδίες και η χριστιανική τους λατρεία. Φυσικά, παρουσιάζω και αυτήν.
«Ο κόσμος δεν πρέπει να φαντασιώνεται πως θα δει στην έκθεση κάτι χρυσό και πολύ σπάνιο, εδώ θα έρθει να δει την ιστορία της Ελλάδος που περιγράφεται μέσα από εκθέματα, αυθεντικά και γνήσια»
Ο εντοπισμός και οι περιοδείες του ΔΗΠΕΘΕΚ
Όλα βρέθηκαν σε σπίτια. Έχω γυρίσει πόρτα πόρτα. Δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να δίνω εντολές και να μου βρίσκουν εκθέματα, ούτε να αγοράζω από καταστήματα. Οπότε το 99% της έκθεσής μου είναι μέσα από σπίτια.
Κατάφερα να συγκεντρώσω πολλά από τα εκθέματα μέσω του ΔΗΠΕΘΕΚ, όπου εργαζόμουν ως προπομπός στις περιοδείες που έκανε το θέατρο. Έτσι είχα τη δυνατότητα με το αυτοκίνητό μου να γυρνάω το μέρος που το θέατρο θα έδινε παράσταση.
Έτσι, γυρνούσα από σπίτι σε σπίτι, χτυπούσα και ρωτούσα αν υπάρχει κάποιο στοιχείο ιστορικό.
Το ιστορικό κειμήλιο για μένα είναι μια φορεσιά που έχει φορεθεί από ανθρώπους και με το αποτύπωμά της δείχνει την ιστορία και τον προσανατολισμό.
Την παλιά εποχή, σε κάθε περιοχή, ανάλογα με τα ήθη και έθιμα, δημιουργούνταν και η φορεσιά της. Άλλη φορεσιά έχει ο Σαρακατσάνος, άλλη ο νησιώτης κ.ο.κ. Γι’ αυτό και μπορούμε να την καθορίσουμε ως ιστορικό κειμήλιο.
Για μένα έχει σημασία αυτό που φορούσε ο προπάππους μας, το ιδρωμένο και το σκισμένο. Εγώ παρουσιάζω και την περίτεχνη φορεσιά του πλούσιου, αλλά και του φτωχού. Το πιο σοβαρό και ιστορικό κειμήλιο είναι να δούμε τι φορούσε ο Έλληνας πριν από 300 χρόνια, κάτι που δυστυχώς έχει χαθεί. Έχει μείνει μόνον το περίτεχνο και το χρυσό, γιατί αυτό θεωρούσαν ότι έχει αξία.
Κάποτε είχα κάνει κι εγώ αυτό το λάθος, πριν 15 χρόνια στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας, να παρουσιάζω ό,τι χρυσό υπήρχε. Είχα παρουσιάσει 20 φορεσιές γιαννιώτικες και κάτι άλλες. Τώρα προσαρμόστηκα και εγώ στα δεδομένα, γιατί θεωρώ ότι πρέπει να παρουσιάζουμε την ελληνική ιστορία και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, όχι το περίτεχνο. Το περίτεχνο είναι μιαν άλλη ιστορία και μιαν άλλη θεματολογία.
Δεν είναι σωστό, θεωρώ, να έρχεται ένας ξένος, ένας τουρίστας, να πηγαίνει στο Εθνολογικό και να βλέπει μόνο τη χρυσή φορεσιά της βασίλισσας και της αρχόντισσας, να μη βλέπει τι φορούσε ο λαός και να αναρωτιέται αν όλοι οι Έλληνες ήταν ντυμένοι με χρυσό.
Εδώ, λοιπόν, έχουμε ένα διαφορετικό τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων, που είναι η δική μου συμπεριφορά, να παρουσιάζω τα εκθέματα κατ’ αυτόν τον τρόπο, γιατί θέλω να δείξω τον τρόπο ζωής των Ελλήνων, όπως και τα βιβλία. Προσπαθώ να δείξω ένα βιβλίο στο οποίο έχουν γραφτεί σημειώσεις από αυτόν που το διάβασε. Υπάρχουν βιβλία από το 1493 και των επόμενων αιώνων.
Ο εντοπισμός τους
30 χρόνια έκανα αυτό το πράγμα, σαν διακονιάρης και, βεβαίως, με τεράστιους κόπους. Έχασα το βιός μου για αυτή την ιστορία. Ακόμα εργάζομαι σε διάφορες δουλειές για να μπορέσω, αν περισσέψει κάτι, να αγοράσω ένα έκθεμα και να έχω τη δυνατότητα να το παρουσιάσω.
Υπάρχει κόσμος που με συναντά πλέον και μου λέει ότι έχουν κάτι που θα μπορούσε να ενταχθεί στα εκθέματα μου.
Φυσικά, πληρώνω ό,τι μου δίνουν, κανείς δε μου έχει χαρίσει κάτι.
Διέθεσα όλη μου την περιουσία για αυτό το πράγμα.
«Δεν είναι σωστό, θεωρώ, να έρχεται ένας ξένος, ένας τουρίστας, να πηγαίνει στο Εθνολογικό και να βλέπει μόνο τη χρυσή φορεσιά της βασίλισσας και της αρχόντισσας, να μη βλέπει τι φορούσε ο λαός και να αναρωτιέται αν όλοι οι Έλληνες ήταν ντυμένοι με χρυσό»
Τα κειμήλια του 1821
Επίσης, έχω μέρος για το ’21. Έχω κάποια βιβλία. Δυστυχώς, τα πρώτα βιβλία όπου καταγράφηκε το ’21 ήταν από ξένους ιστορικούς, αλλά έχουμε και καταγραφές χειρόγραφες, όπως από τον Πλαπούτα.
Έχω ακόμα κάποια όπλα της εποχής εκείνης. Βεβαίως, από τα όπλα που βλέπει ένας επισκέπτης τα περισσότερα είναι τούρκικα και κάποια που ήρθαν από δυτικές χώρες.
Μπορούμε να πούμε ότι τα περισσότερα από αυτά είναι λάφυρα, ήταν τα εργαλεία εκείνα με τα οποία έγινε η επανάσταση.
Εκθέτω και μια πολεμική σημαία της Μάνης. Λείπει το κοντάκι, γιατί προφανώς αυτό έχει σαπίσει, έχει χαθεί, δεν παύει όμως να είναι στοιχείο εκείνης της εποχής.
Ο κάθε αρχηγός, καπετάνιος, όπως είναι γνωστό, είχε μια αντίστοιχη σημαία, αλλά πού και σε ποιες μάχες συμμετείχε αυτή η σημαία κανείς δεν ξέρει. Τη σημαία αυτή, όπως και όλες τις σημαίες της επαναστατικής περιόδου, τις πήγαιναν και στην εκκλησία για να αγιαστούν.
Για τα όπλα θέλω να προσθέσω ότι κάπου έχει γίνει παρεξήγηση. Ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια βλέπω να λένε, για παράδειγμα, ότι αυτά είναι τα όπλα του Καραϊσκάκη. Εγώ τότε πήρα τηλέφωνο και τους είπα ότι αυτά που λένε είναι ψέματα. Κάποιοι, επειδή έχουν ένα όπλο, λένε ότι είναι του Καραϊσκάκη κ.λπ. Εγώ αυτό το θεωρώ ντροπή, ας αρκεστούμε σε αυτά που υπάρχουν στην παλιά Βουλή.
Κι εγώ για πολλά από αυτά έχω μαρτυρίες ότι το τάδε όπλο είναι του τάδε, αλλά δεν υπάρχει βιβλιογραφία. Δεν υπάρχει καταγραφή. Μόνο μαρτυρίες που μπορεί να είναι αναξιόπιστες. Γι’ αυτό δε λέω τίποτα, αλλά λέω ότι η πλειοψηφία των όπλων είναι της εποχής εκείνης και βρέθηκαν σε σπίτια, κυρίως της νότιας Ελλάδας.
«Για μένα το ζήτημα δεν είναι η φορεσιά, αλλά το ιστορικό στοιχείο. Αυτό ξεκίνησα να μαζεύω εγώ»
Ο εορτασμός
Θεωρώ ότι έγινε πολλή φανφάρα, ήταν απαράδεκτο αυτό που έγινε, είδαμε την πρόεδρο κα Αγγελοπούλου να φορά ένα χρυσό πιρπιρί μαζί με ένα παντελόνι Dior και έκανε περατζάδα σε όλη την Ελλάδα. Απαράδεκτο. Για μένα αυτό ήταν καραγκιοζιλίκι.
Αν ήθελε να φορέσει τη στολή, ας το έκανε, αλλά να φορούσε ολόκληρη τη στολή και όχι μια χρυσή, αλλά μια απλή, καθημερινή.
Οι στολές σήμερα
Γενικότερα θεωρώ ότι η κατάσταση έχει ξεφτιλιστεί. Βλέπουμε στολές από την περιοχή και πάνω να προσθέτουν κουδούνια, να προσθέτουν χρυσά. Αυτά που βλέπουμε κάποιες φορές στις παρελάσεις δε φορέθηκαν μαζί και έτσι αλλοιώνουν την ιστορία.
Η Μακεδονία
Θέλω, τέλος, να προσθέσω κάτι σχετικά με τη Μακεδονία. Από το 2008 παρουσιάζω το γεωγραφικό της προσδιορισμό. Αρχικά τον παρουσίασα στο Μέτσοβο μέσα από 40 χάρτες. Θεωρώ ότι είναι άδικο αυτό. παρουσιάζω βιβλία που αναφέρουν από το 1600 το ζήτημα.
Στόχος η δημιουργία μουσείου
Στόχος είναι η δημιουργία μουσείου, αρκεί να υπάρξει ενδιαφέρον. Αν υπήρχε, θα είχε ήδη δημιουργηθεί, αλλά, δυστυχώς, δεν υπάρχει.
Το θέμα για μένα είναι να υπάρξει σε τοπικό επίπεδο. Υπάρχουν άλλες προτεραιότητες μάλλον, αλλά εντάξει.
Δεν περιμένω σε κεντρικό επίπεδο να ασχοληθούν μαζί μου, αφού έχουν άλλα πιο σοβαρά πράγματα να ασχοληθούν. Όμως, αυτό θα μπορούσε να γίνει με τη συμμετοχή και τη βοήθεια τοπικών παραγόντων, που δυστυχώς δεν υπάρχει.
Σε άλλα μέρη μού έχουν γίνει πολλές προτάσεις, σοβαρές και μόνιμες, ευελπιστώ πάντως κάποια στιγμή ότι θα γίνει κάτι εδώ.
Στην Καλαμάτα έχω κάνει παρουσίαση τρεις φορές, αλλά δε θέλω να παρακαλέσω κανέναν.
Θεωρώ, πάντως, ότι όλα αυτά κάπου πρέπει να ακουμπήσουν, η ζωή είναι μικρή.
Η συνέχεια
Καθημερινά ψάχνω νέα κειμήλια και συνεχίζω να τα παρουσιάζω. Επικοινωνώ με ανθρώπους που είναι σε αυτό το επίπεδο όπως εγώ, να συζητάμε. Δεν είναι τυχαίο που σε κεντρικό επίπεδο οι περισσότεροι Δήμοι με έχουν καλέσει και έχω κάνει εκθέσεις. Μάλιστα, μου καλύπτουν και τα έξοδα, αφού υπάρχει οικονομική αδυναμία να πάω “να σταθώ” για ένα μήνα.
Η έκθεση
Θέλω να ευχαριστήσω τους ανθρώπους του Μουσείου Στρατιωτικής Ιστορίας Καλαμάτας για τη φιλοξενία και, κυρίως, τον κ. Κορομηλά. Θα μείνει εδώ η έκθεση για ένα χρονικό διάστημα. Ευελπιστώ ότι ο κόσμος θα έρθει να τη δει, αφού είναι κάτι ξεχωριστό.
Ο κόσμος δεν πρέπει να φαντασιώνεται πως θα δει κάτι χρυσό και πολύ σπάνιο, εδώ θα έρθει να δει την ιστορία της Ελλάδος που περιγράφεται μέσα από εκθέματα, αυθεντικά και γνήσια».
***
Ξεχωριστή ευκαιρία για το κοινό
Από την πλευρά του, ο διευθυντής του Μουσείου Στρατιωτικής Ιστορίας Καλαμάτας, Λγός(ΠΖ) Χρήστος Κορομηλάς, σημείωσε για την έκθεση: «Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Κατσαμπάνη, αφού έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα κατάφερα να τον πείσω να έρθει να στήσει την έκθεση στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας και, μάλιστα, δωρεάν.
Θέλω να γίνει γνωστό ότι η έκθεση είναι δωρεάν και είναι ξεχωριστή ευκαιρία για το κοινό, αφού αυτά είναι μοναδικά εκθέματα.
Πρέπει και τα σχολεία να προγραμματίσουν επισκέψεις στην έκθεση, για να δουν και να μάθουν για τον πλούσιο αυτόν θησαυρό που ο κ. Κατσαμπάνης με κόπο έχει συγκεντρώσει.
Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας, το Μουσείο
πιστεύει ότι θα πρέπει ακόμα να δοθεί έμφαση στον εορτασμό των 200 χρόνων. Μία από τις σοβαρότερες, τουλάχιστον σε επίπεδο Καλαμάτας, εκδηλώσεις που έχουν γίνει είναι αυτή εδώ.
Ένα, δε, σημαντικό κομμάτι της έκθεσης για μένα είναι αυτό για τη Μακεδονία, καθώς υπάρχουν χάρτες που αποδεικνύουν την ελληνικότητά της. Χάρτες, μάλιστα, που έχουν καταγράψει ξένοι περιηγητές και πιστοποιούν το ενιαίο της Μακεδονίας.
Κλείνοντας θα ήθελα να παρακαλέσω τον κόσμο και ειδικά φορείς που θα έρθουν οργανωμένα, να μας ενημερώσουν, για να προγραμματιστούν οι επισκέψεις αυτές».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
Ιστορικά κειμήλια του συλλέκτη – ερευνητή Χρήστου Κατσαμπάνη με θέμα «Φορεσιές Παλιές – Παλαιότυπα – Άρματα του 1821» θα παρουσιάζονται στο χώρο του Μουσείου Στρατιωτικής Ιστορίας μέχρι την Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2023.
Ειδικότερα, στην έκθεση παρουσιάζονται θέματα παράδοσης, πολιτισμού και στρατιωτικής ιστορίας μέσα από ευρήματα που προέρχονται κυρίως από σπίτια και καταγράφονται επιγραμματικά κάποια χαρακτηριστικά και μαρτυρίες εκείνων που τα είχαν στην κατοχή τους.
Οι φορεσιές είναι παλιές και φορεμένες από τα τέλη της οθωμανικής κατοχής έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Παλαιότυπα από την έναρξη του έντυπου Τύπου στην Ευρώπη.
Πλήθος από βιβλία με περιεχόμενο τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Περιηγητές του ελλαδικού χώρου καταγράφουν περιοχές, πόλεις, συγκρούσεις της εποχής από τα τέλη του 15ου αιώνα έως την περίοδο της Επανάστασης του 1821.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2721021219
Email: smk2006dm@gmail.com.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
