Το ζήτημα της θέσεως των αρχαίων Φαρών, περί του οποίου θα πραγματευθώμεν εν το παρόντι σημειώματι, είναι εισέτι άλυτον διισταμένων επ’ αυτού των γνωμών των Αρχαιολόγων. Ερευνώντες τους διαφόρους συγγραφείς των αρχαίων και νεωτέρων χρόνων, τους ασχοληθέντας με την ιστορίαν της Μεσσηνίας, θα προσπαθήσωμεν να εξαγάγωμεν κατά δύναμιν θετικά συμπεράσματα, δίδοντες ούτω αφορμήν εις ειδικωτέρους να εξετάσουν το ζήτημα.
Ας αρχίσωμεν από των Ομηρικών επών. Εις την Ιλιάδα (Ι στιχ. 149) συναντώμεν το όνομα πόλεως τινός, Φηρών, ήτις μετ’ άλλων εξ εδωρήθη παρά του Αγαμέμνονος εις τον Αχιλλέα. Και των μεν λοιπών τας μετωνυμίας κατά το άλλον και ήττον γνωρίζομεν, περί δε της θέσεως των Φηρών αι γνώμαι των ειδικών διίστανται. Η εν λόγω πόλις αναφέρεται ως παράλιος ή επί των ακριβέστερον μικρόν από της θαλάσσης απέχουσα.
Ο Γεώργιος Στράβων ομιλών περί των αυτών πόλεων αναγράφει, ότι αύται έκειντο εις τον μυχόν του Μεσσηνιακού Κόλπου. «Πάσαι εγγύς μεν αλός, Καρδαμύλη δε επ’ αυτή Φαραί δ’ από πέντε σταδίων ύφορμον έχουσαι θερινόν, αι δ’ άλλαι ανωμάλοις κέχρηνται τοις από θαλάττης διαστήμασι».
Ο δε Παυσανίας γράφει ότι δύο πόλεις Φαραί υπήρχον, η Δωρική υπό του Ομήρου αναφερομένη και η Ιωνική αναφερομένη υπό του Ομήρου ως Φηραί.
Αι πρώται, κατά Παυσανίαν, έκειντο παρά το ιερόν του Καρνείου Απόλλωνος, απείχον δε της μεν Αβίας 80 στάδια και της Θουρίας 80, της δε θαλάσσης 6 στάδια.
Εκ της ως άνω μαρτυρίας του Παυσανίου περί υπάρξεως Δωρικών Φαρών και εξ άλλων μαρτυριών ωθείς ο Π. Κομνηνός εδημοσίευσεν διατριβήν εν η θέτει τας Φαράς του Ομήρου εις την θέσιν όπου ήδη το χωρίον Γιάννιτσα, ένθα ευρέθη και Πελασγικόν τείχος και άλλαι αξιόλογοι αρχαιότητες.
Όσον αφορά στας Δωρικάς Φαράς, περί αυτών πιστεύεται ότι έκειντο όπου η σημερινή πόλις των Καλαμών παρά το ιερόν του Καρνείου Απόλλωνος όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Προσεπιμαρτυρούσι δε τη πληροφορία ταύτη και αι ανευρεθείσαι εν τη θέσει «Καλαμίτσι» ένθα τοποθετείται το ιερόν αρχαιότητες. Η μαρτυρία όμως αύτη έρχεται προφανώς εις αντίφασιν με άλλην τινά μαρτυρίαν του αυτού συγγραφέως, καθ’ ην υπήρχεν πόλις Καλάμαι, εικάζεται δε εκ της σημερινής ονομασίας της πόλεώς μας ότι η πόλις η αναφερομένη εις τον Παυσανίαν έκειτο όπου ήδη η ημετέρα πόλις, πράγμα όπερ έρχεται εις αντίθεσιν με την πληροφορίαν περί υπάρξεως πόλεως ονομαζομένης Φαραί, ενταύθα. Απεδείχθη όμως αργότερον υπό του Άγγλου συνταγματάρχου Λυκ ότι αι Καλάμαι του Παυσανίου έκειτο όπου ήδη το χωρίον Καλάμι. Υφίστανται όμως και άλλαι μαρτυρίαι καθ’ ας αι Φαραί έκειντο εν Παλαιοχώρα (Παληόχωρα), αι μαρτυρίαι όμως αύται δέον να θεωρώνται ανακριβείς καθ’ όσον με τας μαρτυρίας του Παυσανίου συμπίπτει και η απόστασις της θέσεως Καλαμίτσι από τε της θαλάσσης, της Αβίας και της Θουρίας.
Εξ όλων των ανωτέρω ημείς τείνομεν να πιστεύωμεν, ότι η μαρτυρία του Παυσαίνου είναι ορθή και συνεπώς ότι αι αρχαίαι Φαραί έκτοντο όπου ήδη η σημερινή πόλις των Καλαμών.
ΑΝΤ. ΑΝΤ.
